به گزارش باشگاه دانشجویان ایسنا، این جلسه با موضوع روایتی از نزاع انیشتین و برگسون و همخوانی رساله‌ی دیرند و همزمانی است که به صورت مجازی برگزار می شود.

بحث از ماهیت زمان و نسبت آن با عالم، چالش همیشگی تاریخ اندیشه بوده است. بحث‌های مختلف و آتشینی در این‌باره بین فلاسفه و دانشمندان در ادوار مختلف وجو داشته است. دیدگاه غالب پیرامون مفهوم زمان در تاریخ اندیشه، دیدگاهی مکانیکی بوده که زمان را به عنوان امری عینی و ثابت و مستقل از اشیای جهان، می‌داند. در دوران مدرن، آلبرت اینشتین تردیدهایی در این تفکر ایجاد کرد و زمان را از مقام ثابت و قدسی‌اش، به امری نسبی و قابل اتساع تنزل داد.

 هانری برگسون، در مقام فیلسوفی انقلابی، در تفسیر مرسوم از زمان، تردیدهایی ماهوی ایراد کرد. او در مواجهه با این مغالطه دریافت که آنچه فیلسوفان، فیزیکدانان و ریاضی‌دانان از مفهوم «زمان» می‌فهمند، دقیقا و عینا بر مفهوم و ویژگی‌های «فضا» قابل انطباق است. به بیان دیگر، زمان به معنای معمول در مکانیک، همان فضا است. اساسا هر آنچه به شمارش در می‌آید و مبتنی بر مفهوم عدد است، همان فضا است.

او زمان حقیقی را دیرند (duration- la durée)، توالی حالات خودآگاهی، امری غیر مستقل از ناظر خودآگاه تعریف کرد، که بدون خودآگاهی و انسان، کاملا بی‌معنی است. در نظریه برگسون، اوصافی چون قابلیت انقسام، قابلیت اندازه‌گیری، قیاس‌پذیری، کمّی بودن، همگنی و همسانی، و اموری از این دست که برای زمان برشمرده می‌شوند، به کلی از ساحت زمان حقیقی و دیرند ناب، به دور است و در مقابل، تعبیراتی از قبیل ناهمگنی محض، کیفیت صرف، نو در نو شدن، دگرگون شدن مستمر کیفیات، در هم ذوب شدن لحظات، ناسازگاری با تعین و تشخص، ناشمارا بودن را می‌توان به دیرند نسبت داد.

در حقیقت، هانری برگسون، زمان را بر دو قسم می‌داند: ۱- زمان نجومی (فیزیکی، اعتباری، موهوم) ۲- زمان حقیقی (دیرند ناب)

در آوریل ۱۹۲۲ در کالج ‌دوفرانس(Collège de France) ملاقاتی بین برگسون و اینشتین رخ داد. بنا بر آنچه نقل شده است، پس از آن جلسه و اتفاقاتی که در آن رخ داد، برگسون اقدام به نگارش کتاب مهم دیرند و هم‌زمانی (duration & simultaneity) نمود. در این جلسه، به اکراه و بر خلاف میل قبلی، مناظره‌ای بین برگسنِ پا به سن گذاشته و آلبرت نسبتا جوان، پیرامون مفهوم زمان و جهان‌بینی نسبیتی، درگرفت.

برگسون زمان را به مثابه تجربه‌ای درون‌زیست که صرفا در خودآگاهی انسانی معنا می‌شود، و نه به عنوان مفهومی انتزاعی که بیرون از آگاهی انسانی تقرر دارد، توصیف می‌کرد. او بر این عقیده بود که "درک پیشین و درونی ما از زمان، توانایی ساخت ساعت و استفاده از آن را به ما داده است."

در مقابل اینشتین  معتقد بود که «زمان فلاسفه هیچ‌گاه وجود نداشته است.» او زمان را امری قابل اندازه‌گیری می‌دانست و تعبیر روان‌شناختی از زمان را یک تلقی انحرافی می‌دانست.

جلسه "درباره زمان" از ۸ مرداد چهارشنبه ها از ساعت ۱۸ تا ۱۹:۳۰  در اسکای روم به آدرس https://www.skyroom.online/ch/reihanedu/tamanacircle برگزار می‌شود.

علاقمندان جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانند به آدرس  tamanacircle @مراجعه کنند.

انتهای پیام