قریب به ۱۱ سال است که جشنواره تجسمی فجر برگزار می‌شود و با این حال به دلیل برخی مشکلات هنوز نتوانسته است آنگونه که باید و شاید با هنرمندان مطرح عرصه تجسمی همکاری داشته باشد و همانند دیگر جشنواره‌های فجر در بین هنرمندان جای خود را باز کند.

هر چند که باید این نکته را در نظر داشت که جشنواره تجسمی فجر نسبت به سایر جشنواره‌ها همانند فیلم و موسیقی نوپاتر است، اما شاید ۱۱ سال زمان مناسبی باشد برای ارزیابی جایگاه یک جشنواره و دستاوردهایی که تا امروز به دست آورده است.

در همین زمینه صحبتی با مسعود زنده روح کرمانی، عکاس داریم.

زنده‌روح در گفت‌وگویی با ایسنا می‌گوید که زیرساخت‌های تجسمی در ایران مشکل دارد؛ چه بسا اینکه مشکلات موجود در هنر تنها گریبانگیر حوزه تجسمی نیست و شامل همه حوزه‌های هنر در ایران می‌شود.

مسابقه است یا یک رویداد فرهنگی؟

او ادامه می‌دهد: معضلاتی که در جشنواره تجسمی فجر وجود دارد در جشنواره فیلم و یا حتی در موسیقی فجر نیز دیده می‌شود؛ چون خیلی وقت است که دیگر فیلم‌های خوب از کارگردانان و بازیگران مطرح در جشنواره فیلم فجر اکران نمی‌شود. ولی به نظر من وضعیت تجسمی بهتر است چون حداقل کارهای بهتری در آن به نمایش درمی‌آید ولی مشکل اینجاست که جشنواره تجسمی از پایه طراحی درستی نداشته. اول از همه باید بدانیم که جشنواره تجسمی فجر یک مسابقه است یا یک رویداد فرهنگی. گه‌گاهی این جشنواره به سمت مسابقه کشیده می‌شود. وقتی که این جشنواره در حالت رویداد برگزار می‌شود فضایی خواهد بود برای هنرمندان سرشناس که در آن شرکت کنند ولی زمانی که به صورت مسابقه بر پا شود دیگر جای حضور بزرگان نیست؛ چراکه دیگر فضایی برای حضور فکرها و اندیشه‌های جدید است.

زنده روح بیان می‌کند: مشخص نشدن تکلیف جشنواره تجسمی فجر باعث می‌شود که چندان دستاورد خاصی نداشته باشد؛ جشنواره باید تعیین کند که پای خود را روی چه گذاشته و قرار است که چه کند.

جایزه‌های بهتری در نظر بگیرید

او در همین راستا می‌گوید: اگر فضای جشنواره رقابتی و مسابقه باشد، باید تعیین شود که چه فضای ارزشی برای آن در نظر گرفته شده است. در دور اول جشنواره فجر دیدیم که جایزه یک رقم قابل توجه داشت و در کنارش امکانی برای فرصت‌های مطالعاتی خارج از کشور برای هنرمندان وجود داشت. ولی الان کل جریان با ۱۰ میلیون تمام می‌شود. قطعاً وقتی که یک هنرمند می‌تواند کار خود را با قیمت‌های خیلی بالاتر در گالری‌ها به فروش برساند در چنین جشنواره‌ای شرکت نخواهد کرد.

این عکاس همچنین علت معرفی نشدن منتخبان جشنواره تجسمی فجر را در خارج از جشنواره، مشکلات موجود در سطح جامعه می‌داند و بیان می‌داند که به طور کلی توجهی به هنر نمی‌شود پس نمی‌توان انتظار داشت که این هنرمندان با این وضعیت به جای خاصی برسند.

او اظهار می‌کند که ما به همه چیز دوره‌ای نگاه می‌کنیم و در زمینه اقتصاد هنر هنوز مشکلات خیلی زیادی داریم و اتفاقات زیادی باید در این زمینه بیفتد تا فضایی برای خروجی‌های هنرمندان حرفه‌ای ایجاد شود.

محتوای آموزشی دانشگاه‌ها را به‌روز کنید

زنده‌روح ادامه داد: باید توجه بیشتری به آموزش عالی داشته باشیم تا بتوانیم به علم روز دنیا در هنر برسیم. ولی هنوز خیلی از موارد نظری در دانشگاه‌ها برای دانشجویان تعریف شده نیست. همچنین نداشتن ارتباط فرهنگی با سایر کشورهای دنیا ضربه خیلی بدی را به هنر ما وارد کرده است. اگر ارتباط خود را در زمینه فرهنگ و هنر با سایر کشورهای دنیا در طی سال بیشتر کنیم نه اینکه تنها به جشنواره فجر بسنده کنیم می‌توانیم انتظار بهتر شدن اوضاع هنر و سپس جشنواره‌هایی مثل فجر را داشته باشیم.

وی بیان کرد که چون هنر ما جهانی نیست هنوز جایگاهی در هنر دنیا نداریم، زیرا حاضر به هزینه کردن نیستیم و هر سال در جشنواره‌ها تنها یک سری دورهمی بی دستاورد داریم.

زنده روح تأکید کرد که گهگاه در جشنواره فجر کپی کاری‌هایی را می‌بینیم که هم در حوزه تجسمی دیده می‌شود و هم در دیگر حوزه‌ها.

باید رویکرد جشنواره را با توجه به مسائل روز جامعه تعیین کرد

او ادامه می‌دهد: در اوایل برگزاری جشنواره تجسمی فجر هنرمندان بزرگی در آن شرکت داشتند و شور و هیجان خاصی در آن وجود داشت. زمانی که با توجه به فضای جامعه رویکرد جشنواره را تعیین کنیم و به مسائل روز جامعه خود بی‌تفاوت نباشیم شاهد اتفاق‌های بهتر خواهیم بود. اینکه بخواهیم با گسترش جشنواره در استان‌های مختلف وضعیت آن را بهبود ببخشیم راه حل درستی نیست و نتیجه نخواهد داد. هنر چغندر نیست که بخواهیم با پخش کردنش شرایطش را بهبود ببخشیم.

این عکاس معتقد است که هنر ایران کشش این مقدار پراکندگی و گسترش را ندارد. بهتر است به جای این همه خلق آثار بر روی کیفیت کار کنیم تا اینکه تنها به آمار و افزایش خلق آثار توجه داشته باشیم.

او در پاسخ به اینکه آیا بهتر نیست که جشنواره تجسمی فجر هم با رویکرد مسابقه برگزار شود و هم با رویکرد یک همایش؟ می‌گوید: در دوره‌های اول این اتفاق افتاد ولی جواب نگرفتند؛ چراکه نمی‌شد هنرمندان سرشناس را در رقابت با دانشجویان گذاشت؛ به همین دلیل بخشی به اسم مدعوین را در نظر گرفتند که در این بخش یا کار را از هنرمند می‌خریدند و یا اجاره می‌کردند. تا اینکه در دوره ششم کار به هنرمند سفارش داده می‌شد و برای جشنواره تولید اثر ایجاد شد که اتفاق مثبتی بود. ولی به دلیل اینکه هیچ‌گاه جشنواره تعیین نکرد که جای بزرگان کجا است و جای دانشجویان کجا و اینکه چه زمانی اینها هر دو می‌توانند در کنار یکدیگر فعالیت کنند، این موضوع نیز نتیجه‌ای نگرفت.

زنده روح تصریح کرد: قرار بود که این جشنواره در دوره ششم به عنوان یک جشنواره مهم تجسمی برای حضور هنرمندان این عرصه به جامعه معرفی شود ولی به یک‌باره مدیران عوض می‌شوند و یک تفکر دیگر وارد جشنواره تجسمی می‌شود؛ البته یکی از دلایلی که باعث شده جشنواره تجسمی فجر آنگونه که باید در بین هنرمندان جا نیفتد این است که نظارت دولتی خیلی بالایی دارد و دولت دخالت خیلی بالایی در رویکردهای آن داشته است.

انتهای پیام