محمد مشهدی نوش‌آبادی- عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان از تکرار نام امام علی( ع) بر کتیبه توغ‌های ایران می‌گوید.

مشهدی نوش‌آبادی به ایسنا گفت: کتیبه‌های توغ تقریباً در تمام قسمت‌های توغ مانند سینه، تیغه، صندوقچه مدور، صندوقچه همراه با نقوش گل و بوته و طرح‌های اسلیمی وجود دارد که معمولاً با خط ثلث و گاهی نسخ و نستعلیق مشبک‌کاری و یا کنده کاری شده است.

وی اظهار کرد: کتیبه‌ها عمدتاً شامل سوره‌ها و آیات قرآن، اسماء و اوصاف خداوند، اسامی امامان معصوم، صلوات کبیره، ادعیه و گاهی اشعار فارسی در مدح و منقبت امام حسین (ع) است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان با اشاره به نتیجه‌های پژوهش خود، افزود: کتیبه‌های ۴۰ توغ به جا مانده از دورۀ صفویه مورد بررسی قرار گرفت که از لحاظ هنری فوق‌العاده با ارزش بوده و از شاخص‌ترین کتیبه‌نگاری های مشبک بر روی فلز است. این کتیبه‌ها به طور کلی به پنج دسته قرآنی، اسماء، دعاها، شعرها و عبارت‌های پارسی تاریخ تقسیم شده‌اند.

مشهدی نوش‌آبادی تصریح کرد: بر کتیبه توغ‌ها بعد از کلمه‌الله، نام امام حسین (ع) به علت اینکه نقطۀ محوری آیین‌های عزاداری است بسامد بیشتری نسبت به نام دیگر امامان معصوم دارد. به طوری که ۲۱ مرتبه در ترکیباتی چون «یا امام حسین»، «یا حسین بن علی» و بعضاً همراه صفاتی چون «شهید»، «معصوم» و «غریب» آمده است.

وی تأکید کرد: نام «محمد» ۱۰ بار به تنهایی یا در ترکیب «یا محمد» و دو بار «یا رسول‌الله» (ص) و «رسول» آمده است. نام امام علی هشت مرتبه و همراه با ترکیب «یا علی» و «یا علی مدد» آمده است. ترکیب اسم‌های «الله، محمد و علی» نیز که ترکیب مهمی در اعتقاد شیعه به حساب می‌آید و به کارگیری آن در کتیبه‌های معماری دوران قاجاری و صفوی معمول بوده سه مرتبه در این توغ ها آمده است.

این پژوهشگر تاریخ و تمدن، اظهار کرد: در بخش دعاها نیز نام امام علی(ع) بازتاب زیادی دارد. اما یکی از وجوه بارز و قابل توجه کتیبه‌های دعایی دعای «ناد علی» است که یکی از ادعیۀ معروف است، به ویژه در موقع استمداد برای دفع دشمنان و نیروهای پنهانی و اهریمنی که اهمیت فراوان داشته و دعای مهمی است. محور اصلی این دعا توسل به امام علی (ع) است که در کتیبه نگاری‌های معماری مذهبی و هنرهای آیینی نیز کاربرد دارد.

مشهدی نوش‌آبادی افزود: «صلوات کبیره»، یکی از کتیبه‌های مهم توغ است که در قالب نیایش نام چهارده معصوم در آن آمده است. این دعا در توغ ها سیزده بار تکرار شده و از این جهت مهم‌ترین و پر بسامدترین عبارت کتیبه شده بر توغ است.

نویسنده کتاب توغ‌های ایرانی تصریح کرد: صلوات کبیره، هم در بردارندۀ وجه نیایشی است، هم در برگیرندۀ تکریم و توسل به نام‌های پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم (ع) است و هم کارکرد شعاری دارد، زیرا وجه اصلی آن امامت و مصادیق آن است. همچنین صلوات بر محمد و آل محمد نیز دو بار در این توغ ها آمده است.

وی در مورد  شعرها نیز گفت: کتیبه‌های فارسی توغ بیشتر شامل اشعاری در منقبت امام حسین(ع) است. تعداد این کتیبه‌ها نسبت به دیگر نوشته‌های توغ بسیار کم است. در توغ مدرسۀ میانچال بازار کاشان چند بیت از اشعار محتشم کاشانی آمده و در توغ حسینیۀ نوش‌آباد دو بیت شعر که چندان قوت و استحکامی ندارد هر دو بر روی صندوقچۀ مدور کنده کاری شده است.

مشهدی نوش‌آبادی گفت: یک بیت شعر در وصف امام حسین (ع) بر روی علم حسینیۀ نوش‌آباد و توغ مسجد چهار درخت جوشقان استرک آمده که لقب حیدر کرار برای علی بن ابیطالب به صورت، «ای نور چشم احمد مختار، حسین/ ای یادگار حیدر کرار، حسین» نوشته شده است.

نویسنده کتاب پیشینه مباحث جدید کلامی، افزود: آیه‌های قرآن بیشترین تعداد را در کتیبه توغ‌ها دارد. در انتخـاب عبـارات قرآنی در توغ‌ها، محتوای آیه یا سوره و خواص و همچنین موجز و شعار گونـه بـودن آن مـورد توجه بوده است که این سوره‌ها و آیه‌ها دربرگیرنده مفاهیم اساسی اسلامی است.

انتهای پیام