با آمدن ماه محرم بار ديگر شور ‌و حال تعزيه و تعزيه‌خواني نقاط گوناگون شهر را در بر گرفته است.

تعزيه‌خواني هنري كه بهرام بيضايي و محمود دولت‌آبادي را به هنر تئاتر علاقه‌مند كرد، هنوز هم در جاي‌جاي ايران اجرا مي‌شود هرچند كه ديگر به گفته‌ي برخي تعزيه‌خوانان مثل سابق نيست اما همچنان مردم با اعتقاداتشان از تعزيه حمايت مي‌كنند.

به گزارش خبرنگار تئاتر خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)،ماشاء‌الله عباسيان هنرمند بوشهري مقيم تهران از سال 80 كه به تهران آمده است، گروه تعزيه‌خوانان «ديلميان» مقيم تهران را تشكيل داده است، گروهي كه بيشتر اعضاي آن جوانان هستند و هنرمندان پيشكسوت هم به تناسب نقش‌هاي گوناگون با اين گروه همكاري مي‌كنند.

اين گروه در همايش آيين‌هاي عاشورايي آيين‌هاي سنج دمادم، گهواره‌گرداني را با سرودهاي حجله حضرت قاسم و سينه‌زني بوشهري اجرا مي‌كنند.

آيين‌هايي كه به گفته‌ي عباسيان هنوز هم در بوشهر و بندر ديلم اجرا مي‌شوند و هم‌چنان مورد استقبال مردم قرار مي‌گيرند.

عباسيان كه امروزه اين آيين‌ها را در تهران اجرا مي‌كند، مي‌گويد: اين آيين‌ها براي مردم تهران خيلي آشنا نيست، البته برايشان جذابيت دارد، اما مردم جنوب ايران با اين آيين‌ها الفت دارند.

اين تعزيه‌خوان كه نمايشنامه‌نويس هم هست، همانند بسياري از تعزيه‌خوانان ديگر، اين هنر را از پدرانش به ارث برده است. پدرش «حاج جابر» نخستين آموزگار تعزيه در جنوب ايران بوده كه سال گذشته درگذشته است.

ماشاء‌الله عباسيان از مردمي مي‌گويد كه هنوز به معجزات تعزيه اعتقاد دارند و جواب هم مي‌گيرند. از خاطراتش از زني ارمني كه براي شفاي كودك فلجش به هيات آنان متوسل شده بود.

عباسيان به او گفته بود: هيات ما نوپاست. شفاي سرماخوردگي از آن بخواهيد و نه بيشتر، اما همان زن سال بعد با شكر و شربت نذري آمده كودكش شفا گرفته بود.

براي برپايي مراسم حجله حضرت قاسم ابتكاري به خرج داده است.

خودش دراين باره مي‌گويد: حجله قاسم در جنوب خيلي سنتي برپا مي‌شود، اما حجله‌اي كشويي را طراحي كرده‌ايم. دراين حجله مخلوطي از موادي به كار برده‌ايم كه نشانگر شادي و اندوه باشد. اين حجله را در زيرزمين خانه‌مان نگهداري مي‌كنيم و هرسال ماه محرم از آن استفاده مي‌كنيم.

محمدعلي سادات حسني تعزيه‌خوان گيلاني است، اهل لاهيجان است. آيين دفن شهدا را براساس تعزيه «شير و كفتار» اجرا مي‌كند و از فرم و موسيقي هم استفاده مي‌كند.

اين هنرمند تعزيه‌خوان درباره‌ي شيوه‌ي كاري‌اش توضيح مي‌دهد: تعزيه را با هنري آييني و فولكلور گيلاني به هم مي‌آميزيم، اما اندوهگين است از اين‌كه 10 سالي است ديگر تعزيه «شير و كفتار» اجرا نمي‌شود، درحالي كه تا چند سال پيش اين تعزيه در دهه‌ي اول محرم اجرا مي‌شد.

سادات حسني از كم‌توجهي به هنر ديني هم گله‌مند است و مي‌گويد: دراين چند ساله مركز هنرهاي نمايشي تلاش بسياري كرده كه به تئاتر ديني كمك كند، اما اين توجه‌ها كافي نيست. اين هنر جاي كار بسيار دارد. مردم به اين نوع تئاتر‌ها معتقدند البته هنرمندان هم بايد نوآوري‌هايي دراين هنر داشته باشند.

مانند بسياري از تعزيه‌خوانان ديگر وسائل تعزيه را در خانه شخصي‌اش نگهداري مي‌كند. خودش توضيح مي‌دهد: وسائل تعزيه متعلق به اشخاص است. حتي نسخه‌هاي تعزيه هم در خانه تعزيه‌خوانان نگهداري مي‌شود و اگر گرد‌آوري نشود، از بين مي‌رود. جاي تقدير دارد كه دكتر جابر عناصري تعزيه‌هاي كمياب گيلان را گرد‌آوري كرد و كتابش چاپ شد و در دسترس همگان قرار گرفت.

لاهيجان هم مانند بسياري ديگر از شهرها، مكان ثابتي براي اجراي تعزيه ندارد. آنگونه كه سادات حسني مي‌گويد: تعزيه‌ها بيشتر در تكايا اجرا مي‌شود. اداره‌ي كل ارشاد گيلان قدري از گروه‌هاي تعزيه‌خواني حمايت كرده است. كمابيش برنامه داريم و اميدواريم با توجه به تاسيس دفتر تئاتر ديني در مركز هنرهاي نمايشي، تعزيه سروسامان بگيرد.

محمدحسن مطلبي تعزيه‌خوان اهل اراك است. دبير بازنشسته‌ آموزش و پرورش است. خودش مي‌گويد: آن زمان هم كه كار مي‌كردم، غيبت زياد داشتم چون براي اجراي تعزيه مي‌رفتم. تعزيه شغل اول من است.

او گروه ثابتي دارد به‌نام «تعزيه ائمه‌اطهار» كه از سال 59 كار مي‌كنند، اما اراك هم مانند شهرهاي ديگر مكاني ثابت براي اجراي تعزيه ندارد و مطلبي مي‌گويد:باني تعزيه‌ها مكان را دراختيار ما مي‌گذارد. در هر حال بهتر است تعزيه در كوچه‌ها و خيابان‌ها اجرا شود كه ارتباط مستقيمي با مردم داشته باشد.

مطلبي وسائل زيادي براي اجراي تعزيه دارد. وسائلي كه بين 4 تا 5 ميلون تومان قيمت دارد. وسائل را درخانه شخصي‌اش نگهداري مي‌كند. دراين باره توضيح مي‌دهد: لباس را اجاره مي‌كنيم. ما در همه‌ي شهرها برنامه اجرا مي‌كنيم اگر قرار باشد هر دفعه وسائل را اجاره كنيم از نظر مالي برايمان مقرون به صرفه نيست.

او معتقد است:تعزيه‌خوان حرفه‌اي بايد هميشه وسائل لازم را دراختيار داشته باشد. تعزيه در خون ماست و وسائل آن هم در خانه ما جا دارد.

حسن عنايت‌پور مسوول گروه تعزيه «عباس هندو» است كه از سبزوار آمده است و درباره‌ي اجراي تعزيه در سبزوار مي‌گويد: در سبزوار به دو شكل تعزيه اجرا مي‌شود. يا به‌صورت محلي يا كارگاهي. در شكل محلي تعزيه به‌صورت قديمي و سنتي اجرا مي‌شود. گاهي پيش مي‌آيد يك كشاورز از سرزمين خود بلند شود و بيايد تعزيه اجرا كند. اين نوع تعزيه به شكل نسل‌به‌نسل اجرا مي‌شود، اما در شكل دوم، تعزيه به‌صورت كارگاهي و با استفاده از آموزش اجرا مي‌شود.

گروهشان كه «صفير» نام دارد، 40 عضو دارد. آنان به شيوه‌ي دوم كار مي‌كنند.

نگهداري وسائل تعزيه در سبزوار هم اشكال گوناگوني دارد. گروه‌هاي محلي وسايلشان را در خانه ريش‌سفيد محل يا مسجد محله نگهداري مي‌كنند، اما گروه‌هاي نوع دوم كه در شهرهاي گوناگون برنامه اجرا مي‌كنند، وسايلشان را در خانه‌هاي شخصي نگهداري مي‌كنند.

آنگونه كه عنايت‌پور مي‌گويد: شهر سبزوار تا همين چند وقت پيش مكان ثابتي براي اجراي تعزيه داشت. ساختماني قديمي اما امروز ميراث فرهنگي اين ساختمان را گرفته تا آن را تعمير و بازسازي كند. به همين دليل بيشتر گروه‌ها در ميدان‌ها و بوستان‌ها كارشان را اجرا مي‌كنند.

عنايت‌پور درباره‌ي وضعيت معيشتي تعزيه‌خوانان هم توضيح مي‌دهد: به آن صورت حمايت نمي‌شويم، اما چون تعزيه بعد مذهبي دارد از طرف مردم مورد حمايت قرار مي‌گيرد. گاهي كه برنامه اجرا مي‌كنيم به ما مي‌گويند چون با دولت قرار‌داد داريم از مردم پولي نگيريم، اما مردم به اين مسائل توجهي نمي‌كنند. آنان نذر تعزيه مي‌كنند و حتما اين پول را مي‌دهند. تعزيه بودجه مشخصي ندارد، اما مردم با اعتقاداتشان از تعزيه حمايت مي‌كنند.

انتهاي پيام