/بررسي شعر كوتاه/ شهاب مقربين: بيش‌تر شعرهاي كوتاه اين سال‌ها پيام كوتاهاند
شهاب مقربين معتقد است، بيش‌تر شعرهاي كوتاه سروده‌شده در سال‌هاي اخير، پيام‌هاي كوتاه هستند.
اين شاعر در گفت‌و‌گو با خبرنگار بخش ادب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، درباره‌ي كيفيت شعرهاي كوتاه سروده‌شده در سال‌هاي اخير، عنوان كرد: كيفيت شعر به كوتاهي يا بلندي آن ربطي ندارد؛ اما طبيعتاً وقتي چيزي به صورت انبوه توليد شود، دوغ و دوشاب همراه مي‌شود. شعرهاي ارزشمند درصد كمي از شعرهاي كوتاه اين سال‌ها را تشكيل مي‌دهند و بيش‌تر آن‌ها پيام كوتاه هستند.
او سپس با اشاره به سابقه‌ي شعر كوتاه، عنوان كرد: شعر كوتاه در زبان فارسي سابقه‌اي طولاني دارد و قديمي‌ترين شعرهاي فارسي كه به ما رسيده‌اند، اغلب در قالب‌هاي كوتاه بوده‌اند.
اين شاعر در ادامه متذكر شد: اگر امروز هم اين گرايش به شعر كوتاه زياد شده است، يك دليل آن زندگي شتاب‌زده‌ي امروز ماست. دليل ديگر هم ابزارهايي است كه اكنون براي انتقال شعر به‌وجود آمده و آن نيز م‍ؤلفه‌اي از شرايط دوران معاصر است. در گذشته اما، علاوه بر قالب‌هاي مشخص مانند رباعي و دوبيتي، بيش‌تر شعرهاي فولكلوريك يا مردمي هم كه به صورت سينه به سينه و دهان به دهان منتقل مي شدند، كوتاه بودند؛ چون از حافظه براي انتقال كمك مي‌گرفتند. امروزه اما ابزارهاي جديد مانند تلفن همراه با سيستم پيام كوتاه‌شان عده‌اي را براي ارسال شعر كوتاه ترغيب مي‌كنند.
مقربين در ادامه درباره‌ي امتزاج مرز شعر كوتاه با گونه‌هاي ادبي ديگر مانند كاريكلماتور و جمله‌هاي قصار، گفت: كلمات قصار فقط انديشه‌هايي موجز يا سخنان نغز موجزند و كاريكلماتورها بازي‌هاي زباني كوتاهاند؛ هرچند بازي زباني در شعر هم اتفاق مي‌افتد و عده‌اي هم شعر را به بازي زباني تقليل داده‌اند. اما اگرچه نمي‌توان از شعر تعريف دقيق و ثابتي ارائه داد، به‌هر حال بايد در آن تخيلي باشد كه فرم گرفته باشد.
او اضافه كرد: امروز وقتي از شعر كوتاه حرف مي‌زنيم، مرز آن با شعر بلند چندان دقيق و مشخص نيست؛ چون كوتاهي و بلندي نسبي است. وقتي از كوتاهي حرف مي‌زنيم، يعني چند سطر مد نظر است؟ در گذشته، چون قالب‌ها مشخص بودند، اين مشكل وجود نداشت. اما اگر به‌طور نسبي بر سر كوتاهي و بلندي شعر توافقي حاصل كنيم، تفاوت آن‌ها ديگر در اين مي‌تواند باشد كه در شعر بلند جاي گشت و گذار بيش‌تري وجود دارد، فرم تنوع و پيچش‌هاي بيش‌تري دارد، صداهاي مختلف را به كار مي‌گيرد و آزادي حركت دارد. در شعر كوتاه اما، انگار همه چيز در نقطه‌اي متمركز مي‌شود.
اين شاعر درباره‌ي گرايش شاعران امروز به هايكو گفت: هايكو مانند قالب‌هاي ديگر شعر تعريف خاص خودش را دارد. در فرهنگ ژاپن به شعري مي‌گويند كه از نظر شكل ظاهري، داراي هفده سيلاب باشد و در سه سطر نوشته شود. سطر اول پنج سيلاب، سطر دوم هفت سيلاب و سطر سوم پنج سيلاب. هايكو از جهت مضمون متأثر از فرهنگ خاور دور و بوي‍ژه تفكر ذن است. در اين قالب تنها شعر حضور ندارد؛ بلكه نوعي سلوك حضور دارد. اين مسأله تا آن حد براي آن‌ها جدي است كه هايكو‌سرايان ژاپن سال‌ها سفر مي‌كردند و نزد افرادي كه استاد بودند، شاگردي مي‌كردند تا به آن درجه از سلوك برسند. گاهي حتا بعضي از هايكوها معيارهاي شعر را ندارند و مي‌شود گفت با تعاريفي كه ما داريم، شعر نيستند؛ اما نوعي فرهنگ و نگاه خاص در آن‌ها متجلي است كه از آن منظر، ارزشمندشان مي‌كند.
او همچنين افزود: آن‌چه كه در زبان فارسي به نام هايكو سروده مي‌شود، به نظر من، هايكو نيست. نمي‌تواند هايكو باشد؛ زيرا اولاً از نظر قالب، ربطي به قالب هايكو ندارد. مبناي وزن در زبان فارسي، تعداد هجاها نيست؛ كوتاهي و بلندي آن‌هاست. و قالب هايكو در زبان فارسي قابل اجرا نيست. ثانياً، از نظر مضمون نيز در كشور ما آن فرهنگ پشت سر هايكو وجود ندارد؛ چون ما آن نوع زندگي و تفكر را نداشته و نداريم. البته هايكو پيش از اين به كشورهاي ديگر نيز سرايت كرده و در زبان‌هاي فرانسه و انگليسي هم هايكو مي‌گويند. شاعراني مانند جك كرواك و خيلي پيش‌تر از او، ازرا پاند و ديگران در اين زمينه تجربه‌هايي كرده‌اند. در زبان انگليسي، قابليت هجايي كردن شعر وجود دارد؛ اما از نظر فرهنگي آن تفكر در آن‌ها هم وجود ندارد. تنها شايد نوع نگاه‌شان به سوژه‌ي مورد نظر اشتراكاتي داشته باشد. مي‌شود تعريف جديدي از هايكو ارائه داد و نام اين‌گونه شعرها را هم هايكو گذاشت؛ اما اين‌ها آن هايكوي ژاپني نيستند؛ اين‌ها شعرهاي كوتاهي هستند كه برخي از آن‌ها شعر هم نيستند؛ برخي از آن‌ها فقط تصويري منفرد يا منظره‌اي ثبت‌شده‌اند.
مقربين در پايان درباره‌ي نقش شعر كوتاه در جذب مخاطب گفت: چون شعر كوتاه به زمان كم‌تري براي ارتباط برقرار كردن با مخاطب نياز دارد، مي‌تواند سهل‌الوصول‌تر باشد. البته اين به آن معنا نيست كه هر شعر كوتاهي حتماً سهل‌الوصول است. ارزش شعر به كوتاهي و بلندي نيست. مخاطبان حرفه‌يي و جدي شعر به همان اندازه كه شعر كوتاه را مي‌خوانند، به شعر بلند نيز اقبال نشان مي‌دهند.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات