دکتر قاسمعلی خدابنده در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص جایگاه پژوهش در آموزش و پرورش، اظهار کرد: رویکرد پژوهش تنها در آموزش و پرورش نیست. آموزش برای دانستن است تا دانش‌آموزان را آموزش دهیم که در زمان دانشجویی ارتقا پیدا کنند و تنها مطالب را بدانند. سپس گفته شد آموزش برای زیستن است که دانش‌آموزان مطالب را یاد بگیرند، دانش و آگاهی خود را افزایش دهند و بهتر زندگی کنند و مشکل خود را از این آموخته‌ها مرتفع کنند. در نتیجه آموزش برای ایجاد تغییر مطلوب در زندگی است و در ایامی آموزش پژوهش محورشد و برای اینکه نتیجه مطلوب از برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری خود داشته باشیم نیازمند این شد که تحقیق و پژوهش انجام دهیم و به این دلیل پژوهش وارد متن آموزش شد.
وی افزود: پژوهش در دانشگاه‌ها بیشتر خود را نشان داد و اکنون ارتقاء اساتید از یک مرحله به مرحله دیگر پارامترهای مختلفی مانند مقالات علمی، چاپ و نشر کتاب، شرکت در سمینارهای علمی و... دارد که بیشتر این موارد با مبدا و منشاء پژوهش صورت گرفت که در رشد سازمان آن مجموعه موثر است. در آموزش و پرورش، پژوهش به موازات اینکه در دانشگاه‌ها مطرح شد، وارد عرصه آموزش شد و به همین دلیل ما هم در کنار پارک‌های علم و فناوری، پژوهش‌سراهای دانش‌آموزی را راه‌اندازی کردیم.
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی تصریح کرد: ما در پژوهش‌سراها مقدمه کار پژوهش را با امکاناتی که در اختیار داشتیم برای دانش‌آموزان فراهم کردیم تا با مفاهیم پژوهشی آشنا شوند و مقدمات و کارگروهی نیز یاد بگیرند. همچنین با حداقل امکانات مبانی کار علمی، تحقیقی و پژوهشی را آموزش ببینند و بتوانند ایده‌های خود را ارائه و انجام دهند. ما در خراسان رضوی تقریبا ۴۷ منطقه و اداره آموزش و پرورش داریم، اما حدود ۶۰ پژوهش‌سرای آموزشی تقریبا در همه مناطق و نواحی و شهرستان‌های استان وجود دارد که فعالیت‌های پژوهشی انجام می‌دهند.
وی عنوان کرد: مشکلاتی در پژوهش‌سراها وجود دارد که در ساختار اداری، پژوهش‌سراها را به خوبی ندیده‌اند و به این دلیل ما برای تخصیص نیروی انسانی به شدت مشکل داریم؛ به عنوان مثال در یک پژوهش‌سرا تنها می‌توانیم یک مدیر داشته باشیم و یک تیم علمی برای پژوهش در این مکان‌ها وجود ندارد. همچنین عده‌ای از افراد که علاقه‌مند به پژوهش هستند و دستی بر انجام آن دارند به راحتی نمی‌توانیم آن‌ها را در پژوهش‌سراها داشته باشیم؛ چراکه جایگاهی برای صدور ابلاغ همکاران ما وجود ندارد. بنابراین از نظر ساختار و سازمان اداری و تشکیلاتی، نبود نیروی انسانی اولین معضل ماست.
ما را به عنوان متولیان امر پژوهش به رسمیت نمی‌شناسند
خدابنده خاطرنشان کرد: امکانات پژوهش‌سراها کامل نیست و سرانه‌های پژوهشی بسیار ناچیز است و تنها یک درصد اعتبارات در حوزه پژوهش هزینه می‌شود و با توجه به رشد فناوری در کشور و نیاز و توجه به حوزه‌های فناوری معمولا همان یک درصد هم در حوزه‌های فناوری، تجهیزات، نرم‌افزارها و... هزینه می‌شود و کار ما در پژوهش‌سراها با سختی زیادی روبرو است زیرا نمی‌توانیم با این اعتبار ۶۰ پژوهش‌سرا را تحت پوشش قرار دهیم. بنابراین اگر قرار است پژوهش‌ها از یک درصد اعتبارات استفاده کنند باید در شورای تحقیق و پژوهش استان مصوب شود و ما را به عنوان متولیان امر پژوهش به رسمیت نمی‌شناسند که این پژوهش را برای خودمان انجام دهیم. در نتیجه پژوهش‌های ما را به حوزه‌هایی که صلاحیت دارند مانند دانشگاه‌ها و پارک علم و فناوری می‌فرستند تا آن‌ها انجام دهند.
وی خاطرنشان کرد: باوجود اینکه ما از نیروی انسانی آموزش دیده و متبحر برخوردار هستیم که می‌توانند پژوهش علمی را انجام دهند اما ما باید این پژوهش‌ها را بعد از تصویب در شورای تحقیق و پژوهش استان به سمتی که سازمان بازرسی و دیوان محاسبات مشکل نگیرند بدهیم و نمی‌توانیم تحقیقات اساسی و مهم را انجام دهیم. به این منظور ما هر سال فراخوانی می‌دهیم تا طرح‌ها و پژوهش‌هایی که قابلیت این را دارند که در سطح ملی و استانی مطرح شود، ارسال می‌کنند. این طرح‌ها در کمیته تحقیقات و پژوهش آموزش و پرورش استان بررسی و مصوب می‌شود و در نهایت به شورای تحقیقات استانداری می‌رود و تعدادی از این طرح‌ها تصویب می‌شود و بعد از اینکه ثبت شد دانشگاه‌ها و شرکت‌های مختلف دانش‌بنیان می‌توانند شرکت کنند و آن اعتباری را که در نظر گرفتیم اعلام کنیم و قراردادی منعقد شود و کار برای ما انجام دهند.
نتایج تحقیقات تنها در لابه‌لای رساله‌ها می‌ماند
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی اظهار کرد: نتایج این تحقیقات مانند بسیاری از حوزه‌های دیگر تنها در لابه‌لای پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها می‌ماند و در کتابخانه‌ها بایگانی می‌شود و شاید بخشی از این تحقیقاتی که حتی به سفارش ادارات، سازمان‌ها و ارگان‌ها تهیه می‌شود، باز هم نتایج آن‌ها در تصمیم گیری‌ها و در برنامه‌ریزی‌ها مد نظر قرار نگیرد و شاید فرهنگی است در کشور که ما به نتایج تحقیقات خود اهمیت نمی‌دهیم و این امر باعث می‌شود که ما نتوانیم آن طور که باید در حوزه آموزش و پرورش تحقیقات کاربردی و علمی انجام دهیم.
وی افزود: فرهنگ کلی آموزش و پرورش این است که به آموزش و پرورش اهمیت دهد و پژوهش مطلب دیگری است که باید در کنار این دو مقوله مورد توجه واقع شود. زمانی که دانش‌آموز احساس می‌کند نتیجه کار خود بعد از ۱۲ سال تلاش باید در یک آزمون دو سه ساعته مشخص شود و آن سوابق تحصیلی گذشته جایگاهی ندارد و تحت تاثیر آن قرار نمی گیرد، طبیعی است که کاری می‌کند تا نتیجه را در آن آزمون به دست آورد که نتایج آن اطلاعات سطحی است.
خدابنده گفت: بنابراین تحقیق و پژوهش برای این افراد مهم نیست و حتی ذهنیت بعضی خانواده‌ها نمره محور است. اگرچه ممکن است بعد از کنکور آن تحقیقات و پژوهش فایده داشته باشد اما تا وارد دانشگاه شود این ذهنیت در دانش‌آموز و خانواده به وجود می‌آید که آن کنکور مهم است و این ذهنیت قطعا مانعی است که دانش‌آموزان به پژوهش و تحقیق روی نیاورند.
وی بیان کرد: وظیفه ما در آموزش و پرورش اجرای کار تحقیقی و پژوهشی نیست بدین معنا که به عنوان قطب علمی مطرح نیستیم که بخواهیم کار پژوهش و تحقیقی انجام دهیم بلکه بیشتر فرهنگ‌سازی می‌کنیم تا دانش‌آموزان را با پژوهش آشنا و اهمیت پژوهش را برای آن‌ها مطرح کنیم که این اتفاق در مدارس و پژوهش‌سراها صورت گرفته است. از میان فعالیت‌هایی که دانش‌آموزان انجام می‌دهند، بخشی از آن‌ها شاخص هستند و می‌توانند در جشنواره‌های مختلف شرکت کنند و منجربه کسب مدال‌های مختلف یا به عنوان ثبت اختراع درج شود و بتوانند از این فعالیت استفاده کنند.
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی اضافه کرد: رویکرد مطالب آموزشی و محتوای کتب درسی ما از دوره ابتدایی به سمت تعلیم و پژوهش رفته است به این دلیل که در دوره ابتدایی جشنواره جابربن حیان را برگزار می‌کنیم و نوعی کار پژوهشی اولیه برای دانش‌آموزان وجود دارد که معلمان و والدین آموزش را به دانش‌آموزان می‌دهند و با حداقل‌هایی که در اختیار دارند ایده خود را عملیاتی کنند. بنابرین دانش‌آموزان ما در جشنواره‌های جابربن حیان، خیام، نوجوان خوارزمی متوسطه اول، جوان خوارزمی متوسطه دوم و خوارزمی بزرگسالان کار پژوهش و تحقیقاتی را یاد می‌گیرند. بنابراین اگر از ابتدا دانش‌آموزان انگیزه پژوهش نداشته باشند، در آینده قطعا شرایط برای آن‌ها سخت‌تر خواهد شد.
انتهای پیام
نظرات