به گزارش ایسنا، به دنبال احداث سد و نیروگاه «چم‌شیر» در مرز دو استان کهکیلویه و بویر احمد و فارس در سال ۱۳۹۵ طرحی با عنوان «مطالعات باستان شناسی در محدوده سد چم شیر» در دستور کار پژوهشکده باستان شناسی و پژوهشگاه میراث فرهنگی قرار گرفت.
در چارچوب این طرح و در محدوده‌ی دریاچه سد «چم شیر» بررسی باستان‌شناسی انجام شده و مطالعات پیشین در این محدوده بازنگری شدند، حتی با اعلام پژوهشکده باستان‌شناسی در همین زمینه قرار شد تا محوطه‌هایی که قابلیت کاوش گسترده دارند پس از انجام گمانه‌زنی مقدماتی و برای کاوش گسترده ارزیابی و انتخاب شوند.
محمد تقی عطائی؛ سرپرست مطالعات باستان‌شناسی این طرح در این زمینه به ایسنا می‌گوید: «هیئت باستان شناسی در زمستان ۱۳۹۵ مطالعات خود را که در دو مرحله برنامه‌ریزی شده بود، آغاز کرد. در مرحله نخست این مطالعات حدود ۱۴۰ محوطه مورد شناسایی یا مطالعه قرار گرفت که دوره‌های پیش از تاریخ تا قاجار را شامل می‌شد، همچنین ۳۰ محوطه با قابلیت‌های فرهنگی متمایز تشخیص داده شد که در ۱۵ محوطه آن گمانه‌زنی انجام و مشخص شد که این محوطه‌ها قابلیت کاوش‌های گسترده را دارند و باید پیش از آبگیری سد مورد کاوش قرار گیرند.»
به گفته‌ی او «علی‌رغم به انجام رسیدن تمام تعهدات از سوی هیأت مطالعه و پژوهشکده باستان‌شناسی، اما متاسفانه مسئولان ساخت این سد و نیروگاه، توجهی به انجام تعهدات خود نشان نمی‌دهند. به‌طوری که جزء درصد ناچیزی از بودجه برآورد شده، با گذشت بیش از یکسال، هنوز نسبت به تخصیص و تأمین بودجه این تحقیقات اقدامی انجام نشده است، به همین دلیل مطالعات مذکور از زمستان ۱۳۹۵ تاکنون معوق مانده‌اند.»
این باستان‌شناس با تاکید بر این‌که دست‌کم دو سال زمان برای انجام برنامه‌های نجات‌بخشی باستان‌شناسی در محوطه "چم‌شیر" نیاز است، ادامه می‌دهد: این در شرایطی است که اعلام شده سد چم شیر در نیمه دوم سال ۱۳۹۷ آبگیری می‌شود، اما هنوز حتی مرحله مقدماتی مطالعات باستان شناسی در محدوده این سد انجام نشده‌اند.
او می‌گوید: در شرایطی که دریچه‌های سد برای آبگیری بسته می‌شوند در کمتر از یک هفته نخستین اثر تاریخی که در محوطه چم‌شیر زیر آب می‌رود، یک پل متعلق به دوران اسلامی است که از آن حتی در منابع تاریخی ایران نیز نام برده شده است و به مرور ۱۴۰ محوطه تاریخی دیگر هم زیر آب می‌روند.
به نظر می‌رسد بدقولی در پرداخت منابع اعتباری برای بررسی و مطالعه در محوطه‌های تاریخی منطقه، از سوی پیمانکار خارجی (هنوز به صورت رسمی از کشور خاصی نامی برده نشده اما گفته می‌شود آن پیمانکار چینی است) که قرار بوده به صورت فاینانس تأمین شود، انجام شده است. اما گفته می‌شود این پیمانکار فقط برای ساختمان خود سد، منابع لازم را تأمین می‌کند و با توجه به تامین نشدن اعتبار، مطالعات مربوط به میراث فرهنگی محدوده سد بلاتکلیف مانده است.
باید قرارداد بین وزارت نیرو و پیمانکار خارجی مورد بررسی قرار گیرد تا مشخص شود که آیا این پیمانکار اصلا مسوؤلیتی در قبال انجام مطالعات باستان شناسی، مردم‌شناسی و محیط زیستی محوطه پذیرفته است؟ و این مساله درست براساس تفاهم‌نامه‌هایی که در کشورهایی مانند چین هم امضا می‌شوند و باید به چنین مسائلی توجه لازم را نشان دهند، مورد تاکید قرار گرفته و آیا پژوهشکده باستان‌شناسی این تفاهم‌نامه را قبل از هر نوع اعلام موافقت برای احداث سد بررسی کرده است؟
از سوی دیگر ذکر نکاتی ضروری به نظر می‌رسد؛ با توجه به این‌که ساختمان بهترین سدها هم عمر مفید و معینی دارند و پس از آن کارآیی‌شان را از دست می‌دهند؛ آیا نباید عوارض منفی آنها را به حداقل کاهش دهیم؟ نباید قبل از ساخت یک سد مطالعات گوناگون در حوزه‌هایی مانند باستان‌شناسی، محیط زیست و حتی گردشگری منطقه انجام شوند و پس از ساخت این ابَرسازه‌ها به کمکِ مطالعات علمی انجام شده، به بهره‌وری بهتر از آنها کمک کرد؟
نمونه‌های زیادی از ساختمان‌های متعددی که در حین ساخت سدها برای اسکان مهندسان و کارکنان آنها ساخته می‌شود اما با آغاز آبگیری بلااستفاده می‌مانند یا به حال خود رها می‌شوند، وجود دارند که حتی چنین طرح‌هایی برای آنها مطرح نمی‌شود!
در شرایطی که در بهترین و ساده‌ترین حالت این ساختمان‌ها را می‌توان به مکانی برای ایجاد موزه‌های باستان‌شناسی و مردم‌شناسی تبدیل کرد که یافته‌های کاوش و مطالعه از آن مناطق تاریخی را می‌توانند در خود جای دهند تا از یک سو به ورود گردشگر به منطقه فکر کنند.
از سوی دیگر در گفت‌وگوی محمدرضا فاضل، معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چم شیر گچساران با ایسنا؛ «برای تکمیل این پروژه مهم اقتصادی تا کنون ۹۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای اجرای طرح بزرگ سد "چم شیر "هزینه شده و به بیش از شش هزار میلیارد ریال اعتبار دیگر نیاز است،» اما چند درصد از این اعتبار میلیاردی، سهم مطالعات میراث فرهنگی از این پروژه بوده است؟
انتهای پیام
نظرات