محمدجواد اکبری در گفت‌وگو با ایسنا درباره کاربرد ریاضیات در علم پزشکی، اظهار کرد: یک مورد از کاربردهای قدیمی ریاضیات در درمان سرطان تعیین میزان دوز و زمان‌بندی تزریق است. داروی تزریقی در شیمی‌درمانی گرچه در دفع بیماری مؤثر است، آسیب قابل توجهی به بافت سالم بدن وارد می‌کند. در نتیجه مسئله تعیین استراتژی درمانی مناسب برای افزایش اثر درمان و کاهش اثرات جانبی مخرب اهمیت می‌یابد. علاوه بر این، ترکیب این شیوه درمانی با شیوه‌هایی مثل پرتودرمانی در مواردی اثر درمان را دوچندان می‌کند. سال‌های متمادی است که محققان در تعیین استراتژی مناسب تلفیق درمان‌های مختلف و میزان و زمان‌بندی تزریق از ریاضیات، به صورت خاص از نظریه معادلات دیفرانسیل و نظریه کنترل بهینه، یاری می‌گیرند.
وی ادامه داد: از جمله رویکردهای جدید در تشخیص بیماری که ریاضیات در آن دخیل است، می‌توان به تحلیل عکس‌های پزشکی اشاره کرد. به طور معمول این پزشک معالج است که عکس را مطالعه کرده و لزوم تجویز آزمایش‌های تشخیصی مکمل یا حتی شروع درمان را بررسی می‌کند. معمولاً پزشکان مجرب قادرند با ضریب اطمینان بالا عکس را بررسی کنند. استفاده از الگوریتم‌های هوشمند رایانه‌ای می‌تواند این ضریب اطمینان را به حداکثر برساند.
اکبری با اشاره به اینکه در تحقیقات علمی انتظار می‌رود مبنای تمامی نتیجه‌گیری‌ها مشاهده و اطلاعات حاصل از آن باشد، گفت: شاخه‌های مختلف علم در مراحل اولیه تکامل‌شان قادرند با استفاده از ابزارهای مقدماتی منطقی و ریاضیاتی به نتیجه‌هایی منجر شوند. اما با توسعه هر شاخه از تحقیقات دخالت ابزارهای مختلف تحلیلی و محاسباتی ریاضیاتی ضرورت می‌یابد. از جمله شاخه‌های پرکاربرد ریاضیات که در حوزه ریاضیات زیستی توجه محققان را جلب کرده است می‌توان به آمار، نظریه گراف و نظریه معادلات دیفرانسیل اشاره کرد.
این دانشجوی مقطع دکتری در ادامه درباره وضعیت علم ریاضیات زیستی در ایران گفت: تیم‌های تحقیقاتی متنوعی در سطح کشور در موضوع ریاضیات زیستی و مسائل مرتبط با آن فعالند و ارتباط مناسبی میان آن‌ها برقرار است. اما در تحلیل وضعیت فعلی این شاخه، ساده‌انگاری است اگر به عوامل مهمی مثل روند تشدیدیافته مهاجرت پژوهشگران، تضعیف استقلال دانشگاه‌ها و خلاء مطلق ارتباط با بازار و صنعت توجه نکنیم. در دنیا محققان از صنعت انتظار طراحی و ساخت ابزارهای اندازه‌گیری و مشاهده را دارد و صنعت نیز از نتایج حاصل از تحقیق پژوهشگران استفاده کرده و با بهبود ابزار نسخه پیش‌رفته‌تر را هم در اختیار محققان و هم در دسترس بازار و در این مورد در دسترس مؤسسات درمانی قرار می‌دهد. متأسفانه، به دلیل مشکلات مبنایی و زیرساختی تحقیقات داخلی در این زمینه عمدتاً محدود به ارائه نتایج در مقالات است. ارائه مقاله فی نفسه فعالیتی سازنده و مفید است که اتفاقاً موجب رشد شاخص علمی کشور می‌شود، اما مادامی که این مقالات ارتباطی با نیازهای داخلی نداشته باشند، نمی‌توان به اهمیت ظاهری رشد این شاخص دل خوش کرد و انتظار داشت برای مردم ایران از چنین رشدی منفعتی حاصل شود.
این دارنده مدال طلا المپیاد کشوری ریاضیات، با امیدبخش توصیف کردن فضای اشتغال حوزه ریاضیات زیستی، گفت: از یک طرف فضای پزشکی در ایران سطح قابل‌قبولی در قیاس با دنیا دارد که در صورت انتقال فناوری مناسب و سرمایه‌گذاری برای طراحی فناوری داخلی قطعاً قدرت رقابت با کشورهای سطح اول دنیا را خواهد داشت. از سوی دیگر، فناوری و مشاغل وابسته به ریاضیات زیستی عمر درازی ندارند و در نتیجه انتقال آن‌ها و تربیت متخصصین برای آن‌ها به نسبت دیگر فناوری‌ها سهل‌تر است.
اکبری، مقایسه میان سطح همکاری‌های پژوهشگران ریاضیات زیستی ایرانی با محققان این رشته در خارج از کشور را دشوار دانست و افزود: با توجه به اینکه پژوهشکده‌ها و دانشکده‌های فعال در این زمینه تعداد محدودی دارند، اغلب محققان با دیگر همکاران آشنایی داشته و همکاری مطلوبی میان پژوهشکدها و دانشکده‌های مختلف مثل ریاضی و مهندسی کامپیوتر برقرار است. قیاس سطح همکاری در ایران با کشورهای دیگر کار دشواری است، اما حتی اگر ضعفی در این زمینه باشد، در اثر ضعف ارتباط میان گروه‌های مختلف نبوده و احتمالاً از مشکلات جانبی همچون سرمایه‌گذاری نشأت می‌گیرد.
وی با بیان اینکه یافتن دغدغه‌ای واحد در میان خیل مکاتب ریاضیات زیستی دشوار است، تصریح کرد: با این وجود، در نگاهی کلی می‌توان «شناخت» مکانیسم عمل موجودات زنده، از جمله نحوه عمل بدن انسان، را از مهم‌ترین موضوعات مدنظر محققان دو دوره حاضر عنوان کرد.
اکبری در پایان درباره پیش‌بینی خود از توسعه این علم در آینده گفت: تصور می‌کنم پاسخ به این سوال بیش از آن‌که وابسته به شرایط علمی این شاخه یا به طور کل فضای علمی کشور باشد، از فضای عمومی سیاسی و اقتصادی ایران متأثر است. موارد متعددی از شرکت‌های دانش‌بنیان را می‌توان نام برد که در حال حاضر مشغول به فعالیت هستند. شرکت‌هایی که از هم‌نشینی مستعدترین محققان این کشور شکل گرفته‌اند. توان علمی این شرکت‌ها بدون تردید در سطح بالاترین استانداردهای دنیا است، اما مشکلات اقتصادی و محدودیت ارتباط تکنولوژیک با خارج از کشور آن‌ها را در موضع ضعف قرار می‌دهد و در نتیجه نمی‌توان از حاصل کار آن‌ها مطمئن بود. اما می‌شود امیدوار بود و به امید روزهای بهتر کوشید.
انتهای پیام
نظرات