کافه‌نشینی مفهومی فراتر از رفتن به کافه، قهوه‌خانه، چای‌خانه، کافی‌شاپ و مانند آن‌ها را دارد؛ این رفتار به کنشی اجتماعی اشاره دارد که ریشه‌های آن به سده‌های ۱۸ و ۱۹ میلادی، دوران انقلاب فرانسه و انقلاب‌های سیاسی این پهنه بازمی‌گردد. شکل‌گیری کلوب‌های انقلابی در انقلاب ۱۷۸۹ فرانسه را نیز می‌توان به نوعی آغاز کافه‌نشینی دانست؛ یعنی گرد هم آمدن افراد در یک محیط بیرونی برای سرگرمی و همزمان بحث و گفت‌وگو.

این کنش در سده ۲۰ تا دهه ۱۹۸۰ به شدت رشد کرد و هر بار که جنبش‌های اجتماعی پدیدار می‌شد، کافه‌نشینی هم فراگیرتر می‌شد و از دهه ۱۹۶۰ همراه با مفهوم روشن‌فکری و دیگر شیوه‌ها به کشورهای دیگر جهان نیز سرایت کرد.

با این همه، از یکی دو دهه گذشته، کافه‌نشینی اندک‌اندک با شیوه‌های دیگری جایگزین شد که فضا و مکان را به صورت دیگری تعریف می‌کرد ولی در آن‌ نیز مساله بسیار بیشتر از گذران اوقات فراغت یا آسایش و بدون اندیشه بود. کافه‌نشینی ورود سیستم اندیشه و جدل فکری در اوقات فراغت در یک حوزه عمومی بود و گفته می‌شود که وقتی کافه‌های پاریس تعطیل شد، انقلاب فرانسه راهش را گم کرد و گذرش به خیابان‌ها افتاد.

اطلاع دقیقی از اولین کافه تهران در دست نیست اما جعفر شهری در جلد اول کتاب «طهران قدیم» خود کافه‌ای را با جزئیات شرح می‌دهد که بنا به زمانی که کتاب روایت می‌کند، حتما یکی از اولین کافه‌های تهران به حساب می‌آید. او می‌گوید در ابتدای خیابان باب همایون که اولین خیابان مشجر بود؛ کافه‌ای به نام «لقانطه» برای اولین بار به وجود آمده بود که فرنگ‌دیده‌ها، روزنامه‌نگاران و نویسندگان در آنجا جمع می‌شدند و به گفت‌وگو می‌پرداختند.

از آن سال‌ها تاکنون در ایران کافه‌ها، کافی‌شاپ‌ها و قهوه‌خانه‌ها میزبان بسیاری از اهالی فرهنگ و هنر بوده و برنامه‌های فرهنگی متعددی مانند جلسات شعر، شاهنامه‌خوانی و... در آن‌ها برگزار می‌شده و افراد برای نوشیدن چای یا قهوه، به همراه گفت‌وگو در مکانی آرام و ساکت به کافه‌ها می‌رفتند.

کافه محرم مشهد اما فضای جدیدی را به وجود آورده است. کافه محرم طرحی است برای گپ‌وگفت صمیمی در فضایی که شخصیت‌های مختلف جامعه هر لحظه در حال دور شدن از یکدیگر هستند؛ ایده‌ای است برای نزدیک شدن انسان‌های مختلف یک جامعه برای بیان‌ گفتنی‌ها و انتقال تجربه‌ها و دانش‌ها؛ مکانی‌ است که در آن هر کس، با هر طرز تفکر و ایدئولوژی در زندگی، از گذران عمر خود برای دیگران سخن می‌گوید؛ تبری است برای شکستن بت بازیگری در نقش‌های مختلف اجتماعی که انسان‌های جامعه را هر روز از یکدیگر دورتر می‌کند؛ استاد را از دانشجو، مدیر را دانش‌آموز، پدر را از فرزند، مسئول را شهروند و... . کافه محرم جایی است که در آن انسان‌های نسل‌های گوناگون در کنار هم و برای هم سخن می‌گویند و تحفه‌هایی از جنس احترام، علم، تجربه و محبت به یکدیگر هدیه می‌دهند.

این کافه‌ خیابانی که 5 سال است به همت فارغ‌التحصیلان و دانش‌آموزان مدارس امام رضا(ع) و با همکاری هیات محبان اهل بیت(ع) هر سال در دهه اول محرم، در حاشیه خیابان بلوار خیام مشهد برپا می‌شود، تا به امروز میزبان بسیاری از اساتید و جوانانی از قشرهای مختلف جامعه، با تفکرات متفاوت بوده است که به موضوع تفکر و گفت‌وگو اهمیت می‌دهند.

در این مکان علاوه بر صحبت درباره موضوعات دینی، به موضوعات اجتماعی نیز پرداخته می‌شود. در 2 سال اخیر شهرهای دیگری مانند کرمان هم با الگوبرداری از این طرح، دست به برپایی کافه‌ای خیابانی با عنوان کافه محرم و با هدف تبیین فلسفه قیام امام حسین(ع) و ترویج شعور حسینی، در کنار شور حسینی زده‌اند. البته امسال با توجه به شیوع ویروس کرونا و محدودیت‌ها و ملاحظاتی که وجود دارد، برنامه‌های این کافه به صورت مجازی برگزار می‌شود.

یادداشت از محمدرضا صبوریان، خبرنگار ایسنا-منطقه خراسان 

انتهای پیام