نشست كميته‌ي ميراث جهاني يونسكو فردا (يكشنبه، سوم مردادماه) آغاز مي‌شود؛ نشستي كه اعضاي كميته‌ي ميراث جهاني در آن، پرونده‌ي آثار ارائه‌شده از سوي كشور‌ها را براي ثبت در فهرست ميراث جهاني به شور مي‌گذارند.

به گزارش خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، ايران از بانيان تشكيل كميته‌ي ميراث جهاني يونسكو بوده و فقط يك‌بار در بيش از 30سال پيش در آن عضويت داشته است. البته سه‌سال پيش ايران براي عضو‌ شدن در اين كميته كه يكي از كميته‌هاي مهم يونسكو است، نامزد شد، ولي موفق به كسب آراي لازم نشد. اين درحالي است كه اگر ايران موفق به ورود به كميته‌ي ميراث جهاني شود، براي گرفتن ميزباني يكي از نشست‌ها مي‌تواند اقدام كند.

اين موضوع و جايگاه كميته‌ي ميراث جهاني سبب شد تا خبرنگار ايسنا با نماينده‌ي سازمان ميراث فرهنگي در مركز ميراث جهاني يونسكو كه تا كنون در راستاي تهيه‌ي پرونده‌هاي ثبت جهاني ايران تلاش كرده است، گفت‌وگو كند.

عبدالرسول وطن‌دوست در ابتدا درباره‌ي چرايي ايجاد كميته‌ي ميراث جهاني توضيح داد: پس از جنگ جهاني دوم، ويراني‌هاي بسياري در حوزه‌ي ميراث فرهنگي در اروپا به‌وجود آمد، درپي آن، يونسكو ايجاد شد و به‌دنبال آن نيز برخي كارشناسان بزرگ دنيا و دل‌سوز در حوزه‌ي ميراث فرهنگي، به فكر ايجاد تشكل‌هايي مانند ايكوموس افتادند. در آن زمان، اين موضوع مطرح مي‌شد كه دنيا در برابر تهديدهايي كه براي آثار تاريخي وجود دارد، چاره‌اي بينديشد و در نهايت، اين مسأله به تصويب كنوانسيون ميراث طبيعي و فرهنگي جهان در سال 1972 ميلادي منجر شد.

او با بيان اين‌كه ايران در به نتيجه رسيدن اين كنوانسيون نقش تعيين‌كننده‌اي داشت، ادامه داد: بعدها تشكيل يك كميته با هدف اجراي كنوانسيون پيش‌بيني و مركز ميراث جهاني به‌عنوان دبيرخانه‌ي اين كميته تعيين شد.

وي گفت: در ابتداي كار، با توجه به اين‌كه ايران نقش بسيار فعالي داشت و كميته‌ي ميراث جهاني نيز سخت‌گيري زيادي نمي‌كرد، آثار ارائه‌شده از سوي كشور‌ها راحت‌تر ثبت مي‌شدند، به‌طوري كه ايران در سال 1979 ميلادي سه اثر خود را هم‌زمان با يكديگر توانست ثبت كند. به‌تدريج نيز كشور‌هايي كه توانايي علمي و ظرفيت زيادي داشتند، بسياري از آثارشان را توانستند ثبت كنند، ولي ايران به دلايل متعدد، شرايط لازم را براي ثبت آثارش نداشت.

وطن‌دوست بيان كرد پس از مدتي گفته شد كه كميته‌ نمي‌تواند تعداد زيادي پرونده را هر سال بررسي كند و تعداد آثار ثبت‌شده نيز در حال زياد ‌شدن است. به همين دليل، محدوديت‌هايي به‌وجود آمد تا هر كشور فقط دو اثر را در سال بتواند ثبت كند. البته اكنون نيز بحث‌هاي زيادي در اين‌باره در كميته‌ي ميراث جهاني مطرح است و روز‌به‌روز بررسي پرونده‌ها و ثبت آن‌ها با سخت‌گيري بيش‌تري روبه‌رو مي‌شود.

او در توضيح مطرح شدن چنين بحث‌هايي، اظهار كرد: تعداد آثار فهرست ميراث جهاني در حال نزديك شدن به عدد هزار است و عده‌ي زيادي در دنيا معتقدند، لزومي ندارد كه چنين فهرست طولاني داشته باشيم، زيرا اين تعداد، خود ايجاد مشكل مي‌كند و شايد از ارزش و اعتبار آثار ثبتي كاسته شود. البته اين نظرها آن‌چنان هم بي‌راه نيست، زيرا آثاري در فهرست ميراث جهاني وجود دارند كه به‌راستي در ارزش جهاني و منحصر‌به‌فرد بودن آن‌ها شك و ترديد وجود دارد. بنابراين كميته‌ براي پاسخ دادن به اين انتقادها، هر روز سخت‌گيري بيش‌تري را اعمال مي‌كند و اكنون روند رسيدگي به پرونده‌ها بسيار دشوار شده است. در اين راستا، ايران و كشور‌هاي ديگر با يك نگاه انتقادي از درون كميته و فشار جهاني روبه‌رو هستند تا فكري براي اين فهرست انديشيده شود كه اعتبار آن از بين نرود.

نماينده‌ي ايران در مركز ميراث جهاني يونسكو در ادامه به خبرنگار ايسنا گفت: از همان ابتداي امر، روح كنوانسيون اين بود كه كشور‌هاي جهان متحد شوند تا آثاري كه داراي ارزش‌هاي منحصر‌به‌فرد جهاني هستند، ثبت شوند؛ اما اكنون وقتي عملكرد كميته‌ي ميراث جهاني را بررسي كنيم، مي‌بينيم در آن شك و ترديد وجود دارد و كنوانسيون آن‌طور كه بايد اجرا نمي‌شود، زيرا اگر اثري در يك جاي دنيا وجود داشته باشد كه ارزش منحصر‌به‌فرد جهاني داشته باشد تا وقتي آن كشور پيشنهاد ثبت جهاني آن را ندهد، كميته هيچ نقشي نمي‌تواند داشته باشد. در واقع، اگر در كشوري امكانات لازم براي تهيه‌ي پرونده فراهم نباشد و پيشنهاد ثبت آن را ندهند، كميته نيز به‌سراغ آن نمي‌رود. درحالي‌كه اين برخلاف روح كنوانسيون است.

او ياد‌آوري كرد: كنوانسيون مي‌گويد، كشور‌هاي جهان براي حفاظت از آثار تاريخي و طبيعي دنيا متحد شوند و اين همان نكته‌اي است كه بسياري از كارشناسان و روشنفكران به آن انتقاد دارند. در حقيقت مي‌توان گفت، يكسري نقاط ضعف در كنوانسيون و روش اجراي آن وجود دارد. به همين دليل، هر سال يك مرتبه بررسي‌هايي در كنوانسيون انجام مي‌شود و حتا بحث بر سر اين است كه در كنوانسيون بايد تغييراتي ايجاد شود.

وطن‌دوست درباره‌ي عضويت ايران در كميته‌ي ميراث جهاني و نحوه‌ي عضويت در آن با اشاره به اين‌كه ايران فقط يك‌بار پيش از انقلاب اسلامي عضو اين كميته بوده است، توضيح داد: در سال‌هاي ابتدايي تشكيل كميته‌، فقط 32 كشور در آن عضو بودند و با گذشت زمان و امضاي كنوانسيون توسط كشور‌هاي ديگر، امروز اعضاي متعهد به كنوانسيون به حدود 180 كشور رسيده است. اين كميته اكنون حدود 24 عضو دارد كه قدرت زيادي دارند، زيرا به‌طور مثال، در اجلاس‌هاي جهاني و هنگام نظر‌دهي درباره‌ي آثار پيشنهادي كشور‌ها، هيچ كسي به‌جز اعضاي كميته نمي‌تواند اظهار ‌نظر كند. هم‌چنين عضويت در كميته‌ي ميراث جهاني كه يكي از باارزش‌ترين كميته‌هاي يونسكو است، اعتبار زيادي را همراه خواهد داشت.

وي اظهار كرد: علاوه بر اين، اين كميته حرف نهايي را در انتخاب يا رد يك اثر براي قرار‌ گرفتن در فهرست ميراث جهاني مي‌زند و بارها اتفاق افتاده است كه پرونده‌اي در كميته‌ مطرح شده كه نظر بخش‌هاي مشورتي درباره‌ي آن مثبت بوده، ولي كميته آن را قبول نكرده است يا برعكس. به اين ترتيب، نظر نهايي در همه حال با كميته است و اگر اعضاي آن درباره‌ي اثري به اجماع نرسند، رأي‌گيري خواهند كرد.

به گفته‌ي وطن‌دوست، نماينده‌ي كشوري كه ميزبان اجلاس جهاني است، براي يك‌سال رييس كميته‌ي ميراث جهاني و يك‌سال نيز رييس صندوق ميراث جهاني خواهد بود كه اهميت بسيار زيادي دارد.

او در پاسخ به اين پرسش كه چرا ايران سه‌سال پيش موفق به عضويت در كميته‌ي ميراث جهاني نشد؟ گفت: براي انتخاب اعضاي كميته رأي‌گيري مي‌شود. آن زمان، در دور نخست به ايران رأي داده شد، ولي در مراحل بعدي رأي كم‌تري به‌دست آورد كه بايد اشكال‌هاي اين موضوع را جست‌وجو كرد.

وي ادامه داد: نكته‌ي مهمي كه بايد به آن توجه كرد، اين است كه براي عضويت در كميته‌ي ميراث جهاني بايد فعاليت زيادي را انجام دهيم. اگرچه مسائل سياسي نيز مي‌تواند دخيل باشد، ولي به هر حال، ايران يا هر كشور ديگري كه قصد عضويت در اين كميته را دارد، بايد از حدود سه‌سال قبل اقداماتي را مانند چاپ كتاب، بروشور و برگزاري نمايشگاه انجام دهد. در واقع، اين موضوع مانند تلاش‌ها و فعاليت‌هاي تبليغاتي براي كسب ميزباني در مسابقات فوتبال است كه كشور‌ها از چند سال پيش فعاليت‌هاي تبليغاتي زيادي را انجام مي‌دهند. به‌طور مثال، بحرين كه سال آينده ميزبان اجلاس يونسكو است، از 10 سال پيش در اين راستا تلاش كرده است.

او با تأكيد بر اين‌كه داشتن نماينده در يونسكو امتياز خوبي محسوب مي‌شود، ولي براي عضويت و كسب ميزباني، امتياز كاملي نيست، گفت: ايران هم‌چنان براي انتخاب شدن در كميته‌ي ميراث جهاني ظرفيت دارد، به شرطي اين‌كه با برنامه پيش رويم.

نماينده‌ي ايران در مركز ميراث جهاني يونسكو در ادامه‌ي گفت‌وگوي خود با خبرنگار ايسنا، با اشاره به اين‌كه امسال پرونده‌هاي مجموعه‌ي شيخ‌ صفي‌الدين اردبيلي و بازار تبريز در اجلاس برزيل بررسي مي‌شوند، بيان كرد: در حوزه‌ي ميراث طبيعي به‌تازگي اقداماتي را آغاز كرده‌ايم. البته درباره‌ي جنگل هيركاني اين نكته قابل ياد‌آوري است كه در ابتدا، جمهوري آذربايجان قصد داشت، جنگل هيركاني را ثبت جهاني كند، ولي ICUN (از بخش‌هاي مشورتي مركز ميراث جهاني) ‌پيشنهاد كرد كه چون بخش‌ عمده‌اي از جنگل‌هاي هيركاني در ايران قرار دارد، خوب است كه ايران نيز در اين پرونده حضور پيدا كند. كميته‌ي ميراث جهاني هم از آن‌جا كه به آثاري كه بين چند كشور مشترك باشند، امتياز بيش‌تري مي‌دهد، با اين مسأله موافقت كرد.

وطن‌دوست درباره‌ي اين‌كه ثبت سريالي آثار بهتر است يا جداگانه، گفت: اگر به دهه‌ي 1350 بازمي‌گشتيم، قطعا پاسخ مي‌دادم كه خوب است آثار را جداگانه ثبت كنيم، زيرا در آن زمان محدوديتي وجود نداشت؛ ولي اكنون نمي‌توانم چنين پاسخي بدهم. كشور ما بايد به‌دنبال اين باشد تا جايي كه مي‌تواند آثار منحصر‌به‌فرد بيش‌تري را ثبت كند تا مديريت حفاظتي براي آن‌ها اعمال كند. البته نبايد فراموش كرد كه در فهرست آثار جهاني، شهرهاي تاريخي مانند ونيز وجود دارند كه در آن‌ها ساختمان‌هاي قديمي، كليساها و بسياري آثار ديگر با يك شماره ثبت شده‌اند. حتا زماني بحث ثبت شهر يزد نيز مطرح بود، ولي اين فكر دنبال نشد. اگرچه اكنون ثبت بافت تاريخي يزد و اصفهان مطرح است.

او ادامه داد: با وجود اين توضيح‌ها، اگر آثار تاريخي يا طبيعي را جداگانه بتوانيم ثبت كنيم، بهتر است، زيرا يك‌مرتبه 300 اثر ثبت‌شده‌ي جهاني خواهيم داشت؛ ولي اين مسأله (ثبت تك‌تك آثار) ممكن است آن‌قدر دير شود كه تا 100 ‌سال ديگر مجبور باشيم، براي چنين تعداد اثري كار كنيم، بويژه اين‌كه بحث محدود شدن سهميه‌هاي ثبتي وجود دارد، البته سريالي ثبت كردن آثار كار بسيار سختي است و كميته نيز سخت‌گيري‌هاي زيادي را انجام مي‌دهد، زيرا آثار موجود در اين پرونده‌ها بايد داراي وحدت و ارزش منحصربه‌فرد باشند.

وطن‌دوست در پايان گفت‌وگوي خود با خبرنگار ايسنا تأكيد كرد: يك نكته‌ي ديگري كه در حوزه‌ي ميراث جهاني بايد به آن توجه كنيم، اين است كه به ياد داشته باشيم، آثاري را كه ممكن است حرف و حديث درباره‌ي آن‌ها بيش‌تر باشد، در آخر كار ارائه كنيم و پرونده‌ي آثاري را كه كسي جرأت اعتراض به آن‌ها را ندارد، زودتر آماده كنيم. به ياد دارم، زماني كه آثاري مانند پاسارگاد و سلطانيه در اجلاس يونسكو مطرح شدند، اعضاي كميته هيچ حرفي نگفتند و فقط توانستند از ايران براي ارائه‌ي پرونده تشكر كنند.

وي اضافه كرد: هنوز در ايران آثاري وجود دارند كه دنيا جرأت نمي‌كند درباره‌ي آن‌ها با شك و ترديد صحبت كند، مانند شوش، گنبد قابوس، هگمتانه و سيلك يا مسجد‌هاي جامع اصفهان، نطنز و فهرج. بنابراين خوب است به‌سراغ آثاري برويم كه براي ثبت آن‌ها به سد محكم كميته‌ي ميراث جهاني برخورد نكنيم.

گفت‌وگو از خبرنگار ايسنا: پرستو فرهادي

انتهاي پيام