نشست «ادبيات و دانشگاه و بزرگداشت استاد سيدجعفر شهيدي» روز گذشته (جمعه) در سراي اهل قلم نمايشگاه كتاب برگزار شد.
به گزارش خبرنگار بخش ادب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، عباسعلي وفايي - دبير شوراي گسترش زبان و ادبيات فارسي - در اين مراسم درباره‌ي مسائل و مشكلات رشته‌ي زبان و ادبيات فارسي سخن گفت و يادآور شد: قطعا تبيين و تشريح جايگاه زبان و ادبيات فارسي در وقتي كوتاه گفتني نيست. در ميان رشته‌هاي متعددي كه دانشجو مي‌پذيرند، يكي از رشته‌هايي كه مرتبط با هويت ملي ماست، رشته‌ي ادبيات فارسي است و به اين دليل، نسبت به رشته‌هاي ديگر از اعتبار والايي برخوردار است. اين مختص كشور ما نيست؛ كشورهاي ديگر نيز به زبان و ادبيات خود اهميت بالايي مي‌دهند.
وي متذكر شد: مردمي كه از فرهنگ بالايي برخوردارند، از ادبيات بالايي نيز برخوردارند؛ به اين دليل ما به ادبيات فارسي در دانشگاه اهتمام داريم. ما را در جهان به ساحت ادبيات‌مان مي‌شناسند؛ فردوسي، سعدي، حافظ، عطار، مولانا و سنايي امروز در تمام دنيا مورد تحقيق و تتبع هستند.
وفايي يكي از دلايل تأسيس رشته‌ي زبان و ادبيات فارسي در دانشگاه‌ها را به دليل استمرار فرهنگ والاي ايران‌زمين دانست و ادامه داد: زبان و ادبيات فارسي از بزرگان ما به يادگار مانده كه با تأسيس اين رشته، رويكرد دانشجويان، يادكردي از مفاخر بزرگ ماست.
او دليل ديگر تأسيس اين رشته را تربيت نيروي انساني فعال و كارآمدسازي آن براي نسل‌هاي آتي و جاودانه ساختن آن‌ها دانست و گفت: طبيعي است اگر ادبيات و زبان ما جاري نباشد و در كتاب‌ها نيايد، به مرور فراموش خواهد شد. اما اين موارد آيا با رشته‌ي ادبيات فارسي در دانشگاه‌ها تحقق يافته يا نه؟ به عنوان معلم ادبيات مي‌گويم ما در دهه‌هاي گذشته خيلي موفق نبوديم و اين رشته به دلايل مختلف ما را از آرمان‌هاي‌مان دور كرده است.
وفايي درباره‌ي عوامل بازدارنده كه ما را در راه رسيدن به آرمان‌هاي‌مان در رشته‌ي ادبيات فارسي بازداشته است، توضيح داد: يكي از عوامل بازدارنده، شيوه‌ي جذب دانشجو در رشته‌ي ادبيات فارسي است. رشته‌ي فرهنگ و ادب در دبيرستان مورد توجه نيست و كساني كه اغلب هوش و ذكاوت دارند، به رشته‌هاي فني و تجربي مي‌روند و جذب دانشجو به شيوه‌اي كه الآن از سوي سنجش صورت مي‌گيرد، ما را از شيوه‌ي مطلوب دور مي‌كند. شيوه‌ي دانشجو گرفتن بايد در اين رشته تغيير كند و كمك مالي و فكري در جهت تحصيل و آينده‌ي شغلي براي اين دانشجويان فراهم شود.
وي يكي ديگر از مشكلات اين رشته را كلي‌نگري آن دانست و افزود: آن‌ها كه با رشته‌ي زبان و ادبيات فارسي مواجه هستتند، نگاه كلي‌نگر دارند. در اين رشته به كلي‌گويي مي‌پردازيم كه اين بازدارنده است. رشته‌ي زبان و ادبيات فارسي يكي از موارد است؛ يعني اختلاط «زبان» و «ادبيات فارسي». اگر دانشجويي بخواهد هم در زبان و هم در ادبيات تفوق داشته باشد، نخواهد توانست. دانشجويان اين رشته خواهان جدا شدن و جزيي‌نگري آن هستند.
دبير شوراي گسترش زبان فارسي همچنين يادآورشد: نبود كارگاه در اين رشته از ديگر اشكالات است. همچنين نبود آزمون‌هاي شفاهي در اين رشته از موارد ديگر است كه بايد مرتفع شود. در قوانين دانشگاه‌ها، آزمون‌ها كتبي برگزار مي‌شوند؛ اما رشته‌ي زبان و ادبيات فارسي بايد آزمون شفاهي داشته باشد؛ چرا كه دانشجوي اين رشته بايد محفوظات شعري زيادي داشته باشد.
او افزود: بي‌توجهي به انجمن‌هاي بيرون دانشگاه از ديگر مشكلاتي است كه اين رشته با آن مواجه است؛ مثلا اگر درباره‌ي شعر شاعر معاصري در كلاس درس بحث مي‌شود، چه خوب مي‌شود كه آن استاد در كلاس حاضر شود؛ ولي به دليل شكاف دانشگاه با خارج اين كار انجام نمي‌شود.
وفايي معتقد است: استادان ما اغلب در واحدهاي درسي دخالت مي‌كنند و پرداختن به اين تدريس عمق و ژرفا ندارد؛ چون پرداختن به كليات است و دانشجو را از رسيدن به عمق باز مي‌دارد. يكي از آفات ديگر اين رشته، مباحث ترجمه‌يي است. جاي شگفتي است در رشته‌ي ادبيات فارسي كه ريشه در فرهنگ خودمان دارد، مباحث ترجمه‌يي جاي مبدأ را مي‌گيرد و از آن اقبال هم مي‌شود. در يكي يا دو دانشگاه، مباحث ادبيات فارسي از متون انگليسي تدريس مي‌شود.
او يكي از موارد ديگر را بي‌توجهي به رسالت واحدهاي درسي دانست و ادامه داد: مانع ديگر، محتواي واحدهاي درسي است؛ از 134 واحد درسي، دانشجويان 20 واحد عربي را مي‌گذرانند و 20 واحد عمومي را، كه در دوران دبيرستان، آن‌ها را خواند‌ه‌اند و 40 واحد اين‌گونه گذرانده مي‌شود.
او تأكيد كرد: در رشته‌ي زبان و ادبيات فارسي كه در تاركش زبان و ادبيات فارسي مي‌درخشد، چهار واحد در دوران ليسانس ادبيات فارسي مي‌گذرانند، كه دانشجويان از آن بهره‌ي وافري نمي‌برند.
وفايي درباره‌ي راهكارهاي برون‌رفت از اين اشكالات گفت: واحدهاي درسي تبيين شود و به مسائلي كه جامعه به آن نياز دارد، پرداخته شود. چه اشكالي دارد كه در دانشگاه چهار واحد انشا داشته باشيم؟
او همچنين درباره‌ي تهديدات اين رشته يادآور شد: اين رشته در چند سال گذشته از درون و بيرون مورد هجمه قرار گرفته است. در رشته‌ي زبان و ادبيات فارسي، بحث نقد ادبي و دستور زبان را مطرح مي‌كنند؛ مگر استادان پيشين كه در اين زمينه كار كردند، كم كار كردند؟ در زمينه بلاغت، استادان ما كم كار كردند؟ خارجي‌ها از ما گرفتند و با لباس ديگر به خوردمان دادند. القاي اين‌كه در رشته‌ي زبان و ادبيات فارسي، نبش قبر مي‌كنند، ظلم بزرگي است كه باعث رخوت دانشجويان مي‌شود. اين امروز زياد شده و خطرناك است. كساني كه در خارج تحصيل كرده‌اند، براي اين‌كه جايي باز كنند، بر سر اين رشته مي‌زنند؛ عبدالحسين زرين‌كوب، پرويز خانلري، سيدجعفر شهيدي و ديگر اساتيد هم از اين رشته بلند شدند؛ چطور اين‌ها توانستند به اين‌جا برسند؛ اما دانشجويان امروز نمي‌توانند؟
سپس محمدعلي سجادي - مدرس دانشگاه و از شاگردان استاد شهيدي - درباره‌ي شهيدي سخن گفت و يادآور شد: شهيدي در تحصيل با مشكلات زيادي مواجه بود و اگر آن‌را با آن‌چه كه امروز در كلاس‌هاي درس دانشجويان با آن مواجه‌اند، بسنجيم، مي‌بينيم اين مشكلات چيزي نيست.
او در ادامه افزود: شهيدي در 23سالگي براي تحصيل عازم نجف شد. خود تعريف مي‌كرد كه در گرماي طاقت‌فرساي نجف به آب‌انبارهايي در زيرزمين مي‌رفتند و آن‌جا دراز مي‌كشيدند تا هنگام نماز و يا براي كلاس درس از آن‌جا خارج نمي‌شدند. اين شيوه‌ي زيستن اين مردان بوده است. نمي‌گويم لازمه‌ي يادگيري رنج بردن است؛ اما ما اگر اهل كوشش نباشيم، قطعا در اين راه به جايي نمي‌رسيم.
سجادي يكي از امتيازات شهيدي را علاوه بر سال‌ها تدريس در دانشگاه، تجربه‌ي آموزشي‌اش در دبيرستان‌ها دانست و تصريح كرد: اين باعث موفقيت بيش‌تر او شد.
وي افزود: دوران تدريس او از 27 تا 86 حدود 60 سال است. حداقل اگر در سال، 100 نفر از محضر او درس گرفته باشند، شش‌هزار نفر از محضر او فارغ‌التحصيل شده‌اند. در اين مملكت هر كس بر كرسي ادبيات فارسي تكيه زده، به نحوي وامدار شهيدي است. او هرگز از كسي حقي نمي‌خواست. خود را وامدار زبان فارسي و اسلام مي‌دانست و معتقد بود هويت ما به زبان فارسي وابسته است و بيش از هر چيزي بايد در ارتقاي زبان و ادبيات فارسي بكوشيم.
سجادي يادآور شد: شهيدي از ياران پيشين دهخدا و همكار معين بود و از سال 46 تا 86 يعني به مدت 40 سال سرپرستي لغت‌نامه‌ي دهخدا را برعهده داشت.
اين مدرس دانشگاه در پايان متذكر شد: اگر پاي قياس به ميان آيد و بخواهيم در 50 سال اخير، پنج نفر را انتخاب كنيم كه به تاريخ ايران خدمت كردند، يكي از آن پنج نفر، شهيدي است.
انتهاي پيام
نظرات