وضعيت اسفناك موزه‌ها سامان مي‌يابد؟/11/ ويترين نامناسب پس از چند سال اشيا را محو و نابود مي‌كند موزه‌هاي كشور براساس استانداردهاي دنيا اداره مي‌شوند؟
مدير پيشين كاخ ـ موزه‌ي سعدآباد با اشاره به نحوه‌ي ورود هر شيء تاريخي به موزه، تاكيد كرد: زماني كه يك شيء از راه‌هاي مختلف مانند كاوش‌هاي باستان‌شناسي، هديه و يا خريدن به يك موزه وارد مي‌شود، ابتدا بايد روندي براساس يكسري مطالعات و پژوهش‌ها براي بررسي خود شيء و اطلاعات و مرمت آن پيش از قرار گرفتن در ويترين يا مخزن اشياي موزه طي شود.
محمد عبدالعلي‌پور در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، ديدگاه‌هاي خود را درباره‌ي استانداردهايي كه بايد در موزه‌ها رعايت شوند و رعايت آن‌ها در موزه‌هاي ايران نيز لازم به‌نظر مي‌رسند، بدون اشاره به وضعيت فعلي موزه‌هاي كشور تشريح كرد.
وي گفت: بررسي شيء تازه‌وارد به موزه به ماده و جنس شيء براساس طبقه‌بندي آن در نوع خود بستگي دارد، به‌گونه‌اي كه اشياي سفالي، كاغذي، چوبي و هر شيء با هر جنسي در ابتداي ورود بايد از آلاينده‌هايي كه از نظر فيزيكي در زمان كاوش و حتا انتقال به موزه با خود دارد، پاك شود؛ تا وقتي شيء در معرض هوا قرار مي‌گيرد، آسيب نبيند.
او اين كار را جزو وظايف موزه‌ها ارزيابي كرد و افزود: با انجام اين كار بايد شرايط فيزيكي لازم براي شيء درنظر گرفته شوند، تا ويترين براي ورود شيء آماده باشد.
عبدالعلي‌پور همچنين با اشاره به ويژگي‌هاي يك ويترين استاندارد، دما و رطوبت را از ويژگي‌هاي آن دانست و اظهار داشت: درجه‌ي رطوبت مناسب براي يك شيء بايد حداكثر 50 درصد رطوبت مستعد لازم و مناسب براي مخزن‌ها، انبارها و مكان‌هايي باشد كه اشيا در آن‌ها نگهداري مي‌شوند.
وي آثاري مانند تابلوهاي رنگ و روغن را آسيب‌پذير دانست و بيان كرد: اين آثار معمولا براثر حرارت و رطوبت بالا آسيب مي‌بينند، پس بايد در موزه‌هاي محل نگهداري اين‌گونه تابلوها، تهويه‌ي مطبوع و رطوبت نسبي لازم با حدود 50 تا 55 درصد در حد ماكزيمم يا مينيمم وجود داشته باشد.
مدير پيشين كاخ ـ موزه‌ي سعدآباد تاكيد كرد: اگر اين شرايط براي نگهداري اشيا ايجاد نشوند، ممكن است كه قاب‌هاي چوبي تاب بر دارند و رنگ و روغن به مرور، اثرات خود را از دست بدهد، بي‌رنگ شود و شرايط نامناسب فيزيكي پيدا كند.
او درباره‌ي آثار تاريخي ديگر مانند آثار ساخته‌شده از استخوان و عاج، گفت: ممكن است، شرايط پذيرش حشرات و كپك‌هايي كه در محيط اطراف اين‌گونه آثار وجود دارند، جذب آن‌ها شود؛ به همين دليل، بايد فعل و انفعالات موجود در شيء به دقت بررسي شوند و با طي كردن روند ورود اشيا به موزه، مواد يك شيء شناخته شود و بنا بر تناسب شيء با آن مواد، پاك‌سازي شود و در ويترين قرار گيرد.
وي با اشاره به روش‌هاي گوناگون نحوه‌ي نمايش آثار در فضاهاي موزه‌يي به چهار روش براي ارايه آثار اشاره كرد: نخستين روش، نمايش اشيا به‌صورت آزاد به‌گونه‌اي است كه شيء روي يكسري پايه‌هايي با اندازه‌هاي متفاوت و در فضايي كاملا باز و بدون وجود هيچ محفظه‌اي نگهداري شود.
عبدالعلي‌پور نصب آثار روي ديوار را دومين روش دانست و اضافه كرد: بعضي كتيبه‌ها، تابلوها و آثار با توجه به فضا و شرايط موزه روي ديوارها نصب مي‌شوند و در معرض ديد افراد قرار مي‌گيرند.
مدير پيشين كاخ ـ موزه‌ي سعدآباد قرار گرفتن اشيا را در مكان‌هايي مانند محوطه‌اي كه شيء در آن مكان حفاري شده است، سومين روش دانست و ادامه داد: چهارمين روش ارايه‌ي آثار در فضاهاي موزه‌يي قرار گرفتن اشيا به‌صورت حجيم و آزاد روي پايه‌هايي است كه با توجه به تزيينات وابسته به معماري شيء مانند كتيبه‌ها و كاشي‌ها در موزه‌هاي دوران اسلامي كه با نصب روي ديوار توسط پايه‌هايي نگه داشته مي‌شوند.
وي نمايش آثار نفيس و منحصربه‌فرد را در ويترين‌ها به دو صورت انفرادي و جمعي طبقه‌بندي و اظهار كرد: ويترين‌ها نيز بايد در شكل‌هاي افقي يا زميني داخل زمين و در فضاهاي درنظر گرفته‌شده قرار گيرند.
او با مهم خواندن نقش ويترين در موزه‌ها، ايجاد امنيت و حفاظت كامل براي اشياي داخل ويترين را قابل توجه ارزيابي و بيان كرد: شيشه‌هاي ضد گلوله و ضد زلزله بايد محافظ اشيا در ويترين باشند كه مقاوم‌سازي، بخشي از حفاظت اشيا را از طريق ويترين به‌نحو احسن مي‌تواند انجام دهد.
عبدالعلي‌پور گفت: اگر يك ويترين نامناسب باشد، ممكن است بعد از چند سال سبب محو و نابود شدن اشياي داخل آن شود كه شايد اين روند تخريب با توجه به زمان بر بودن، توجه زيادي را جلب نكنند؛ ولي در پايان، شيء را به نابودي بكشاند.
مدير پيشين كاخ ـ موزه‌ي سعدآباد همچنين با اشاره به استانداردهاي حمل و نقل اشيا، توضيح داد: براي جابه‌جايي يك شيء با توجه به وضعيت، شرايط فيزيكي و مواد، بسته‌بندي خاصي درنظر گرفته مي‌شود كه همين اين مساله، يك علم را ايجاد مي‌كند.
وي يكي از خصوصيت‌هاي بسته‌بندي اشيا را ضد ضربه بودن بسته‌بندي‌ها، ضد رطوبت و ضد حرارت بودن محوطه‌هاي نگهداري و محل اشيا دانست و افزود: حتما بايد در جابه‌جايي اشيا از يك فضا و مكان به جايي ديگر، اشيا در محفظه‌ها و نگهدارنده‌هايي در حد استانداردهاي لازم كه شامل جعبه‌ها و باكس‌هايي با مواد مخصوص‌اند، قرار گيرند و اگر اين اتفاق صورت نگيرد، ممكن است كه آسيب‌هايي به بعضي از اشيا كه درحال جابه‌جايي‌اند، وارد شوند.
او با اشاره به سه طبقه‌بندي صورت‌گرفته در بخش حفاظت از آثار تاريخي، ادامه داد: حفاظت فيزيكي با سازه‌هايي مانند قفل و بست و استفاده از شيشه‌هاي ضد گلوله و ضد ضربه در ويترين اشيا بخش نخست، حفاظت انساني از طريق مراقبت اشيا بخش دوم و سرانجام حفاظت الكترونيك با استفاده از سيستم‌هاي مرسوم در دنيا مانند دوربين‌هاي مدار بسته و ديگر روش‌ها بخش سوم طبقه‌بندي براي حفاظت اشيا هستند.
عبدالعلي‌پور با تاكيد بر اين چرخه‌ي حفاظت، بيان كرد: اين چرخه‌ي حفاظتي در موزه‌ها، يكديگر را كامل مي‌كنند و اگر يكي نباشد، حفاظت بي‌معني مي‌شود؛ چراكه اين سه در كنار هم معنا مي‌يابند و شرايط لازم را براي حفاظت از اشيا مي‌توانند فراهم كنند.
مدير پيشين كاخ ـ موزه‌ي سعدآباد همچنين درباره‌ي مخزن‌ها و انبارهاي موزه‌ها و اشيايي كه در آن‌ها نگهداري مي‌شوند، اضافه كرد: هر شيء كه به موزه وارد مي‌شود، چه اماني و چه انتقالي طبق تقسيم‌بندي‌هاي ثبت در دفاتر مختلف ثبت مي‌شود و اگر شناسنامه‌اي براي هريك از آن‌ها لازم باشد، تهيه و مشخصات شيء، حتا تخريب‌هاي فيزيكي و پردازش‌هايي كه براي آن‌ها صورت مي‌گيرند نيز ثبت مي‌شوند و خود شيء بعد از تاييد سلامت به مخزن موزه مي‌رود.
وي اظهار داشت: زماني كه اشيا به مخازن موزه مي‌روند، گندزدايي و اقدامات نخستين بايد روي آن‌ها انجام شوند و اگر اين كار عملي نشود، قارچ، كپك و هرگونه آفتي كه در فضا نيز پراكنده است، به تخريب فرسايشي شيء مي‌تواند منجر مي‌شود.
او تاكيد كرد: به همين دليل، مخازن موزه‌ها بايد از نظر رطوبت لازم، حرارت، امنيت و جريان گردش هوا در داخل موزه در حد استاندارد باشند.
عبدالعلي‌پور در پايان در پاسخ به اين پرسش خبرنگار ايسنا كه استانداردهاي توضيح داده‌شده درباره‌ي نگهداري اشيا در ويترين‌ها و فضاي داخلي موزه، وضعيت مخزن‌ها و حمل و نقل اشيا تا چه اندازه در موزه‌هاي كشور رعايت مي‌شوند؟ گفت: اين مسائل استانداردهاي لازم براي موزه‌ها هستند و براي بررسي رعايت آن‌ها در موزه‌هاي كشور بايد به مديريت موزه‌ها مراجعه كنيد و من الان در اين حوزه مسؤوليت ندارم؛ اما پيش از اين، با حداقل امكانات و اعتبارات، در مجموعه‌ي سعدآباد تلاش كرديم كه مخازن و اشيا را به سمت استانداردهاي موجود پيش ببريم، نه اين‌كه الان صددرصد با استانداردهاي روز دنيا منطبق است، ولي تلاش كرديم كه در آن مجموعه به استانداردها نزديك شويم.
مدير پيشين كاخ ـ موزه‌ي سعدآباد در پاسخ به پرسشي ديگر مبني بر اين‌كه تا زماني كه در مجموعه‌ي سعدآباد مسؤوليت داشته است، در كدام بخش‌ها به استانداردها نرسيده‌اند؟ بيان كرد: اولويت مهم كاري من در آن مجموعه، پرداختن به اشيا و سامان‌دهي آن‌ها بود. اكنون اگر شما در مجموعه‌ي سعدآباد به هر موزه و كاخي سر بزنيد و چيزي خارج از استانداردها پيدا كنيد، من پاسخگو خواهم بود.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات