دکتر محمدرضا عارف كه در سال‌هاي نه چندان دور رياست دانشگاه تهران را به عهده داشت و در يک دوره کامل به عنوان معاون اول رييس‌جمهور دولت سيدمحمد خاتمي به ساختمان دولت رفت، هم‌اكنون رياست هيات مديره بنياد باران را برعهده دارد. او در گفت‌وگويي اختصاصي با خبرنگار ايسنا به مناسبت سي‌امين سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي ضمن برشمردن دستاوردهاي انقلاب، از اين‌كه در انتقال پيام‌هاي انقلاب به نسل سوم کم کاري شده، ابراز تاسف كرد و گفت: بايد به طور جدي اين مساله در ميزگردها و محافل دانشگاهي و حوزوي، مطرح و براي آن چاره‌انديشي شود.

ميزان دستيابي به شعارهاي اصلي انقلاب

دکتر محمدرضا عارف در گفت‌وگو با خبرنگار سرويس تاريخ و انديشه ايسنا، با تبريک سي‌امين سالگرد پيروزي انقلاب و آرزوي توفيق مردم و مسوولان براي گام برداشتن با شتابي بيشتر در جهت تحقق آرمان‌هاي انقلاب، درباره ميزان تحقق شعارهاي انقلاب اظهار کرد: يکي از مجموعه شعارهاي اصلي انقلاب، استقلال، آزادي و جمهوري اسلامي بوده، که تبلور همه شعارهاي انقلاب است. اگر اين شعار را در نظر بگيريم به طور کامل به استقلال رسيديم و حتي مخالفان ما قبول دارند که الان مستقل‌ترين ملت دنيا ايران است. ما خودمان بنا به منافع ملي و سياست‌هاي کلي‌مان تصميم‌گيري مي‌کنيم.

وي درباره ميزان تحقق شعار آزادي در سه دهه گذشته انقلاب اضافه کرد: در مورد آزادي حرکت‌هاي خوبي را انجام داديم اما بايد براي تحقق شعار آزادي به مفهوم اسلامي آن ظرفيت‌سازي کامل‌تري مي‌شد. گام‌هاي خوبي در اين زمينه برداشته شده اما بايد با جديت بيشتري اين شعار و هدف مقدس به بار بنشيند. يکي از گام‌هاي مهم در اين زمينه تلاش جدي 8 ساله دولت اصلاحات بوده است؛ هرچند با موانع متعددي نيز روبه‌رو گشت.

رييس هيات مديره بنياد باران درباره شعار جمهوري اسلامي و ميزان تحقق آن با بيان اينکه "الحمدالله جمهوري اسلامي حاکم شده است" اظهار کرد: اسلام اکنون درهمه شئون حاکميت‌مان برقرار است هر چند در برخي زمينه‌ها بعد شکلي آن بيش از محتوايي آن است ولي در مجموع مشکل کلي در اين زمينه وجود ندارد. اگرچه از نظر فرهنگي و زيربنايي بايد کارهايي جدي‌تر در جهت تحقق اسلام و حاکميت اسلامي شود اما در مجموع مي‌توانم بگويم در ارتباط با اين شعارهاي اصلي علي‌رغم همه موانع و مشکلات و گرفتاري‌هايي که ما در طول سه دهه گذشته با آن روبه‌رو بوده‌ايم، حرکت نظام خوب بوده است.

نسل اول انقلاب چيزي نمي‌خواست و حداقل توقع را داشت

عارف درباره تفاوت‌هاي نسل اول انقلاب با نسل فعلي اظهار کرد: ويژگي نسل اول انقلاب اين بود که در کوران انقلاب بودند و به طور طبيعي حداقل توقع را داشتند، بيشتر اقدامات نسل اول انقلاب، تکليفي، وظيفه‌اي و هدف نهايي‌شان حاکميت اسلام و پيروزي انقلاب اسلامي بود. نسل اول چيزي نمي‌خواستند. با نگاهي به منش و رفتار نسل اول انقلاب و مردم در آن مقطع شاهديم که دغدغه اصلي‌شان پيروزي انقلاب و حاکميت اسلامي بود و حداقل توقع را داشتند.

وي با بيان اينکه با پيروزي انقلاب در راستاي تحقق آرمان‌هاي انقلاب شعارهايي داده شد، ادامه داد: ما بيشتر در راستاي اينكه چه کارهايي بايد انجام بدهيم، صحبت کرده‌ايم تا اين‌كه چه کارهايي کرده‌ايم. به‌طور طبيعي توقع مردم و جامعه را بالا برده‌ايم و به مردم ياد داده‌ايم که چگونه بايد زندگي کنند. ياد داده‌ايم که دنبال مسايل رفاهي‌شان هم بايد باشند اما همزمان نتوانسته‌ايم امکانات مورد نياز را تامين کنيم. در حقيقت هزينه‌ها را بالا برديم بدون اينکه ثروت ملي را اضافه کنيم. به همين دليل به تدريج نسل سوم در موضعي قرار گرفت که يک مقدار احساس طلبکاري مي‌کند و مي‌گويد چرا شعارها و وعده‌هايي که داده‌ايد درعمل اتفاق نيفتاده است. اين مساله‌ايست که امروز با آن روبه‌رو هستيم.

در زمينه انتقال آرمان‌ها و ارزش‌ها قوي عمل نکرده‌ايم

رييس هيات مديره بنياد باران درباره چگونگي انتقال دغدغه‌ها، آرمان‌ها و اهداف انقلاب به نسل فعلي نيز اظهار کرد: متاسفانه ما در زمينه انتقال آرمان‌ها و ارزش‌ها قوي عمل نکرده‌ايم يعني نسل سوم ما در پاره‌اي از موارد حتي به شرايط دهه 50 کشور اشراف ندارد؛ اينکه چه شرايطي در کشور حاکم بود که منجر به پيروزي انقلاب اسلامي شد.

وي خاطر نشان کرد: به‌راستي به‌دليل مشغله‌ها و گرفتاري‌هاي مديريتي و سياسي کساني که وظيفه اصلي‌شان فعاليت‌هاي فرهنگي و پيام‌رساني انقلاب است، متاسفانه ما در انتقال پيام‌هاي انقلاب به نسل سوم مقداري کم کاري داشتيم که به نظرم بايد به طور جدي اين مساله در ميزگردها و محافل دانشگاهي و حوزوي، مطرح و براي آن چاره‌انديشي شود. من به راستي نگرانم که اگر اين روند ادامه يابد به تدريج انگيزه‌ها، آرمان‌ها و شرايط معنوي که بايد بر جامعه ما حاکم باشد، رنگ ببازد.

تثبيت انقلاب مهمترين چالش ما در سه دهه گذشته بود 

عارف درباره مهمترين چالش‌هاي انقلاب در سه دهه گذشته عنوان کرد: مهمترين چالش ما در سه دهه گذشته تثبيت انقلاب بود. ما انقلاب نوپايي داشتيم که حرفي جديد را در دنيا مطرح مي‌کرد و تهديدي براي ابرقدرت‌ها بود. اگر مي‌توانستيم و بتوانيم شعار انقلاب را در بين جوامع مختلف حاکميت ببخشيم به‌طور طبيعي معارض با منافع ابرقدرت‌ها خواهد بود. به‌همين دليل هم از روزهاي اول پيروزي انقلاب، ما با هر دو ابرقدرت درگير بوده‌ايم و عملا مخالفان و دشمنان ما از هيچ کوششي براي جلوگيري از تثبيت انقلاب جلوگيري نکردند. اين کوشش‌ها از کودتا تا تحريم‌ها و سپس تحميل جنگ را در بر مي‌گيرد. کوشش دشمنان درخصوص انقلاب نوپايي بود که مديرانش هم تجربه زياد کاري نداشتند يعني وقتي انقلاب پيروز شد، ما و نسل اولي‌ها آمادگي حکومت را نداشتيم اما به اراده خداوند جلو رفتيم.

هدف مخالفان و دشمنان ما عدم تثبيت انقلاب بود

وي بار ديگر تاکيد کرد: هدف مخالفان و دشمنان ما عدم تثبيت انقلاب بود و به‌طور طبيعي تثبيت انقلاب در دستور کار نظام قرار گرفت. ما موفق شديم انقلاب را تثبيت کنيم و الان هيچ دشمن و مخالفي، حاکميت و موجوديت ما را زير سوال نمي‌برد بلکه آن را قبول دارند؛ بنابراين اکنون که انقلاب تثبيت شده و در اين ارتباط مشکل جدي نداريم، بايد به دنبال چالش‌هاي اصلي‌مان که پاسخگويي به نيازهاي مردم و اعتلاي انقلاب است، برويم و نشان دهيم که الگوي الهي که ما مطرح کرديم مي‌تواند حکومت کند و خواسته‌هاي مادي مردم را نيز پاسخگو باشد و همچنين حاکميت معنوي را در جامعه دنبال کند.

عدالت و توسعه هيچ منافاتي با يکديگر ندارند

رييس هيات مديره بنياد باران در پاسخ به سوالي درباره ميزان تحقق عدالت و توسعه در سه دهه گذشته و امکان پيشبرد همزمان اين دو به ايسنا گفت: به نظرم عدالت و توسعه هيچ منافاتي با يکديگر ندارند. عدالت از شعارهاي اصلي و محوري ماست اما توسعه را هم نمي‌توانيم رها کنيم، اگر بخواهيم به عدالت بپردازيم و تبعيض را در جامعه از بين ببريم بايد توسعه داشته باشيم، توزيع ثروت کنيم تا بتوانيم پاسخگوي نيازهاي مردم باشيم. براي تحقق اين شاخص‌ها بايد به عدالت اجتماعي و رفع تبعيض توجه کنيم. در عمل هم نشان داديم که به هر دو مي‌توانيم برسيم چنانکه در همه چهار برنامه توسعه، اگرچه با جهت‌گيري‌هاي اجرايي متفاوت، هم به بحث توسعه به عنوان يک ضرورت و هم به بحث عدالت به عنوان يک محور اصلي پرداختيم.

وي ادامه داد: در دولت اصلاحات و در قانون برنامه سوم براي دنبال کردن راحت‌تر کار، وزارت رفاه اجتماعي تاسيس شد که اهدافش را در ارتباط با اقشار آسيب‌پذير جدي‌تر دنبال مي‌کند تا اين اقشار هم در دولت بتوانند نمايندگي داشته باشند. به نظرم تشکيل آن وزارت و جهت‌گيري‌هاي خوبي که در برنامه سوم و چهارم وجود داشت، مي‌تواند نتايج خوبي را به همراه داشته باشد.

هنوز به اجماعي درخصوص الگوي توسعه نرسيده‌ايم

عارف در اين خصوص که آيا پس از سه دهه به اجماعي درخصوص الگوي توسعه کشور رسيده‌ايم يا هنوز مرحله آزمون و خطا طي مي‌شود؟ گفت: متاسفانه نرسيده‌ايم. بحثي که در دهه اول انقلاب جدي دنبال شد که الگوي توسعه ملي ما چيست، بحثي پيچيده بود. ما نتوانستيم به يک اجماع برسيم، بنابراين در برنامه دوم و سوم به بعد الگوي توسعه ملي چندان مطرح نشد. ما ناگزير شديم که از همان الگوهاي توسعه که در کتاب‌ها وجود دارد و در کشوهاي ديگر دنبال شده استفاده کنيم.

وي يادآور شد: در عين اينکه نمي‌توانيم توسعه را متوقف کنيم تا الگوي توسعه ملي پيدا کنيم و بايد برنامه‌هاي توسعه در مسير همان سازوکارهاي گذشته ادامه يابند اما بايد تدوين الگوي توسعه ملي در دستور کارنظام قرار گيرد. ما نيازمند الگوي توسعه مختص خودمان هستيم.

ارزش‌ها و معيارهاي معنوي در الگوي توسعه ديده نشده است

رييس هيات مديره بنياد باران با انتقاد از اينکه الگوي توسعه کنوني ما صرفا برمبناي معيارهاي کمي است، اظهار کرد: معيارهاي معنوي که در جامعه ما، به وفور پيدا مي‌شود مثل ايثار يا شعارهاي ديگر انقلاب کجاي اين برنامه قرار مي‌گيرد؟ انگيزهاي معنوي در خدمت در کجاي الگوي توسعه ما قرار مي‌گيرد؟ انگيزه‌هاي فرامادي در خدمت در جامعه ما وجود دارد. ما بايد اينها را در الگوي توسعه‌مان ببينيم. الگوهايي که ما الان مطرح مي‌کنيم خيلي روشن جا پايي براي اين مسايل ندارد. پس ناگزير هستيم به طور جدي تدوين يک الگوي توسعه ملي را در دستور کار قرار دهيم که از يک طرف با معيارهاي شناخته شده علمي و تجربي دنيا مطابقت داشته باشد و از طرفي بر مبناي ارزش‌ها و حکومت اسلامي ما باشد.

عارف درخصوص ويژگي‌هاي يک برنامه خوب در جهت توسعه کشور در دهه چهارم اظهار کرد: يک برنامه‌ريزي خوب در زمينه الگوي توسعه قطعا بايد به ارتقاي معنويت در جامعه بپردازد. به هر حال ما يک جامعه آرماني هستيم و حکومت‌مان يک حکومت اسلامي است. از يک طرف قطعا بايد به مسايل آرماني و معنويت توجه کنيم و از طرف ديگر بايد برنامه پاسخگوي نيازهاي مادي مردم باشد. ما موظف هستيم رفاه، معيشت، مسکن مردم و مشکلات و مسايل جوانان را تامين کنيم و براي انواع مشکلاتي که در جامعه با آن روبه‌رو هستيم پاسخ داشته باشيم. برنامه توسعه بايد روي هر دو بعد کار کند و با اولويت و راهکاري مناسب جلو برود.

اميدوارم در دهه چهارم بتوانيم از منابع انساني‌مان حداکثر استفاده را داشته باشيم

وي درباره ميزان موفقيت نظام در مديريت منابع انساني درسه دهه گذشته انقلاب عنوان کرد: پتانسيل‌هاي کشور ما از نظر نيروي انساني بسيار خوب است اما به دلايلي که وجود داشته و بخشي از آن ناشي از کم تجربگي و بخشي ناشي از برخوردهاي مقطعي و روزمرده بوده-صرف‌نظر از تنگ‌نظري‌ها و باندبازي‌هايي که گاهي وجود داشته- اين عوامل به ما اجازه استفاده از همه منابع انساني را نداده و ما ضرر کرده‌ايم. متاسفانه اين وضعيت را در هر بخشي که نگاه کنيم شاهديم. اميدوار هستم که در دهه چهارم با کنار گذاشتن اين موانع و مسايل بتوانيم از منابع انساني‌مان حداکثر استفاده را کنيم تا پاسخگوي نيازها و تحقق سند چشم اندازمان باشيم.

عدالت و پيشرفت دو چشم انداز اصلي انقلاب در دهه چهارم

رييس هيات مديره بنياد باران در پاسخ به سوالي مبني بر نوع رويکردها در دهه چهارم با توجه به تاکيدات مقام معظم رهبري مبني بر نياز به دو شاخص عدالت و پيشرفت در دهه چهارم انقلاب اظهار کرد: جهت‌گيري‌ها را فرموديد که ايشان مطرح کردند و در سند چشم‌انداز هم که به امضاي ايشان رسيده، مطرح است. رويکرد ما در يک جمله بايد عملياتي کردن سند چشم‌انداز باشد که در اين راستا بايد جايگاه برتر را درمنطقه پيدا کنيم که هم از نظر پاسخگويي به نيازها و هم بحث معنويت است. ان‌شاءالله بايد جامعه الگويي را بين کشورهاي منطقه و کشورهاي اسلامي در دهه چهارم نشان دهيم.

وي، دهه چهارم را زمان اصلي اجراي سند چشم‌انداز خواند و يادآور شد: چون ما عملا برنامه چهارم را داريم پشت سر مي‌گذاريم، ده سال آينده براي ما کليدي است که بايد هم جايگاه برتر را در منطقه و کشورهاي اسلامي داشته و الگويي براي آنها باشيم و هم بتوانيم پاسخگوي نيازها باشيم.

ضرورت شايسته‌سالاري در دهه چهارم

وي افزود: بايد بحث شعارهاي اصلي مردم را دنبال کنيم. بايد حاکميت مردم‌سالاري ديني را دنبال کنيم که من در اين ارتباط بر شايسته‌سالاري تاکيد مي‌کنم يعني فکر مي‌کنم مهمترين دغدغه کشور ما، بحث مديريت است. اگر ما واقعا بتوانيم شايسته‌سالاري را مبناي حرکت‌مان قرار دهيم فکر مي‌کنم راحت‌تر مي‌توانيم به آرمان‌ها و اهداف سند چشم‌انداز برسيم.

منافع ابرقدرت‌ها در نابودي و عدم رشد و تثبيت انقلاب بود

عارف در ارزيابي کلي از مسير طي شده در سه دهه گذشته و ميزان تکاملي بودن اين مسير نيز خاطر نشان کرد: ما در ارزيابي‌مان نبايد بگوييم به کجا مي‌خواستيم برسيم. بايد ببينيم با توجه به موانعي که داشته‌ايم به چه جايي رسيده‌ايم. مي‌توان گفت در اين سي سال حتي يک روز نبوده است که نظام نوپاي اسلامي ما با معارضان جدي و خشني روبه رو نباشد. در سال‌هاي اول تصميم گرفتند که نگذارند انقلاب تثبيت شود. منافع ابرقدرت‌ها در نابودي و عدم رشد و تثبيت انقلاب بود به همين دليل هر کاري که توانستند عليه ما انجام دادند.

وي با اشاره به کودتاها، انواع تحريم‌ها و توطئه‌هاي گروهک‌ها عليه نظام اسلامي در روزهاي آغازين انقلاب گفت: توطئه‌ها را در سال‌هاي اول انقلاب به صورت ملموس مي‌ديديم. بعد جنگ را تحميل کردند که موفق نشدند، سپس حرکات تحريکي و ايذايي متوجه نظام نوپا شد اما چون مردم با شعور بالا از حکومت اسلامي خودشان و جمهوري اسلامي‌شان حمايت مي‌کردند، مي‌توانيم بگوييم دشمنان در هيچ صحنه‌اي موفق نشدند اما حرکات را تند کردند.

انقلاب اسلامي خوشبختانه روند خوبي را دنبال کرد

رييس هيات مديره بنياد باران در پايان گفت: انقلاب ما خوشبختانه روند خوبي را دنبال کرد. مي‌توانيم بگوييم روند، روند خوبي بوده است؛ امروز دنيا واقعيت انقلاب ما را پذيرفته و مي‌داند که در مسايل منطقه و دنيا تاثيرگذاريم و بايد با ما تعامل کند. آنها تاثيرگذاري جمهوري اسلامي ايران را پذيرفتند و در اين شرايط ما بايد در تعامل جدي‌تر با دنيا، منافع ملي خودمان را تامين کنيم تا بتوانيم با شتاب بيشتري به آرمان‌هاي انقلابمان برسيم.

گفت‌وگو از خبرنگار ايسنا: مرضيه خلقتي

انتهاي پيام