«یک روز نویسنده‌ام و یک روز نقاش. از خواب برمی‌خیزم و یک روز شخص دیگر و این آتش درون من همیشه هست، ولی من قالب را هر روز یک‌جور می‌یابم. باید حرفی داشت، شکل بیان پیدا می‌شود.»

به گزارش خبرنگار بخش هنرهای تجسمی ایسنا، این جمله‌ها را «ژازه تباتبایی» درباره‌ی خودش گفته است؛ شاعر، نویسنده، نقاش و مجسمه‌سازی که نقش پررنگی در معرفی و پیشبرد هنر مدرن در ایران داشت. بیستم بهمن‌ماه سالروز درگذشت این هنرمند است.

سیدعلی طباطبایی معروف به «ژازه تباتبایی» سال 1309 در تهران متولد شد. به هنرستان رفت، دیپلم نقاشی گرفت و نمایشگاه گذاشت، اما این‌ها تنها مسیر او در دنیای هنر نبود. ژازه به دانشکده‌ی ادبیات نیز رفت. در رشته کارگردانی و مبانی تئاتر شاگرد اول دانشکده شد و نمایشنامه نوشت و تئاتر کارگردانی کرد.

یکی از مهم‌ترین فعالیت‌هایش، تأسیس نگارخانه «هنر جدید» در سال 1334 بود. این گالری خیلی زود به یکی از پاتوق‌های هنرمندان هم‌دوره‌ی او تبدیل شد. تباتبایی از پیشگامان مکتب سقاخانه بود؛ مکتبی که در اوایل دهه 40 شکل گرفت.

اثر ژازه تباتبایی

به کار بردن ایده‌های خلاقانه در مجسمه‌سازی باعث شد کارهای این هنرمند مورد توجه جامعه‌ی هنری آن زمان قرار گیرد. او برای ساخت مجسمه‌هایش از قطعات ماشین‌های اسقاطی استفاده می‌کرد. رفت‌وآمد او به گاراژهای تهران برای یافتن این قطعات باعث شده بود، گاراژدارها و اوراقچی‌های مولوی و شوش او را خیلی خوب بشناسند.

اسب، زن، خورشید و شیر بیشترین موضوعاتی بودند که ژازه در آثارش به‌عنوان سوژه از آن‌ها استفاده می‌کرد. نقش‌های سنتی، جلوه‌های دیداری فرهنگ مردم، افسانه‌ها، شعر، مظاهر زندگی شهروندی و ... نیز از سوژه‌هایی بودند که این هنرمند در نقاشی‌هایش به آن‌ها می‌پرداخت.

حمید شانس -هنرمند مجسمه‌ساز- در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا،‌ درباره‌ی این هنرمند و آثارش گفت: من درباره‌ی خیلی از هنرمندان مجسمه‌ساز، کارهای پژوهشی انجام داده‌ام، اما تا کنون فرصت نشده درباره ژازه این کار را انجام دهم. با این حال، به نظرم نقش بعضی هنرمندان به‌واسطه تأثیری که با آثارشان می‌گذارند، در هنر ما بسیار پررنگ است. ژازه در دوره‌ای که مجسمه‌سازی در مملکت ما هنر فقیری بود، سال‌ها کار کرد و مجسمه‌های زیادی خلق کرد. او معرف جریان مدرن مجسمه‌سازی به جامعه هنری و روشنفکری دوره خود بود. او به نسلی از مجسمه‌سازان تعلق داشت که در معرفی هنر نو نقش تاریخی بازی کردند.

او افزود: به دلیل همین رویکرد نو بود که در ابتدا، مواضع تندی نسبت به هنر او نشان داده شد و برای جامعه روشنفکری آن زمان که به‌گونه‌ای به هنر متعهد قائل بودند، هنر ژازه قابل جذب نبود و با او همراهی نمی‌کردند. در آن زمان، یک جو منفی علیه هنرمندان مدرن وجود داشت. با این حال، هنرمندانی مانند ژازه برای پیشبرد هنر مدرن مبارزه می‌کردند.

شانس همچنین بیان کرد: در برخوردهای شخصی که با ایشان داشتم، ژازه را انسانی با ذکاوت، با هوش و با حافظه بسیار قوی یافتم. همه‌چیز در خاطرش می‌ماند و به‌شدت دقیق بود. مثلا اگر چند سال پیش در جلسه‌ای همدیگر را ملاقات کرده بودیم، جزییات آن دیدار در خاطرش مانده بود.

اثر ژازه تباتبایی

به گزارش ایسنا، آثار نقاشی و مجسمه‌های ژازه تباتبایی در موزه‌ها و کلکسیون‌های شخصی‌اش مانند موزه‌ی لوور در پاریس، موزه‌ی متروپولیتن نیویورک، موزه‌ی هنرهای معاصر تهران، نگارخانه‌ی سیحون در تهران و پریوات کلکسیون در آلمان نگهداری می‌شوند. همچنین آثار تباتبایی در نمایشگاه‌های مختلفی در کشورهای بریتانیا، فرانسه، ایتالیا، یونان، آلمان، ترکیه، هند، چین و آمریکا به‌نمایش گذاشته شده است.

او تا کنون بیش از 40 جلد کتاب شامل داستان‌های فولکلور، رمان، شعر، نقدهای هنری و نمایشنامه منتشر کرده است. ژازه اولین داستان خود را به نام «شن و نی» در 12 سالگی نوشت. در سال 1325 نیز داستان «پسر کوچک» را چاپ کرد. «دندان سوسمار» و «شطرنج زندگی» از دیگر کتاب‌های این هنرمند هستند.

او همچنین نمایشنامه‌های بسیاری نوشت که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به «شکوفه‌های پژمرده»، «لرد چی‌چی یانف»، «جای پا» و «آقاموچول» اشاره کرد.

درباره‌ی زندگی هنری ژازه تباتبایی دو فیلم با نام‌های «شرح حال» و «کوچه پاییز» توسط خسرو سینایی ساخته شده است.

ژازه تباتبایی در 20 بهمن 1386 در بیمارستان آتیه تهران درگذشت.

انتهای پیام