همواره با شنيدن نام گنبدهاي فيروزه‌يي ناخودآگاه به ياد شهر اصفهان مي‌افتيم؛ شهري كه در دنياي اسلام آن‌را با اين نام مي‌شناسند؛ چراكه گنبدهايي با انواع سبك‌ها و در طول دوره‌هاي مختلف تاريخي در اين شهر ساخته شده و همواره رنگ فيروزه‌يي آن نماد آسمان را در ذهن تجلي مي‌كرده است؛ تا انسان را به‌سوي عالم معنا رهنمون سازد. اما در زمان كنوني شاهديم كه گنبد، ويژگي‌ها و خصوصيت‌هاي گذشته خود را كمتر پيدا كرده و اين امر را با مشاهده گنبدهايي كه ساخته مي‌شوند، مي‌توان دريافت. محمد منتظر - عضو هيات علمي دانشگاه هنر اصفهان و رييس سابق سازمان ميراث فرهنگي اين استان - در اين زمينه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، ويژگي‌هاي گنبد را در معماري ايران اسلامي مورد تحليل و ارزيابي قرارداد و گفت: در معماري ايراني، بالاخص مسجدها، در سده‌ اول اسلام و حتا پيش از آن، به‌منظور اقامه نماز، به فضاي بزرگي احساس نياز مي‌شد، از اين‌رو معماران در آن دوره بر آن شدند تا با فراهم آوردن مكان بزرگي بدون ستون و اكثرا مربع‌شكل، نياز نمازگزاران را برطرف سازند. وي افزود: در اين نمونه به مسجد جامع نايين در زمان ديلميان مي‌توان اشاره كرد كه گنبدي كوچك نزديك به محراب و با ستون ساخته شد و به‌تدريج اين گنبدها شكل فضاي بزرگ‌تري به خود گرفت و بدون ستون ساخته شد، اما در اصل، گنبد در زمان سلجوقيان به‌صورت يك مربع و سپس مربع به هشت‌ضلعي و در آخر به‌صورت نيم‌كره درآمد. منتظر ادامه داد: معماران براي آن‌كه بتوانند فضا را براي تابستان خنك نگه دارند و تعداد زيادي از نمازگزاران در آن حضور يابند، آن‌را بسيار بلند مي‌ساختند؛ به‌گونه‌اي كه جريان ورود و خروج هوا نيز در آن لحاظ شود. عضو هيات علمي دانشگاه هنر اصفهان با بيان اين‌كه به‌مرور زمان، ايوان نيز به گنبدها اضافه شد، اظهار داشت: از آن جمله، به گنبد در سبك شبستاني مسجد جامع اصفهان مي‌توان اشاره كرد. همچنين به‌منظوراين‌كه صداي موذن طنين‌انداز شود، به سبك صوتي نيز ساخته مي‌شد. منتظر از ديگر نمادهايي را كه به‌طور مشخص از منظر تقوا به آن نگريسته مي‌شود، محراب سردر ورودي و فضاي حياط دانست و افزود: در مقطع كنوني با عوض شدن تكنولوژي، به دو دليل، گنبد زدن كار پيچيده‌اي شده است. وي اين دليل‌ها را يكي به‌علت تعداد كم استادكارهايي كه قادر باشند گنبد با دهانه بزرگ بسازند و ديگراين‌كه اين كار، امروزه بسيار پر هزينه شده، مطرح كرد و گفت: در اين دوره با وجود بتن و آهن، گنبدي كه با اين شيوه ساخته مي‌شود، در پايه قطر آن 30 سانتي‌متر با ضخامت بتن 25 سانتي‌متر است، در حالي‌كه به روش سنتي در پايه قطري حدود 1/5 متر بايد ساخته شود كه به‌علت سختي كار اكثر معماران و مهندسان به سبك‌هاي جديد گرايش دارند. وي اضافه كرد: در ضمن، اين‌كه مساله انبساط و انقباض نيز در روش جديد پيچيده است؛ به‌گونه‌اي كه انبساط و انقباض در قديم به‌علت به‌كار بردن مصالح يگانه كم بود. رييس اسبق سازمان ميراث فرهنگي اصفهان، درباره استفاده‌هاي ديگر از گنبد در زمان كنوني، اظهارداشت: براي برپايي نمايشگاه‌هاي بزرگ و سالن‌هاي بزرگ نيز از گنبد مي‌توان استفاده كرد. منتظر در پايان تاكيد كرد: همان‌گونه كه در اروپا كليساهايي در دوره‌هاي مختلف تاريخي ساخته شده وهر بار با تغييرهايي مواجه شده و سبك‌هاي جديدي از اين نوع معماري شكل گرفته، گنبد هم كه اصل آن به ايران متعلق است، مي‌تواند با تغيرهاي معماري و به‌روز ساخته شود، تا نماد ايران اسلامي ما را متجلي سازد. انتهاي پيام