در نشست برگزارشده توسط ايكوموس ايران مطرح شد: ايده‌ها براي بناهاي تاريخي بايد قرن بيست‌ويكمي باشد
يك مدرس دانشگاه گفت: اگر مي‌خواهيم ايده‌ي جديدي را در يك بناي كهن طرح‌ريزي كنيم، اين ايده‌ي جديد در حد توانايي بايد يك ايده‌ي قرن بيست‌ويكمي باشد.
به گزارش خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، عصر روز گذشته (دوشنبه، 29 فروردين‌ماه) همزمان با روز بين‌المللي بناها و محوطه‌هاي تاريخي، نشستي تخصصي در اين‌باره توسط ايكوموس ايران در مركز هنرپژوهشي نقش جهان برگزار شد. در ابتداي اين نشست، پروفسور مجتبي صدريا مطالبي را درباره‌ي بناهاي تاريخي و كاربري‌اي كه مي‌توان در اين‌گونه بناها ايجاد كرد، توضيح‌هايي داد.
او بيان كرد: بناهاي تاريخي بايد جايي باشند كه خلاق‌ترين و زنده‌ترين بخش هنري كه در جامعه در حال شكل‌گيري است، در آنجا سامان گيرد، يعني چنين هنري بايد در اين محل‌ها توليد يا ارائه شود.
وي اظهار كرد: اين به‌عنوان يك پيشنهاد مي‌تواند مطرح شود كه آيا بناي تاريخي مي‌تواند پذيراي يك هنر روز، خلاق و پوياي حاشيه‌گزيده باشد؟ به نظر مي‌آيد در دنيا آنجا كه بهترين اتفاقات در برخي بناها افتاده‌اند، حتا آنجا كه سياست‌گذاران سياست مناسبي را در نظر نگرفته‌اند، خود هنرمندان وقتي موضوع را درك كردند، به چنين بناها و محل‌هايي اثاث‌كشي كردند.
صدريا با تأكيد بر اين‌كه فقط عبور كردن و رفت و آمد در چنين محل‌هاي تاريخي‌اي بسيار تأثيرگذار است، گفت: در همين فاصله، بين كوچه‌اي كه ايكوموس ايران در آن مستقر است و امامزاده يحيي، اگر كسي يك كار هنري انجام دهد و سبب شود برخي مردم شهر كه در مناطق ديگر هستند، از آنجا فقط عبور كنند، اتفاق خوبي خواهد افتاد.
اين مدرس دانشگاه ادامه داد: ما در برابر آثار تاريخي دو انتخاب داريم؛ يكي اين‌كه صبر كنيم تا معجزه‌اي رخ دهد و يك درايت، بينش و شعوري ايجاد شود تا اين شعور و درايت محل‌هاي تاريخي ما را نجات دهد، يكي ديگر هم اين است كه اگر شرايطي وجود دارد كه كم‌ترين كار را مي‌توان براي بناهاي تاريخي انجام داد، بايد اين كار انجام شود، زيرا بناهاي تاريخي با فرسودگي مواجه‌اند و وقتي زمان بگذرد، كاري براي آن‌ها نمي‌توان انجام داد.
او تأكيد كرد: آن‌هايي كه اين توانايي را دارند، بايد سنگر و مقر خودشان را در بناهاي تاريخي انتخاب كنند. چنين اقدامي تأثيراتي فوري بر بافت فرهنگي بناهاي موجود و بافت اجتماعي ـ فرهنگي محل‌هاي تاريخي خواهد گذاشت. دست كم تجربه نشان داده، اين كار مؤثرترين و كم‌هزينه‌ترين اقدام است.
وي با اشاره به اين‌كه معمولا كساني كه كار هنري مي‌كنند، وقتي به چنين بناهايي مي‌روند، سريع‌تر در احياي زندگي در اين بناها مي‌توانند اثرگذار باشند، گفت: يكي ديگر از اقداماتي كه براي بناهاي تاريخي مي‌توان انجام داد، راهي است كه دانشگاه كمبريج و آكسفورد انجام مي‌دهند. به اين ترتيب كه وقتي آن‌ها مي‌خواهند دانشگاه خود را تبليغ كنند، عكس يك‌سري كليسا را نمايش مي‌دهند كه در اطراف اين كليساها دو پديده وجود دارد، يكي كيفيت علمي و يكي هم بناهاي جديد.
صدريا در ادامه به يكي از آرزوهاي خود اشاره و اظهار كرد: آرزو دارم در يكي از اين شهرهاي قديمي و تاريخي، بناهاي تاريخي را در دست بگيريم و در محل‌هايي كه كيفيت علمي وجود دارد، يك پژوهشگاه بين‌المللي كه به‌عنوان پيشرفته‌ترين مركز شناخت موضوعي باشد، ايجاد شود.
او با بيان اين‌كه كاروانسراهاي متروكه‌ي بسياري در كشور وجود دارند كه چنين قابليتي را دارند، توضيح داد: وقتي ايران را از آن سوي دنيا مي‌بينيم، هيچ زمينه‌ي آكادميكي كه بهترين توليد شناخت موضوعي روز يا مرتبط و منتسب به آن را داشته باشد، پيدا نمي‌كنيم. در حالي كه پژوهشگاهي با كيفيت علمي و مسلط در زبان انگليسي مي‌توانيم داشته باشيم كه چيدمان آن در يك بناي تاريخي انجام شده باشد و در سال، يك يا دوبار پژوهشگران مهمان را دعوت كند و حتا در دانشگاه‌هاي خارجي آگهي‌هايي داشته باشد.
وي در اين‌باره گفت: اگر مي‌خواهيم ايده‌ي جديدي را در يك بناي كهن طرح‌ريزي كنيم، اين ايده‌ي جديد در حد توانايي ما بايد يك ايده‌ي قرن بيست‌ويكمي باشد، يعني اين‌كه بدون تبليغات هم جذابيت داشته باشد؛ ولي اين پرسش مطرح مي‌شود كه آيا ما كيفيت قرن بيست‌ويكمي يا حتا كيفيت نزديك به قرن بيست‌ويكمي را داريم؟
صدريا بيان كرد: نكته‌ي جالبي در اين بخش وجود دارد؛ ما با يك هم‌زماني پديده‌ها در دنيا و ايران روبه‌رو هستيم كه البته اين بحث در سطح خرده‌فرهنگ‌ها مطرح است، نه در سطح كلان. به اين ترتيب، پاسخ به پرسشي كه مطرح مي‌شود، مثبت است. ما كيفيت‌هاي معاصر قرن 21 را داريم، ولي كوشش بيشتري مي‌خواهد كه متوجه باشيم چگونه قرن بيست‌ويكمي ديده شويم.
اين مدرس دانشگاه ادامه داد: يك مشكل ما اين است كه تصويرمان را براي ما مي‌سازند، ولي اين شدني است كه خودمان تصويرمان را بسازيم. به اين ترتيب، مسأله‌اي كلي كه مطرح مي‌شود، اين است كه آيا يك بناي تاريخي را به‌عنوان يك پژوهشكده‌ي بين‌المللي مي‌توانيم داشته باشيم تا از اين طريق، آن شهر تاريخي نيز جذاب و مطرح شود و اين مطرح شدن نه فقط به‌خاطر گذشته، بلكه به‌خاطر امروز باشد؟
او با بيان اين‌كه جذابيت با بزك تفاوت دارد، اظهار كرد: يك محتواي كيفي جذابيت‌آفرين است. به اين ترتيب، در پاسخ به اين‌كه آيا توانايي ايجاد چنين جذابيتي را داريم و اين‌كه آيا نياز آن را داريم، مي‌توان گفت آري، زيرا هم محتوا و هم نياز را داريم و دنيا بداند ما چه محتوايي داريم.
وي با اشاره به وجود قنات‌هاي فراوان در ايران و اين‌كه ايران محل قنات است، گفت: بايد پژوهشكده‌اي در اين‌باره وجود داشته باشد كه به‌طور ويژه فعاليت كند.
در اين‌باره، اسكندر مختاري كه در جلسه حاضر بود، توضيح داد كه چنين پژوهشكده‌اي در يزد وجود دارد. همچنين برخي ديگر از حاضران نظرات و مشكلات خود را درباره‌ي اين پژوهشكده بيان كردند.
صدريا در ادامه‌ي صحبت‌هاي خود اين پرسش را مطرح كرد كه با تمام مطالب ارائه‌شده حال بايد ببينيم، آيا مي‌خواهيم از اين امكانات استفاده كنيم؟ در اين‌باره من كمي گيج هستم و حسم اين است كه اين خواست گنگ است. البته استدلالي اساسي كه به من ارائه شده، اين است كه ما خسته شده‌ايم؛ ولي مي‌گويند همه در جنگ خسته مي‌شوند. كسي جنگ را مي‌برد كه ديرتر خسته شود. بنابراين اگر قرار است كيفيتي كه ما داريم، براي پاسخ دادن به نياز فرهنگي ـ اجتماعي باشد، آن‌هايي كه كيفيت دارند، يك جهش حاشيه گزيده‌شده را انتخاب كنند.
به گزارش ايسنا، در پايان سخنان صدريا، ناصر نوروززاده چگيني كه مسؤوليت جلسه را برعهده داشت، گفت: تمام اين صحبت‌ها بسيار خوب و مفيد است، البته اين نكته نيز قابل ذكر است كه هفته‌ي پيش شنيديم، در محله‌ي عودلاجان تهران اجازه‌ي ساخت و ساز صادر شده است.
پس از اين سخنان، فيلمي از حميد سهيلي مظفر كه مربوط به دهه‌ي 60 بود، پخش شد. اين فيلم تصاويري از سازه‌ها و بناهاي مربوط به آب را مانند بند، پل و آب‌انبار نشان مي‌داد. اين فيلم به‌دليل نامگذاري امسال توسط ايكوموس به نام «آب و ميراث فرهنگي» پخش شد.
در ادامه‌ي اين نشست، محمد ميرشكرايي به‌دليل همين نامگذاري به معرفي يك محوطه‌ي باستاني كه در محل درياچه‌ي ساوه بود، پرداخت.
اين مردم‌شناس بيان كرد: پژوهشي كه انجام داده‌ام، به حدود سال 1340 مربوط مي‌شود كه درباره‌ي عشاير شاهسوند كه در محلي مشرف بر دشت ساوه زندگي مي‌كردند، تحقيق مي‌كردم. پس از آن، در سال 1352 به وزارت فرهنگ و هنر آمدم و سپس در پژوهشكده‌ي مردم‌شناسي در چارچوب مطالعات انسان و آب اين كار را پيگيري كردم.
به گفته‌ي ميرشكرايي، درياچه‌ي ساوه كه امروز هيچ اثري از آن نيست، در متون كهن به نام درياچه‌اي مقدس از آن ياد شده است و محل آن در زمين‌هاي نسبتا گود و پست در حوزه‌ي جنوب شرقي شهر ساوه تا منطقه‌ي آوه قرار دارد. اين منطقه‌ي وسيع حدود 60 كيلومتر طول داشته است و به نظر مي‌رسد بستر درياچه‌ي ساوه بوده باشد.
او با بيان اين‌كه اگر در روزگاري درياچه وجود داشته، آثاري در آن نمي‌توانسته است، وجود داشته باشد، ادامه داد: آنچه را كه مي‌خواهم بگويم به حاشيه و اطراف بستر درياچه مربوط است. در سمت چپ اين محل به روستايي به نام «تراز ناهيد» مي‌رسيم كه ماندگاري اين نام قابل تأمل است. تراز به معني اجاره دادن است و رسم بوده كه گله‌داران گوسفنداني را مي‌گرفتند و آن‌ها را پرورش مي‌دادند. مردم اين روستا نيز مي‌گفتند كه اين روستا در تراز (اجاره) دختري به نام ناهيد در نطنز بوده است. همچنين افراد ديگري مي‌گفتند كه دختر نبوده، بلكه در تراز ستاره‌اي به نام ناهيد بوده است. در اين روستا، آب آن‌قدر بالا بوده است كه يك‌بار محل روستا را عوض كردند و مردم آنجا بيشتر حرفه‌ي مغني‌گري دارند.
ميرشكرايي در ادامه‌ي سخنانش توضيح‌هايي جزيي را درباره‌ي نشانه‌هايي كه در اين محل وجود داشته است، از جمله گاو و مجسمه‌ي گاو طلايي و قلعه‌هايي كه در آن اطراف وجود دارد، ارائه و اضافه كرد: تمام اين‌ها نشانه‌ي اين است كه ما در اين محل مي‌توانيم جريان‌هايي را درباره‌ي تقدس آب در گذشته جست‌وجو كنيم.
به گزارش ايسنا، در اين نشست كه مهدي حجت ـ رييس ايكوموس ايران و بنيان‌گذار سازمان ميراث فرهنگي ـ و همچنين جمعي از كارشناسان ميراث فرهنگي و باستان‌شناسان مانند اسكندر مختاري، ميرعابدين كابلي، كوروش روستايي، صادق ملك شهميرزادي، محمدرحيم صراف و عبدالعظيم اميرشاه‌كرمي در آن حضور داشتند، اعلام شد كه نشست‌هاي ديگري با موضوع آب و ميراث فرهنگي در طول سال برگزار خواهد شد.
در سال‌هاي گذشته نيز ايكوموس جهاني موضوع‌هايي را مانند ميراث كشاورزي، ميراث و علم، ميراث مذهبي و اماكن مقدس، منظر فرهنگي و يادمان‌هاي طبيعت براي سال‌هاي مختلف معرفي كرده بود.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات