رضا محمدی، صادرکننده نمونه فرش استان قم، در نشست بنیاد قم‌پژوهی که با موضوع «خاندان شناسی در فرش قم» در موسسه طلوع مهر برگزار شد، عنوان کرد: بعد از خواندن کلاس ششم به خاطر مسائل و اثرات مخرب حزب توده پدرم با ادامه تحصیلم موافقت نکرد و بعد از پایان کلاس ششم وارد بازار شدم  و از سال ۱۳۳۴ که من مشغول کار شدم تا سال ۱۳۴۰ با حاج‌آقا مصطفی قریشی و از سال ۱۳۴۰ به بعد با آقای نحوی کار کردم.

وی افزود: از آن سال یکی دو روز در هفته برای این کار به تهران می‌رفتم و طی سال‌های ۴۵ تا ۵۷ هر هفته چند مهمان خارجی از همه کشورها مثل آلمان، فرانسه، فنلاند داشتیم که برایشان فرش می‌خریدیم و با خود می‌بردند.

وی ادامه داد: تا چند سال بعد از انقلاب وقفه‌ای در صادرات ایجاد شد و سپس با یکی دو شرکت متعلق به آقای یعقوبی آشنا شدیم که با آلمان کار می‌کردند و ما فرش‌های این شرکت‌ها را تأمین می‌کردیم و بعد به خاطر ارزیابی‌های گمرک و برخی مشکلات باز وقفه‌ای در کار ایجاد شد. ولی از سال ۶۲ تا ۶۳ صادرات من بسیار زیاد شد و در استان به‌عنوان صادرکننده نمونه معرفی شدم؛ اکنون نیز صادرات به دلیل برخی از مشکلات و تحریم بسیار کم شده است و صادرات محدودی به دبی، قطر، ژاپن و آلمان است.

وی بیان کرد: تنوع نقشه‌ها بسیار زیاد است و استان قم به دلیل تنوع رنگ و نقشه در ایران حرف اول را می‌زند و با دیگر شهرها متفاوت است. ولی پایه اصلی این تنوع نقشه‌ای چند نقشه است.

وی گفت: قم مخصوصاً در این ۲۰ ساله رقابت تنگاتنگی بین تولیدکننده‌ها ایجادشده که رقابت بسیار پیش برنده و مفید است و به دلیل اینکه ما با خارج ارتباط کاری داریم مؤثر است ولی به دلیل نزدیکی قم به تهران و رابطه‌ای که خریدارها با ما داشتند باعث شد اشکالات ما برطرف شود و به بازار هدف توجه بیشتری داشته باشیم و این امر سبب توسعه و ارتقا جایگاه فرش قم شد.

این پیشکسوت در عرصه فرش با اشاره به اینکه قم از دو شهر کاشان و اراک ایده می‌گرفت، افزود: ارباب حسین جان اربابی بینان‌گذار فرش در قم بوده و فرش توسط ایشان توسعه پیدا کرد و توسط حاج حسین غفاری ادامه پیدا کرد.

وی تصریح کرد: باوجود اینکه قم در مرحله اول از کاشان سپس اراک و مقداری هم از کرمان نقشه گرفته است اما در حال حاضر قم از نظر نقشه و رنگ ابتکار عمل را در ایران به دست گرفته است و الان به عنوان مزنه بازار مورد توجه است.

اعتبار جهانی فرش قم

محمد یادآور شد: قم، اصفهان و تبریز دارای صنعت فرش پیشرفته است و باوجود قدمت بیشتر فرش در تبریز و کاشان ولی جایگاه قم نسبت به همه شهرها بالاتر است و اعتبار بیشتری در سطح جهان دارد.

وی بیان کرد: در گذشته و در ابتدای کار قالیبافان قمی پشم می‌بافتند و سپس با آمدن کرک به بازار به یک شیوه فرش‌های خود را تولید می‌کردند و حاج علی رشتی‌زاده با کرک‌بافی موافق نبود و ماندگاری و کیفیت پشم بیشتر از کرک بوده است و اولین فرش را آقای غفاری بافته ولی بیشترین فرش‌ها را حاج یدالله رجبیان و رشتی‌زاده بافته‌اند.

وی گفت: از سال ۴۵ به بعد فرش ابریشم قم رونق پیدا کرد و دیگر بافت‌ها رشدی نداشت و تا سال ۵۰ به بعد مزد بافندگان فرش ابریشم نیز خیلی زیاد شد که بافندگان می‌توانستند تغییرات زیادی در زندگی خود بدهند؛ چراکه مزد یک فرش ابریشم برای کارگران آن به‌اندازه پول خرید یک‌خانه بود ولی متأسفانه الآن به دلیل تورم، تحریم و مشکلات اقتصادی فرش‌بافان مزد زیادی دریافت نمی‌کنند و فرش به اندازه تورم رشد نداشته است.

این فعال صادراتی فرش قم افزود: در گذشته رنگ‌ها طبیعی بود و تعداد آن‌هم محدود بود و تنها با ۱۳ رنگ قالی می‌بافتند ولی الآن رنگ‌ها شیمیایی است با ۶۰ تا ۷۰ رنگ قالی بافته می‌شود. در بحث رنگ ما وابسته به خارج هستیم و سالانه ۹۰۰ تن در کشور مصرف داریم و ۸۰۰ تن مصرف استان قم است؛ چراکه قم تمام ابریشم می‌بافد ولی شهرهای دیگر مانند تبریز و اصفهان چله ابریشم می‌بافد.

وی اضافه کرد: غیر از فرش ابریشم، فرش‌های دیگر هم در قم بافته می‌شود ولی ۹۰ درصد آن ابریشم است و ۱۰ درصد پشم و کرک است.

وی به شست‌وشو و سرویس فرش اشاره کرد و گفت: در گذشته فرش‌ها برای سرویس به تهران برده می‌شد و سپس به خریداران فروخته می‌شد و بنده اولین کسی بودم که فرش قم را با شور قم انجام داد و سپس برای سرویس‌های دیگر به تهران ارسال می‌شد و اولین فرشی که با شور قم شسته شده بود به یک خریدار آلمانی فروخته شد.

این صادر کننده نمونه تصریح کرد: آب قم برای ابریشم خوب است و باعث براق شدن فرش ابریشم می‌شود ولی برای فرش‌های کرک و پشم مناسب نیست.

وی بابیان اینکه برای بافت فرش نیاز به نقشه ضروری است، افزود: وقتی فرش از کاشان و اراک به قم آمده علاوه بر خامه، نقشه هم آمده است و بدون نقشه نمی‌توان قالی بافت و در سال ۱۳۳۴ -۱۳۳۵ یک حاج حسین نقاش بود در مسجد جامع نقاشی می‌کرد که نقشه‌های قالی را برای ما نقاشی می‌کرد ولی امروزه از سیستم‌های کامپیوتری برای این کار استفاده می‌شود و خیلی هم کارآمد است و طرح‌های کامپیوتری بسیار به کمک فرش قم آمده و ایرادات آن را کاهش داده است و فرش‌های زیباتر و بی‌نقص تری تولید می‌شود.

محمدی بیان کرد: امروزه فرش قم از لحاظ های کیفی و زیبایی رشد قابل توجهی داشته است در گذشته جز چند نفر از تولیدکنندگان بقیه فرش‌های خوبی نمی‌بافتند و بیشتر فرش‌ها ایراد داشت ولی الآن کیفیت فرش قم بالا رفته است و با گذشته قابل مقایسه نیست و مرور شور و پرداخت فرش در قم ارتقا یافت.

وی اظهار کرد: درگذشته دو سه مکان برای داد و ستد فرش بیشتر وجود نداشت که یک قهوه‌خانه روبروی مسجد امام بود که داد و ستدهای سرپایی فرش‌فروش‌ها آنجا انجام می‌شد و سپس سرای شین و تیمچه بزرگ هم محل فرش بود به این امکان افزوده شد و بعد از آن پاساژ امجدی و سپس پاساژ صفا ساخته شد و باید گفت که در گذشته این اماکن بسیار پررونق بود ولی امروزه در این مکان‌ها چند نفر بیشتر فعال نیستند.

محمدی ایجاد شورای مزد را یک کار ارزشمند عنوان کرد و گفت: ما برای ارزش گذاری قیمت دستمزد بافندگان شورای مزد داریم که بر اساس شاخصه‌های تعریف شده فرش تولیدشده بررسی می‌شود و قیمت آن تعیین می‌گردد، درحالی که دیگر استان‌ها هنوز نتوانسته‌اند چنین شورایی را راه اندازی کنند که نه حقی از بافنده تضییع شود و نه تولیدکننده.

وی یادآور شد: ۱۴ استان مانند تبریز، زنجان، مشهد، ساوه، یزد، طارم و غیره برای قم قالی می‌بافند و برای قیمت‌گذاری و شست‌وشو به قم آورده می‌شود و الآن در خود شهر قم خانم‌ها قالی نمی‌بافند و بیشتر بافنده‌ها آقایان هستند و خود قم سهم ۱۰ درصدی از تولید و بافت فرش دارد.

این پیشکسوت صادرات فرش عنوان کرد: اوایل انقلاب به خاطر سختگیری‌های ارزیابی برای صادرات مشکلاتی ایجاد شد و در قالب پیمان ارزی شکل مبادلات انجام می‌شد. این باعث شد که کار کند شود و کشورهایی چون چین، افغانستان، پاکستان از روی نقشه‌های ما بافتند و نام تولیدکنندگان ایرانی را روی آن می‌زدند.

وی با اشاره به کیفیت بالای فرش‌ها امروزی نسبت به گذشته افزود: امروزه باوجود تعداد زیاد رقبا و کثرت تولیدات هنوز حرف اول و آخر در جهان را فرش ایران می‌زند و در فرش ایران نیز فرش قم حرف اول را می‌زند و بعد از فرش ابریشم قم، کشورهایی مثل چین، ازبکستان و قرقیزستان نیز فرش ابریشم می‌بافند که کیفیت ابریشم چین بعد از ایران قابل‌توجه است.

وی بابیان اینکه فرش ایران به‌عنوان یک کالای لوکس و تشریفاتی در دنیا شناخته می‌شود گفت: متأسفانه به دلیل مشکلات اقتصادی و تحریم‌ها نتوانستیم بازارهای خود را در دنیا نگهداریم و بازارها را از دست دادیم. امریکا، آلمان، ایتالیا، سوئیس بازارهای بزرگ ایران بودند ولی امروزه هیچ خریدی از ما ندارند.

وی با اشاره به اینکه هنوز تولید و بازارهای موجود فرش قم مناسب است و نسبت به دیگر فرش‌های استان‌های کشور جایگاه مطلوبی را دارد گفت: فقط این شرایط به نسبت گذشته مورد نظر و ایدئال تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش قم نیست و حتی احتیاجی به جایگزین کردن تابلو فرش برای فروش را نداریم هرچند که تابلو فرش نیز بازار خود را دارد و فقط به جهت نرخ بالای تورم در کشور تولید فرش برای بافندگان مقرون‌به‌صرفه نیست و این امر درصدی از تولید را کاهش داده است.

ضعف تبلیغاتی بلای جان فرش قم

محمدی به پیشرفت‌های فوق‌العاده در زمینه آیه‌بافی در قم اشاره کرد و گفت: استان قم به دلیل صبغه مذهبی در این زمینه نیز نسبت به دیگر استان‌ها سرآمد است.

وی بابیان اینکه از سال گذشته تاکنون یک شرکت چینی در قم فرش خریداری کرد که این خرید نفس تازه‌ای برای تولیدکنندگان ایجاد کرد، افزود: متأسفانه در زمینه تبلیغات ضعف داریم چراکه فرش قم فرش عمدتاً صادراتی بوده است و تولیدکنندگان و صادرکنندگان نیازی به تبلیغات در سطح عموم احساس نکردند و دولت بهتر است به‌جای جوایز در نظر گرفته اقدام به تبلیغات در سطح کشورهای خارجی و بازارهای هدف فرش کند تا بتوان میزان بازار و صادرات این کالای ارزشمند را افزایش داد.

انتهای پیام