/در آستانه‌ي روز بزرگداشت/ حسن بلخاري: ابن سينا مبتكر انديشه‌هاي نو در فلسفه‌ي هنر است
حسن بلخاري با ياد كردن از ابن سينا به‌عنوان مبتكر انديشه‌هاي نو در فلسفه‌ي هنر، گفت: يكي از مهم‌ترين ابتكارات فلسفي ابن سينا درباره‌ي خيال و تخيل، تمايز اين دو از يكديگر است؛ امري كه اولا در فلسفه‌ي پيش از ابن سينا سابقه نداشته و ثانيا تاريخ هنر، افتخار اين تمايز را به ساموئل كالريج - فيلسوف و شاعر اروپايي قرن 19 - مي‌دهد؛ در حالي‌كه ابتكار اوليه‌ي آن از ابن سيناست.
به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، رييس پژوهشكده‌ي هنر در ادامه متذكر شد: لازم به ذكر است تا پيش از ابن سينا و در نزد فلاسفه‌اي چون ارسطو (در يونان) و ابواسحاق كندي و فارابي (از حكماي مسلمان) قوه‌ي خيال به عنوان يكي از قواي باطني انسان در مباحث مربوط به نفس مورد بحث قرار مي‌گرفت.
او در اين‌باره يادآور شد: ارسطو فانتازيا يا قوه‌ي خيال را يكي از مراتب ادارك حسي مي‌دانست، كه سبب ايجاد صور در ذهن انسان مي‌شود. در فلسفه‌ي اسلامي، كندي، با درنظر گرفتن كاركرد حفظ صور براي خيال با استفاده از اصطلاحاتي چون مصوره و مخيله، كاركرد تركيب صور را نيز براي قوه‌ي مخيله قائل شد. فارابي نيز به عنوان معلم ثاني كاركرد سومي براي اين قوه برشمرد، كه از ديدگاه او محاكات و مصور كردن صور محسوسات توسط قوه‌ي متخيله بود؛ بدين معنا كه متخيله قادر است با محاكات از حواس و قوه‌ي ناطقه، باعث حركت و ادارك در انسان شود. فارابي ضمن برشمردن انواع تخيلاتي كه از حواس سرچشمه گرفته و باعث ظهور حركاتي در انسان مي‌شوند، از محاكات مهم‌تري سخن گفت كه قوه‌ي متخيله از قوه‌ي ناطقه دارد و آن محاكات از معقولاتي است، كه در نهايت كمال قرار دارند.
بلخاري سپس متذكر شد: اما هم كندي و هم فارابي به تمايز ميان دو قوه‌ي نفس يعني خيال و تخيل قائل نشدند؛ اما ابن سينا با قائل شدن كاركردهايي چون استعاده و ابتكار براي متخيله، رسما تخيل را قوه‌اي ديگر از قواي نفس شمرد؛ به اين صورت كه او در تقسيم قواي نفس، قواي باطني آن را به ترتيب حس مشترك، خيال يا مصوره، متخيله، وهميه و حافظه قرار داد و بدين ترتيب بين قوه‌ي خيال و متخيله تمايز قائل شد.
نكته‌ي لطيف ديگر در فلسفه‌ي هنر سينوي اين‌كه امروز فلاسفه‌ي سينما ادارك كاركرد اعجاب‌انگيز سينما را در اين قدرت نفس مي‌دانند كه قادر است تصاوير را لحظاتي در خود حفظ كند و همين حفظ سبب ايجاد نسبت آن با تصاوير بعدي در نفس و ادراك حركت آن‌ها در پرده‌ي سينما مي‌شود؛ امري كه آندره بازن در كتاب «
فلسفه‌ي سينما»، آن را يكي از حيرت‌انگيزترين اعمال نفس مي‌شمارد. ابن سينا به اين معنا نيز يك‌هزار سال پيش اشاره كرده است.
او همچنين گفت: ابن سينا با تمثيل ادراك حركت دايره‌گون توسط ذهن از حركت آتش‌گردان و نيز ادراك خط مستقيم به هنگام ريزش باران، اين معنا را به روشني و دقت در كتاب النفس شفا مورد بحث قرار داد، كه در فلسفه‌ي سينما خود بحث بسيار مهمي است. گفتني است تفصيل هر دو مطلب در مقاله‌اي كه زير چاپ است، در آينده‌ي نزديك منتشر خواهد شد.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات