چشم‌انداز صنايع دستي ايران(5) خاتم‌سازي توجه بسياري از گردشگران را به خود جلب كرده است
يكي از گونه‌هاي زيبا و هنرمندانه صنايع دستي كه امروزه مورد توجه بسياري از گردشگران در اصفهان و شهرهايي
چون شيراز قرار دارد، خاتم‌سازي است.
به گزارش ايسنا، خاتم‌كاري، اين هنر بي‌بديل و كم نظير در واقع هنر آرايش سطح اشيا چوبي به صورتي شبيه به موزائيك با مثلث‌هاي كوچك است. بررسي‌ها نشان داده كه اين مثلث‌ها هر چه ظريفتر و طرح‌ها و اشكال هر چه منظم باشند، خاتم مرغوبتر خواهد بود. البته عوامل ديگري چون كيفيت مواد نيز در مرغوبيت خاتم نقش زيادي دارند.
فرهنگ دهخدا خاتم را نشاندن پاره‌هاي استخوان با نقش و رنگار در چوب تعريف كرده است. هم‌چنين در كتاب صنايع اسلامي در مورد هنر خاتم سازي چنين نوشته شده است : از صنايعي است كه به خاور ميانه نسبت داده مي‌شود. تزئين اسباب و اثاثيه، صندوق، جعبه و ساير اشيائي كه با طرح‌هاي هندسي، مركب از قطعات كوچك چوب، عاج، استخوان يا صدف تزئين يافته است.
در فرهنگ مصور اصطلاحات هنر ايران نيز خاتم اين گونه تعريف شده است: هنر آراستن سطح اشياء به صورتي شبيه موزائيك، با مثلث‌هاي كوچك و طرح‌هاي گوناگون كه همواره به صورت اشكال منظم هندسي بوده و اين اشكال را با قرار دادن مثلث‌هاي كوچك در كنار هم نقشبندي مي كنند.
امروزه پژوهشگران بر اين باورند كه خاتم در دوره مغولان، از چين به ايران آمده و خاتم‌سازان ايراني به مرور زمان، با اعمال تغيير و تنوع در خاتم و اضافه كردن رنگ‌هاي مختلف چوب و انواع فلز و تغيير شكل هندسي آن از مقطع به مثلث، تحول زيادي در اين حوزه از صنايع دستي ايجاد كرده‌اند.
در ميان شهرهاي ايران، اصفهان قطب خاتم‌سازي محسوب مي‌شود، اما غير از اين خاتم‌سازان شيرازي نيز در اين هنر شهره هستند و خاتم‌هائي كه به وسيله هنرمندان اصفهان و شيراز تهيه مي‌شود، خريداران بسياري از گوشه و كنار ايران دارد.
پژوهش‌ها نشان مي‌دهند كه قبل از حمله مغول، نوعي خاتم در ايران رايج بوده كه از نمونه‌هاي آن خاتم منبر مسجد جامع عتيق شيراز مي باشد.
در دوره صفويه اين هنر در اصفهان مورد توجه قرار گرفت و پيشرفت زيادي كرد. از شاهكارهاي خاتم، در اين دوره مي‌توان صندوق مرقد امام موسي كاظم ( ع ) صندوق مرقد امام حسن عسگري (ع) و ضريح حضرت سيد علاء الدين حسين در شيراز، و خاتم بقعه شاه نعمت‌الله ولي در ماهان كرمان كه از كهن‌ترين آثار اين حوزه است را نام برد.
آثاري که از خاتم‌هاي زمان صفوي باقي مانده، نشان ميدهد که اين هنر در زمان صفوي رواج کامل‌داشته است و درهاي کاخ‌ها، رحل‌هاي قرآن، صندوق‌هاي مقابر و صندلي‌ها را خاتم کاري مي‌کردند. صندوق مرقد حضرت علي ابن ابيطالب(ع) از ظريفترين شاهکاري خاتم‌سازي است که به دست استادي شيرازي ساخته شده و از زمان صفوي باقي مانده است و نيز قسمت‌هائي از صندوق منبت مقبره شيخ صفي در اردبيل از خاتم است.
در زمان صفوي مرکز خاتم سازي شهر اصفهان بود، اما بعدها اين هنر در شيراز رواج بيشتري پيدا کرد و ساختن اشيائي مانند رحل قرآن و قاب‌ها و جعبه‌هاي کوچک‌ادامه يافت.
اين هنر به دست ظريف و تواناي هنرمندان ايراني ادامه يافته و اكنون نيز مرغوبترين اين آثار توسط هنرمندان ايراني توليد مي‌شود.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات