مدرس دانشگاه فردوسي: عقل جزيي در نظر عطار بيارج و حرمت نيست
مدرس زبان و ادبيات فارسي دانشگاه فردوسي مشهد گفت: عقل جزيي در نظر عطار کاملا بيارج و حرمت نيست و او ذات چنين عقلي را انکار نميکند.
انديشه قديريان در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در خراسان، دربارهي مذهب «شيخ فريدالدين عطار نيشابوري» اظهار كرد: اگرچه قاضي نورالله شوشتري ابراز ارادتهاي عطار به مقام معنوي امام علي بن ابي طالب عليهالسلام را دليلي روشن بر شيعه بودن او خوانده است، به باور بسياري از پژوهشگران، با توجه به ستايشهاي موازي شاعر از شافعي و ابوحنيفه و خلفاي سهگانه، او از اهل تسنن بوده است.
وي دربارهي مسلک عرفاني «عطار» نيز گفت: دربارهي پيشوايان طريقتي «عطار»، گمانهزني هاي فراواني وجود دارد. برخي او را از مريدان شيخ نجمالدين کبري ميدانند و معتقدند که او در سير و سلوک عارفانه از طريقهي ذهبيهي کبراويه پيروي ميکرده و گروهي هم به تبعيت از قول جامي در "نفحات الانس"، او را اويسي ميدانند.
استاديار گروه آموزشي زبان و ادبيات فارسي دانشگاه فردوسي در توضيح مفهوم اويسي بودن عطار گفت: مقصود از اويسي بودن عطار، اين است که او به پير طريقت نيازي نداشته و نبي اکرم (ص)، وي را بيواسطه، از جهان باقي، هدايت و ارشاد ميکردهاند و مانند اويس قرني که هرگز پيغمبر (ص) را نديد، ولي ارادت قلبي او نسبت به آن حضرت، مايهي هدايتمندياش شد، عطار هم قرنها پس از درگذشت رسول اکرم (ص) از روح آن بزرگوار، مدد ميگرفت و هدايت مييافت.
قديريان افزود: البته دربارهي استفاضهي «عطار» از مجالس درس شيخ رکنالدين اکافي هم سخناني گفته شده، که با مستندات تاريخي چندان هماهنگ و سازگار نيست.
او در ادامه به دامنهي مطالعات «فريدالدين عطار نيشابوري» و درونمايههاي آثار وي اشاره کرد و گفت: چنانکه از ديوان شعرها، مثنويها و يگانه کتاب منثور او يعني "تذکرهالاوليا" برميآيد، اين شاعر و عارف خراساني در فنون حکمت، فلسفه، کلام، تفسير قرآن کريم، طب و نجوم، متبحر بوده و در سرودههايش، آيات قرآني و معاني حديثي بسياري ذکر شده است.
وي تصريح کرد: «عطار» فقه و تفسير و حديث را تنها علوم درخور فراگيري و تعليم ميدانسته و در "مصيبتنامه" گفته است:
علم دين فقه است و تفسير و حديث
هرکه خواند غير اين گردد خبيث
مرد دين صوفي است و مقري و فقيه
گر نه اين خواني منت خوانم سفيه
اين سه علم است اصل و اين سه منبع است
هرچه بگذشتي ازين، لاينفع است
قديريان دربارهي ميزان آشنايي و علاقهي «عطار» به فلسفه و علوم عقلي گفت: «عطار» بيشک با فلسفه آشنايي داشته؛ ولي با آن دشمن بوده و حتا اظهار داشته است که کاف کفر را از فاي فلسفه دوستتر دارد و صراحتا گفته که از حکمت يونانيان بيزار است و آن را موجب گمراهي ميداند و ميسرايد:
نيست از شرع نبي هاشمي
دورتر از فلسفي يک آدمي
شرع، فرمان پيمبر کردن است
فلسفي را خاک بر سر کردن است
وي افزود: «عطار» يک بار نيز با تعريض به رسالهي شفاي شيخ الرئيس ابوعلي سينا، گفته است:
علم جز بهر حيات خود مخوان
وز شفا خواندن نجات خود مدان
عضو گروه رجال و مفاخر فرهنگي بنياد پژوهشهاي اسلامي آستان قدس رضوي گفت: به باور «عطار»، در مقام مقايسهي فلسفه و عرفان، پختگان عقل يا فلسفهدانان، ابجدخوانان و شاگردان مدرسهاي بزرگ آموزگار عشق محسوب ميشوند:
پختهعقل است ابجدخوان عشق
سرشناس غيب و سرگردان عشق
عقل اندر حقشناسي کامل است
ليک کاملتر ازو جان و دل است
قديريان در پايان با تأکيد بر اين نکته که عمدهي مخالفت عارفان بويژه «عطار» با عقل جزيي بوده است و نه عقل کلي، اظهار كرد: عطار ذات عقلي جزيي را هم انکار نميکند؛ بلکه قلمرو جولاندهي آن را به نسبت آنچه که از عهدهي دل برميآيد، ناچيز و محدود ميداند و براي نمونه در "اسرارنامه" ميگويد:
چو آيد لشکر عشق از کمينگاه
نماند عقل را از هيچسو راه
گريزان گردد از هر سوي، ناکام
چو عشق از در درآيد، عقل از بام
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بیاحترامی به اشخاص، قومیتها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزههای دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر میشود.
نظرات