از حدود دوماه پيش، تپه‌ي سيلك متعلق به دوره‌ي پيش از تاريخ با 14 متر لايه‌ي فرهنگي از دوره‌ي تاريخي نوسنگي و تشكيل‌شده از دو لايه‌ي تاريخي نوسنگي و سيلك II، آغاز مس‌سنگ كه به هزاره‌ي ششم پيش از ميلاد مربوط هستند، توسط هيأت باستان‌شناسي ايراني و خارجي در دست بررسي است.
سرپرست هيأت باستان‌شناسي تپه‌ي تاريخي سيلك در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در توضيح روند اين بررسي‌ها توضيح داد: در بخشي كه اكنون كار مي‌شود، به لايه‌هايي با آثار معماري بسيار قوي و مجموعه‌اي از خانه‌هاي مسكوني رسيديم. اگر اين بخش به‌صورت افقي كاوش شود، بيانگر يك روستاي پيشرفته‌ي دوره‌ي نوسنگي مي‌تواند باشد.
حسن فاضلي نشلي گفت: در اين بررسي‌ها، ديواري با ارتفاع حدود يك متر و 70 سانتي‌متر و مجموعه‌اي از ديوارهاي متعدد كه در كنار يكديگر قرار گرفته‌اند، وجود دارند. با برخورد به يكسري اجزاي معماري به شواهدي رسيديم كه احتمال مي‌دهيم، شايد اين خانه‌ها حالتي پلكان داشته باشد كه از آن پلكان به سقف مي‌رسيدند، چون تاكنون هيچ شواهدي از نوع معماري اين محوطه نداريم كه حياط خانه‌ها چگونه بوده است.
وي ادامه داد: اطلاعات و داده‌هاي ما از اين دوره كه بخشي از آن به تپه زاغه بازمي‌گردد، همان‌گونه كه دكتر ملك ـ سرپرست پيشين كاوش‌هاي تپه‌ي سيلك ـ در گزارش كارهاي خود، اطلاعات آن‌را كامل كرده و در كوره‌هاي سفال‌گري منحصربه‌فرد پرديس نيز به‌دست آمده است، وجود يك بخش صنعتي را نشان مي‌دهد، بخشي كه با يافته‌هاي به‌دست آمد‌ه‌ي منحصربه‌فرد مطابق است.
او با اشاره به وجود بيش از يك‌ونيم متر ارتفاع ديوار و آثار معماري در اين تپه و سالم ماندن اجزاي معماري آن‌ها، اظهار داشت: به‌راحتي همه‌ي فضاهاي اين خانه‌هاي مسكوني را مي‌توان بازسازي و ارتفاع آن‌ها و اجزاي معماري داخل فضاها را مشخص كرد.
رييس پژوهشكده‌ي باستان‌شناسي درباره‌ي آثار و مشخصه‌هاي به‌دست آمده از اين تپه‌ي تاريخي، توضيح داد: داخل اين خانه‌ها، منقوش به رنگ قرمز است و براساس گزارش‌هاي گيرشمن در اين دوره آثار نقاشي وجود دارد؛ ولي او در گزارش‌هاي خود، شرح كاملي از يافته‌هاي معماري نداده است. مهم اين است كه ساخت‌وساز بناها، چيدمان خشت‌ها و تكنولوژي ساخت خانه‌هاي مسكوني با جزييات بيشتري مطالعه شوند.
فاضلي بيان كرد: در لايه‌نگاري‌هايي كه انجام شده‌اند، به‌نظر مي‌رسد كه گيرشمن با وجود گزارش‌هاي خود، برخي از داده‌ها را مانند وجود سفال تگرگي (استاندارد) هرگز به چاپ نرسانده است؛ ولي دكتر ملك در گزارش‌هاي بازنگري خود به سفال‌هاي به‌دست آمده از محوطه‌ي سيلك I اشاره كرده است.
وي ادامه داد: با توجه به وجود اين سفال‌ها در تپه زاغه در دشت قزوين، دوره‌ي انتقالي سيلك II دوره‌اي است كه بنيان‌گذاري حداكثر كنش‌هاي درون‌منطقه‌يي در فلات مركزي نهادينه شده است.
او افزود: ما سفال‌هاي فرهيخته‌ي زيادي نداريم، چون در گزارش‌هايي كه از دوره‌ي سيلك II داريم، براساس كاوش‌هاي گسترده‌ي انجام‌شده بيشتر به سفال‌هاي بسيار ظريفي اشاره دارند كه به‌راحتي به آن تأكيد كرده‌اند. در صورتي كه وقتي مي‌خواهيم يك جامعه را بازسازي كنيم، بايد به همه‌ي ابعاد آن توجه شود.
سرپرست هيأت باستان‌شناسي تپه‌ي تاريخي سيلك گفت: در اين بررسي‌ها تعداد زيادي از پيكرك‌هاي حيواني در ابعاد كوچك به‌دست آمده‌اند و نشان‌دهنده‌ي حيات آييني جوامع و توجه خاص به نهادها و سمبل‌هاي مذهبي هستند.
فاضلي بيان كرد: اين مورد را در محوطه‌هاي تپه‌ي چشمه‌علي، تپه‌ي پرديس و تپه‌ي زاغه كه هم‌زمان با آن است، فراوان مي‌توان مشاهده كرد؛ ولي از لحاظ تكنولوژي ساخت در مرحله‌ي پايين‌تري نسبت به پيكرك‌هاي ديگر قرار دارند، چون زماني كه اين پيكرك‌ها با سفال‌هاي ظريف مقايسه مي‌شوند، پيكرك‌ها بسيار ابتدايي هستند؛ ولي سفال‌ها داراي ظرافت و تكنيك دقيق‌تري هستند و تكنولوژي ساخت بسيار بالايي دارند.
او با بيان اين‌كه تجاوزهايي به حريم تپه‌ي سيلك شده‌اند، اما به آثار آن آسيبي وارد نشده است، اظهار كرد: محوطه‌ي سيلك در خاورميانه بي‌نظير و گوهري است كه در كوير مي‌درخشد. روزانه چندهزار نفر از دانشجويان و محققان از اين تپه تاريخي ديدن مي‌كنند. ارزش اين تپه‌ي تاريخي كمتر از «چاتال هويوك» در تركيه نيست كه دانشگاه استفورد آمريكا سرمايه‌گذاري ميلياردي در آن كرده است و بزرگ‌ترين بانك‌هاي دنيا نيز از آن به‌عنوان قديمي‌ترين روستاي تاريخي خاورميانه حمايت مي‌كنند. چرا ايران براي اين محوطه‌ي تاريخي كه همه‌ي پتانسيل‌ها را نيز دارد، اين كار را انجام ندهد؟
رييس پژوهشكده‌ي باستان‌شناسي تأكيد كرد: محوطه‌ي تاريخي سيلك بايد كاوش شود، آثارش بيرون آورده و به بهترين شكل حفاظت شود. در سيلك جنوبي، زيگورات قرار دارد و در سيلك شمالي نيز قديمي‌ترين بافت روستايي وجود دارد. به همين دليل، بايد حريم منظري آن حفظ شود. هرقدر در اين محوطه ساخت‌وساز شود، نسل آينده، كمتر گذشته‌ي خود و آنچه را كه گذشتگان براي او به ارمغان گذاشته‌اند، مي‌تواند ببيند.
فاضلي اضافه كرد: اهميت سيلك از ميدان نقش جهان اصفهان كمتر نيست، بايد به پايگاه ميراث فرهنگي اين محوطه‌ي تاريخي كمك كرد و آن‌را در اولويت نخست قرار داد. در ايران هيچ محوطه‌ي پيش از تاريخي را نداريم كه مردم از طريق آن با زندگي يك جامعه‌ي روستايي در هشت‌هزار سال پيش بتوانند آشنا شوند.
سرپرست هيأت باستان‌شناسي تپه‌ي سيلك يادآوري كرد: اين محوطه به‌عنوان نخستين روستايي كه مردم آن هنوز در دوران خود به تكنيك پي‌كني آشنا نبودند، مي‌تواند معرفي شود كه در سطح زمين خانه‌هاي خود را ايجاد كرده‌اند. بشر در سير تحول معماري در مراحل بعد، اين كار را ياد گرفته است و اكنون انجام مي‌دهد.
وي تأكيد كرد: كاوش و مراقبت از محوطه‌ي تاريخي سيلك بايد در اولويت نخست قرار گيرد، چون اين محوطه اكنون به‌شدت در معرض تخريب است. ما نبايد فكر كنيم كه سازمان ميراث فرهنگي به‌تنهايي در اين قضيه مسؤول است، اين سازمان تا حدي جلوي اين كار را مي‌تواند بگيرد؛ ولي نهادهايي مانند فرمانداري، شهرداري و بخشداري نيز در اين قضيه مسؤول‌اند كه اميدوارم، حمايت‌هاي لازم ازسوي آن‌ها نيز انجام شود.
به گفته‌ي فاضلي، تپه‌ي پيش از تاريخ سيلك به پنج فصل ديگر كاوش نياز دارد و فصل نخست آن، حدود سه هفته‌ي ديگر به‌پايان مي‌رسد.
او در توضيح نوع استفاده از اين تپه‌ي تاريخي، گفت: درنظر داريم، يك مركز باستان‌شناسي به‌صورت تجربي براي دانشجويان در اين محوطه ايجاد كنيم تا دانشگاه‌هاي مختلف كشور از آن بتوانند استفاده كنند. همان‌گونه كه در چاتال هويوك تركيه اين كار انجام مي‌شود. برخي مواقع بايد براي مكان‌هاي مهم، برنامه‌ي ويژه‌اي در مقياس بزرگ‌تر ديده شود.
وي ادامه داد: در فصل‌هاي آينده، دو ترانشه 10*10 متر در اين محوطه زده مي‌شوند تا مرحله‌هاي مختلف معماري روستايي را بتوانيم بيرون آوريم، روي آن‌ها سقف زده شود و براي مرمت و حفاظت از اين تپه‌ي تاريخي راه‌هايي انديشيده شوند.
رييس پژوهشكده‌ي باستان‌شناسي بيان كرد: متأسفانه بسياري از محوطه‌هاي پيش از تاريخ ايران كه قبل و بعد از انقلاب كاوش شده‌اند، هيچ‌كدام به سايت ـ موزه تبديل نشده‌اند. به همين دليل، در راستاي ايجاد يك سايت ـ موزه بايد آثار معماري خوبي از محوطه به‌دست آوريم و اين كار، كمكي براي ثبت اين محوطه‌ي پيش از تاريخ در فهرست ميراث جهاني مي‌تواند باشد.
فاضلي اضافه كرد: اعتبار محسوب‌شده‌ي سازمان ميراث فرهنگي براي پنج فصل كاوش در اين محوطه‌ي تاريخي، 350 ميليون تومان است و اگر به دلايل گوناگون افزايش يابد، به 500 ميليون تومان خواهد رسيد.
انتهاي پيام
نظرات