علی‌اصغر طالبان‌فرد در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص فرونشست زمین اظهار کرد: رودخانه، خانه آب در سطح زمین است و ما باید به این خانه و آشیانه احترام بگذاریم، حریم آن را رعایت کرده و از سهم پایین‌دستی‌های رودخانه مراقبت کنیم. اگر این کار را انجام ندهیم رودخانه پاسخ محکمی به ما می‌دهد و همگان متوجه آثار منفی آن می‌شوند.

وی بیان کرد: آبخوان نیز سفره آب یا سفره‌خانه‌ای است که زیر زمین قرار دارد و در واقع خانه آب زیرزمینی است. مقدار این خانه در گذشته بسیار زیاد بوده و با یک گودال چند متری می‌توانستند به آب برسند اما امروزه باید چاه‌‎های عمیق بیش از ۲۰۰ متر حفر کنیم تا به سطح آب زیرزمینی برسیم، تازه اگر آبی وجود داشته باشد.

طالبان‌فرد افزود: سفره آب زیرزمینی لایه‌های رسوبی ناپیوسته‌‎ای است که آب‌‎های حاصل از بارش و آب‌های نفوذی در آنجا ذخیره می‌شوند. این سفره‌ها تعادل ایجاد کرده‌اند و این تعادل به صورتی است که در دشت‌ها به دلیل ضخامت بیشتر آبرفت‌ها مانع از نشست شده است.

این فعال حوزه منابع طبیعی ادامه داد: در سال‌هایی که آب‌های زیرزمینی را با چاه‌های عمیق و تعدد بیش از حد استحصال کردیم، وزن طبقات بالایی باعث فشرده شدن و فرو رفتن تدریجی و ناگهانی آبرفت‌ها در سطح زمین شده استدر سال‌هایی که آب‌های زیرزمینی را با چاه‌های عمیق و تعدد بیش از حد استحصال کردیم، وزن طبقات بالایی باعث فشرده شدن و فرو رفتن تدریجی و ناگهانی آبرفت‌ها در سطح زمین شده است. علت اصلی فرونشست، برداشت آب است که در تمام دنیا وجود دارد اما در کشورهایی مانند ایران متاسفانه برنامه‌های درست بهره‌برداری و توسعه‌ای نداشته‌ایم به همین دلیل این آثار سوء بیشتر است.

وی با بیان اینکه بیشترین مصرف‌کننده آب‌های زیرزمینی بخش کشاورزی است، عنوان کرد: اگر به ۵۰ سال گذشته که حفر چاه‌های عمیق جایگزین قنات شدند برگردیم، متوجه می‌شویم تعدد این چاه‌ها، استحصال زیاد آب، نداشتن برنامه‌های توسعه کشاورزی و نداشتن برنامه‌هایی که گونه‌های پر آب‌طلب را حذف و کم آب‌طلب را جایگزین کند، مشکلاتی را ایجاد کرده است.

طالبان‌فرد اضافه کرد: روی این متمرکز شدیم که باید در یک محصول کشاورزی خودکفا شویم. این خودکفا شدن شعار است و بعد یک هدف می‌شود که تلاش می‌کنیم به قیمت کاهش شدید آب‌های زیرزمینی، حفر چاه‌های متعدد و بیش از حد نیاز، استحصال آب و در نتیجه فشرده شدن لایه‌های ضخیم آبرفتی در اثر وزن و ثقل به آن برسیم. در نتیجه فرونشست اتفاق می‌افتد که اکنون به صورت یک زلزله پنهانی در مجاورت ساکنان دشت‌های مهم مانند دشت مشهد، نیشابور، سبزوار، کاشمر و استان‌های دیگر قرار دارد و آثار آن زمانی حس می‌‎شود که این اتفاق رخ داده باشد.

این فعال حوزه منابع طبیعی با اشاره به اینکه در زمینه آسیب‌شناسی پدیده فرونشست، یک بخش مشکلات مربوط به مسائل مدیریت تامین، تولید و برنامه‌ریزی و بخشی نیز مدیریت مصرف است. سوء مدیریت در برنامه‌ریزی‌‎های توسعه کشاورزی به عنوان مهمترین مصرف‌کننده آب و تمرکز نداشتن بر توسعه و کشت گونه‌‎های کم آب‌‎طلب و جایگزین شدن گونه‌‎هایی که مصرف آب زیادی دارند، موجب مشکلاتی در زمینه فرونشست زمین شده است.

وی خاطرنشان کرد: سوء مدیریت در زمینه مدیریت آب‌‎های سطحی نیز اتفاق می‌افتد. گاهی بخش‌های مختلف مدیریتی جامعه به صورت جزیره‌‎ای عمل می‌‎کنند، در حالی که همه با هم ارتباط دارند. در زمینه تامین آب‌های سطحی بدون توجه به نیاز اکولوژیکی پایین دست سدها به احداث سدها روی می‌آورند. ما به این بخش توجه نداشتیم و تنها دنبال این هدف بودیم که سد احداث و آب ذخیره شود اما به سهم پایین دست و سهم طبیعت و زمین کمتر توجه کردیم.

طالبان‌فرد افزود: در گذشته بدون دخالت ما طبیعت حالت پایدار و تعادل خود را تامین می‌کرد اما امروز در نوع کشت، مهار آب‌های سطحی، مصرف آن‌ها و بدون توجه به نیاز اکولوژیکی بخش‌های مختلف دخالت می‌کنیم، بنابراین دچار مشکل می‌شویمدر گذشته بدون دخالت ما طبیعت حالت پایدار و تعادل خود را تامین می‌کرد اما امروز در نوع کشت، مهار آب‌های سطحی، مصرف آن‌ها و بدون توجه به نیاز اکولوژیکی بخش‌های مختلف دخالت می‌کنیم، بنابراین دچار مشکل می‌شویم. متاسفانه گاهی بخش‌ها گناه را گردن یکدیگر می‌اندازند، در حالی که گناه مشترک است.

این فعال منابع طبیعی ادامه داد: گاهی این بخش‌ها آدرس غلط می‌‎دهند و می‌گویند تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین باعث شده مشکلاتی مانند فرونشست در سطح جهانی ایجاد شود. در سطح جهانی نیز مدیریت‌‎های غلط در بخش تولید و مصرف وجود دارد و موجب گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی شده که اثرات نامطلوب آن به سایر کشورها هم منتقل می‌شود.

وی با بیان اینکه سوء مدیریت دیگر در زمینه مصرف اتفاق می‌افتد، عنوان کرد: این سوء مدیریت در بخش‌های مختلف کشت و صنعت‌های بزرگ دیده می‌شود. این بخش‌ها چاه‌های متعدد و کشت‌های کاملا کلاسیک دارند. باید به جای خودکفایی یک محصول، برنامه دیگری برای مدیریت کلان در بخش کشاورزی در نظر می‌گرفتیم. سوءمدیریت مصرف توسط بهره‌برداران در بخش‌های مختلف در ایجاد وضعیت موجود موثر بودند و باعث شده ما بدون توجه به ذخیره محدود آب‌های زیرزمینی به بهره‌برداری بپردازیم.

طالبان‌فرد بیان کرد: عوامل طبیعی نیز در فرونشست‌ها تاثیرگذار هستند. در سال‌های اخیر شاهد کاهش بارش به ویژه در خراسان رضوی هستیم و به آستانه ۳۰ سال خشکسالی رسیدیم. ما ۳۰ سال خشکسالی پیاپی داشتیم و نتوانستیم به گونه‌ای مدیریت و مهار کنیم که به سفره‌های آب‌های زیرزمینی و آبخوان‌ها نفوذ و از آن‌ها تغذیه نکنند.

این فعال حوزه منابع طبیعی گفت: مجموعه این عوامل بیلان منفی آب را ایجاد کرده است. امروزه آبخوان‌های ما دچار بیلان منفی آب هستند؛ یعنی مصرف ما بیش از تامین و در واقع ورودی آب ما بسیار کمتر از خروجی و در حد صفر است. ما امروز در برخی دشت‌ها به ورشکستگی آب رسیدیم و همگان از جمله مدیرانی که در تامین، تقسیم و تقسیط آب و مدیریت کشت گونه‌‎های کشاورزی دخالت دارند باید به این واقعیت توجه داشته باشند و زنگ خطر بزرگ به صدا دربیاید.

وی در پاسخ به این سوال که چرا فرونشست‌ها در ایران بیش از سایر کشورها است، تصریح کرد: این موضوع به این دلیل است که برنامه نداشتیم و تنها استحصال کردیم. وضعیت ما در این زمینه از بسیاری از کشورها بدتر است. به میزانی که ما چاه‌های عمیق مجاز و هزاران یا شاید میلیون‌ها حلقه چاه غیر مجاز در سطح کشور ایجاد کردیم موجب شده این فرونشست‌ها اتفاق بیفتد.

طالبان‌فرد اضافه کرد: براساس آمار سازمان نقشه‌برداری در برخی دشت‌ها سالانه تا ۲۵ سانتی‌متر فرونشست زمین را داریم و این اتفاق به قدری ناگوار است که آبخوان بعد از فشرده شدن از بین می‌رود و دیگر امکان بازگشت ندارد. وضع استان خراسان رضوی نیز نسبت به سایر استان‌ها خوب نیست و دشت‌های ما مانند دشت مشهد، نیشابور، سبزوار و کاشمر به ویژه در مناطق بیابانی وضعیت مناسبی ندارند. در مناطقی از دشت مشهد هر سال ۲۰ سانتی‌متر نشست داریم و کسی متوجه این موضوع نیست.

انتهای پیام