دکتر رجبعلی برزویی در گفت‌وگو با ایسنا در تشریح علل نامطلوب بودن وضعیت اشتغال فارغ‌التحصیلان ریاضی در کشور گفت: اکثر فارغ‌التحصیلان ریاضی در گذشته جذب آموزش و پرورش یا دانشگاه‌ها می‌شدند که آموزش و پرورش تصمیم گرفته به شیوه دیگری معلم جذب کند (از طریق دانشگاه فرهنگیان) و دانشگاه‌ها هم ظرفیتشان برای جذب استاد در این رشته تکمیل شده است. از طرفی جذب فارغ‌التحصیلان برای شغل‌های دولتی هم کاهش یافته و ریاضی هم مشمول این وضعیت شده است. همچنین چون در جامعه ما مشاغل دیگری بطور مشخص برای فارغ‌التحصیلان این رشته تعریف نشده است لذا استقبال در حال حاضر کاهش یافته است. در واقع آموزش ریاضی در ایران مشکلی ندارد و اشکال در نبود مشاغل تخصصی برای فارغ‌التحصیلان این رشته است.

موج تمایل به دروس کاربردی؛ این بار نوبت ایران

برزویی در ادامه یکی از علل ایجاد چنین شرایطی را حاکم شدن تفکری خاص تحت عنوان " توجه به علوم کاربردی" در جهان برشمرد و گفت: این فرآیندی است که در همه‌ دنیا پیش آمده بود و اما کشورهای پیشرفته از این تفکر  عبور کرده‌اند، حالا هم نوبت ماست.

وی ادامه داد: سال‌های پیش کشورهای پیشرفته به سمت تفکری حرکت کردند و این تفکر آن بود که چیزی درعلم اهمیت دارد که کاربرد داشته باشد و به علوم کاربردی تمایل بیشتری نشان دادند؛ حتی ریاضی هم به سمت مباحثی رفت که کاربردی‌تر است. در آن زمان می‌گفتند که هر حوزه تحقیقاتی  که بتواند حمایت مالی از دستگاه‌ها و بخش خصوصی دریافت کند، اهمیت دارد؛ مثلا وقتی استادی می‌خواهد دانشجوی دکتری بگیرد یا کاری انجام دهد، باید یک جایی از پروژه او حمایت کند؛ اما رشته‌های علوم پایه، رشته‌هایی نبودند که برای همه موضوعات تحقیقاتی آن بتوان گرنت و حمایت مالی از بیرون دانشگاه گرفت و این عدم حمایت باعث کندی تولید علم در این حوزه‌ها شد و به نوعی شاید عقب‌گرد و خلاء علم جدید.

این استاد دانشگاه در تبیین شرایط ایران گفت: درست است که ما باید به سوی علوم کاربردی پیشرفته و فوق پیشرفته برویم، اما قبل از آن باید علوم پایه‌ای مرتبط با آن تولید شده باشد که بعد از آن به دنبال کاربردش برویم. 

وی ادامه داد: لذا بنا به دلایل فوق و در نتیجه کاهش تولید علمی عمیق در حوزه علوم پایه در سال‌های گذشته؛ کشورهای پیشرفته در سال‌های اخیر مجدد توجه بیشتری به حوزه علوم پایه و بالاخص ریاضیات داشتند و دولت‌ها و دانشگاه‌ها برای تحقیقات رشته‌های علوم پایه مثل ریاضیات، شیمی و فیزیک بودجه‌های تحقیقاتی قابل توجهی را تخصیص داده و هزینه می‌کنند. اما هنوز در ایران همان تفکر قبلی نسبتا حاکم بوده و می‌گویند که اولویت حمایت مالی با موضوعات تحقیقاتی است که کاربردی هستند.  البته ما منکر آن نیستیم و باید حمایت شوند، ولی در کنار آن حوزه‌های تحقیقات بنیادی نیز باید به طور ویژه توجه شوند.

وی وجود بعضی ظرفیت‌های خالی برای گرایش‌های مختلف مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در دوره‌های روزانه دانشگاه‌های سراسری شهرستان‌ها را «خبری ناگوار» برای علم ریاضیات توصیف کرد و گفت: عین همین وضعیت برای رشته‌های شیمی، فیزیک و زمین‌شناسی هم وجود دارد؛ چون بازار کار تخصصی برایشان فراهم نیست.

لزوم پررنگ بودن نقش انگیزه در آموزش ریاضی

عضو کمیسیون برنامه‌ریزی علوم ریاضی وزارت علوم، همچنین درباره شیوه آموزش ریاضی در ایران و جهان گفت: آموزش ریاضی در دنیا همچنان به همان روش‌های همیشگی و قبلی است؛ یعنی استفاده از تخته و کلاس درس و حل تمرین و... و استفاده از منابع الکترونیکی بوده و تفاوتی با شیوه‌های آموزش ریاضی در ایران ندارد.

وی همچنین درباره تغییراتی که قرار است در شیوه آموزش ریاضی در راستای علاقه‌مندکردن دانشجویان و دانش‌آموزان انجام شود، گفت: درکمیسیون برنامه‌ریزی علوم ریاضی وزارت علوم و انجمن‌های علمی مرتبط به ریاضی مانند انجمن ریاضی ایران و انجمن سیستم‌های فازی درباره اینکه از ابزارهای جدید به‌ویژه محیط الکترونیکی و امکانات موبایل و نرم‌افزارهای موجود استفاده شود، بحث شده است تا بتوان از این ابزار در جهت ایجاد انگیزه و آموزش بهتر دانش ریاضی استفاده شود و همچنین تولید انیمیشن‌ها و شبیه‌سازهایی که بتوانند به بچه‌ها در مقطع دبیرستان ریاضیات را عمیقتر آموزش داده و علاقه‌مندی بیشتری ایجاد کنند.

برزویی ادامه داد: یکی از سوالاتی که همیشه در ریاضی مطرح است، این است که فردی که در حال مطالعه ریاضی است، مدام از خود می‌پرسد برای چه باید این مطالب را بخواند؟ و این درس به چه دردی می‌خورد؟ غالب افراد نمی‌دانند که اغلب مطالب ریاضی حتی مباحث خیلی پیشرفته در زندگی روزانه ما کاربردهای فراوانی دارد؛ مثلا اگر حساب دیفرانسیل و انتگرال را ندانیم آن‌گاه مقدماتی‌ترین فعالیت‌ها و کار در حوزه‌های فنی مهندسی امکان‌پذیر نیست و یا مفهوم سری‌های زمانی، پایه و اساس توسعه حوزه مخابرات است و یا نظریه گراف یکی از ابزار اساسی در حل مسایل حمل‌ونقل و شبکه‌هاست.

وی افزود: خوشبختانه ما در کمیسیون برنامه‌ریزی علوم ریاضی وزارت علوم در تلاشیم رشته‌های ریاضی را به سمت تخصصی کردن ببریم و در هر رشته ضمن حفظ دانش پایه و عمیق آن، انگیزه های لازم را برای دانش‌آموزان و دانشجویان برای ورود به این رشته ایجاد و با توانمند کردن آنها امکان جذب در مشاغل مختلف را فراهم آوریم. لذا در سرفصل‌های جدید به این موضوع‌ها بسیار خوب پرداخته شده است.

برزویی درباره تغییرات ایجاد شده در سرفصل‌های دروس رشته ریاضیات متناسب با کاربردی‌تر شدن آن‌ها هم گفت: در دوره‌ای که خود من مدیرکل دفتر گسترش و برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم بودم، سرفصل‌های دروس کارشناسی را عوض کردیم که کار خیلی سنگینی بود؛ در واقع سرفصل‌های جدید قوی‌تر از قبل است. سرفصل‌های جدید بر این رویکرد استوار است که دانشجو در عین این‌که دانش پایه ریاضی را می‌آموزد، در حوزه‌های دیگر علمی در مسیر توسعه دانایی و یادگیری مهارت قرار می‌گیرد؛ مثلا دانشجو حدود 60 الی 70 واحد دانش پایه ریاضی را می‌آموزد و سپس می‌تواند باقیمانده واحدهای خود را از سایر رشته‌های مورد علاقه مانند حسابداری، مدیریت، اقتصاد یا حوزه‌های فنی و مهندسی مانند صنایع و رشته‌های دیگر بردارد؛ یعنی با پایه و تفکر ریاضی وارد سایر حوزه‌ها شود و نیازهای آن‌ها را رفع کند.

وی افزود: بعضی از دانشگاه‌ها در اجرا موفق و بعضی از دانشگاه‌ها در اجرا موفق نبودند، اما برنامه این ویژگی‌ها و قابلیت‌ها را دارد که اگر خوب اجرا شود، بسیار موفق خواهد بود.

برزویی درباره تغییرات سرفصل‌های دروس کارشناسی ارشد هم گفت: سرفصل‌های کارشناسی ارشد، سال گذشته بازنگری و به 14 شاخه تخصصی تبدیل شد که بحث‌های ‌آن کاملا تخصصی است و سعی شده انگیزه‌های لازم برای هر درس و رشته‌ای که ایجاد می‌شود برای دانشجویان وجود داشته باشد. این کارها به کمک کمیته ریاضیات و جامعه ریاضیات کشور انجام شده و می‌شود.

وی با بیان اینکه سرفصل‌های دروس دکتری هم در حال تغییر است، اعلام کرد: 70 تا 80 درصد مباحث ریاضی در حال حاضر متناسب با نیاز روز بازنگری شده است، اما همچنان معضل اشتغال وجود دارد.

توانمندی‌های فارغ‌التحصیلان ریاضی

برزویی درباره توانایی‌های فارغ‌التحصیلان ریاضی در بازار نیز با بیان اینکه آنها به دلیل اینکه قدرت تفکر حل مسئله دارند، می‌توانند در هر شغلی موفق باشند، برای نمونه به حوزه‌های مدیریت و تصمیم‌گیری اشاره کرد و افزود: البته آنها به صورت اختصاصی‌تر چون توانمندی ریاضی و آمار دارند، در مراکزی که جنبه آماری داشته باشد یا جاهایی که بحث تجزیه و تحلیل به میان آید یا هر جا که بحث تحلیل سیستم وجود داشته باشد، همچنین در حوزه‌های مرتبط با علوم کامپیوتر می‌توانند کار کنند.

این استاد ریاضی، حوزه‌های R&D (تحقیق و توسعه) شرکت‌ها را از دیگر بخش‌هایی که فارغ التحصیلان ریاضی می‌توانند در آنها کار کنند برشمرد و گفت: من اطلاع دارم که سال‌های پیش 60 نفر از دارندگان مدرک دکتری ریاضی ژاپن در بخش R&D شرکت تویوتا کار تحقیقاتی می‌کردند.

 برزویی با اشاره به صحبت‌های سال گذشته مقام معظم رهبری درباره توجه بیشتر به علوم پایه، علوم پایه را مولد علم دانست  که در رشته‌های دیگر از آن استفاده می‌شود.

مراودات علمی بین‌المللی صرفادر سطح استادان دانشگاه‌ها

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی درباره مراودات علمی دانشگاه‌های ایران با دانشگاه‌های خارج از کشور در حوزه ریاضیات هم با اشاره به اینکه در حال حاضر دانشگاهی به صورت سیستماتیک «خواهرخوانده» دانشگاه دیگر در حوزه ریاضیات باشد وجود ندارد، افزود: اما به صورت فردی غالب استادان ریاضی ایرانی با استادان دانشگاه‌های خارج از کشور کار می‌کنند. همین الان که من با شما صحبت می‌کنم یک استاد مشهور کره‌ای که بیش از 800 مقاله علمی دارد، در دانشگاه شهید بهشتی برای یک سال حضور دارد و قرار است تحقیقات مشترکی را با هم انجام دهیم.

راهکارهای «غیر رؤیایی» برای نجات ریاضیات

این استاد ریاضی با تاکید بر این که به دلیل تجربه‌اش در حوزه مدیریت اجرایی می‌خواهد مسائل را واقعی‌تر ببیند نه اینکه رؤیایی حرف بزند، افزود: کشور ما در حال حاضر بحران‌های جدی‌تری دارد، اگر ان‌شاء‌الله از این بحران‌ها بگذرد، درباره علوم پایه تصمیم‌گیری می‌شود. بحث علوم پایه یک بحث کلان است و بحثی نیست که با کمیته ریاضی و جامعه ریاضی حل شود؛ در واقع بحثی است که دولتمردان باید وارد آن شوند.

برزویی همچنین تاکید کرد: وزارت علوم، شورای عالی انقلاب فرهنگی، فرهنگستان علوم و معاونت برنامه و بودجه ریاست جمهوری باید ساختار جدیدی برای علوم پایه کشور تصویب کنند، چراکه این رشته‌ها حمایت‌های مادی، معنوی  و تضمین شغلی می‌خواهند؛ گرچه در شرایط فعلی که اولویت‌های زیادی مانند بودجه‌ دانشگاه‌ها را داریم، این که انتظار داشته باشیم نسخه‌ای سریع مشکلات را حل کند، بعید است.

برزویی پیشنهاد خود برای برون‌رفت از وضعیت فعلی را چنین مطرح کرد: در این مرحله اگر بخواهیم راه شدنی‌تری را مطرح کنیم، باید یک هماهنگی بین وزیر علوم، شورای عالی انقلاب فرهنگی، کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی و معاون برنامه و بودجه رییس جمهور ایجاد شود و این‌ها یک نسخه اولیه از طرح حمایت از تحقیقات علوم‌پایه و حمایت از فارغ‌التحصیلان علوم پایه بدهند؛ مثلا شرایط احراز برخی از شغل‌ها را فارغ‌التحصیل بودن علوم پایه عنوان کنند؛ به طور مثال ظرفیت آموزش و پرورش علاوه‌ بر دانشگاه فرهنگیان باید به سایر فارغ‌التحصیلان ریاضی هم واگذار شود؛ چون بستن راه ورود فارغ‌التحصیلان ریاضی به تدریس خطای بزرگی است. قطعا باید بخشی از ظرفیت‌ها به خاطر آموزش‌های تربیتی به دانش‌آموختگان دانشگاه فرهنگیان اختصاص یابد، اما بخش دیگری هم باید به نخبگان علوم پایه واگذار شود.

انتهای پیام