يکي از هنرهاي زيبا و ظريفي که از آغاز زندگي نيمه متمدن بشر در مقام زيرانداز، زينت بخش زندگي انسان بوده است گليم است که امروزه يکي از رقباي بزرگ انواع فرش هاي دستباف، ماشيني و انواع موکت است.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) از آثار و نوشته هاي مورخان پيداست که بافتن جزو اولين هنرها و صنايع قبيله‌اي پراکنده انسان‌ها بوده است. مي توان گفت بافتن پارچه وگليم تقريبا از يک زمان رواج يافته است، حتي مي توان گفت که انسان پيش از آنکه دست به ساختن خانه بزند، اقدام به بافتن کرده است.

براي بافتن پارچه از الياف ظريف تري نسبت به گليم استفاده مي شود.

تاريخ گليم بافي به 3 هزار سال قبل از ميلاد عنوان شده که تاريخ نساجي است و تاريخ بافت گليم بيشتر از تاريخ بافت قالي است و از وسايل بافتني که از بهشهر بدست آمده است، تاريخ آن متعلق به 600 سال قبل از ميلاد است و نشان مي دهد که از موي بز و گوسفند استفاده مي شده است.

در تعريف گليم آن را نوعي از فرش که با نخ پنبه اي يا پشمي بافته مي شود و پرز ندارد، معرفي مي کنند.

با توجه به کاربردهاي متعددي که گليم دارد و قابليت تنوع پذيري و هماهنگ ساختن آن با هر نوع تزئينات سنتي و تزئينات داخلي و ظريف و زيبايي منحصر به فردش، متاسفانه اين هنر مورد کم لطفي مسوولان و هنر دوستان و مبلغان هنرهاي سنتي ايران قرار گرفته است .

اين هنر کاربردهاي متفاوتي دارد و به علت ارزاني قيمتش نسبت به قالي و به خاطر زيبايي و درخشندگي رنگ ها و نقش هايش در زندگي روستائيان و طبقات کم درآمد اهميت خاصي دارد.

مصرف کنندگان اصلي گليم ايلات و عشاير هستند که از آن به علت سبکي وزن به عنوان کفپوشي ايده ال در کوچ عشايري استفاده مي شود و عشاير ايران، خود بزرگ ترين توليد کننده گليم نيز مي باشند.

بايد خاطر نشان کرد که گليم در زندگي عشايري تنها براي پوشاندن کف چادره ها اختصاص ندارد، بلکه آن قدر با زندگي عشايري عجين شده که نيازمندي هاي ديگري از قبيل انواع کيسه ها و خورجين، رختخواب پيچ و گاه تزئين ديوارهاي چادر عشايري را نيز در برمي گيرد. به طور کلي انواع وسايلي که از گليم تهيه مي شود شامل: زيرانداز، سجاده، سفره، روکرسي، خورجين، چنته ، جوال و مفرش است . همچنين زير اندازهاي تهيه شده از گليم شامل گليمچه، مسند، کناره، زيلو و پلاس مي باشد.

گليم بافي در ميان عشاير نيمه کوچ رو و نيز ساکنان روستاها و شهرها در برخي از نقاط استان هاي خراسان رواج دارد. به طور کلي امروزه دو مرکز عمده براي گليم بافي در استان هاي خراسان وجود دارد که از جمله آن مي توان به کلات و روستاهاي آن نظير آقراش ، قلعه زو، بجنورد و روستاهاي اطراف آن، قوچان و روستاهاي اطراف آن مانند يزدان آباد، جنب آباد، نوروزي ، شيروان و روستاهاي حومه آن، نواحي مرزي تربت جام، صالح آباد و روستاهاي آن مانند يکه توت، همت آباد و کلاته بزرگ اشاره کرد. صرف نظر از مناطق مذکور در برخي ديگر از نقاط روستايي و شهري نيز به صورت پراکنده گليم بافي توسط زنان و دختران به عنوان فعاليت جنبي رواج داشته که از اين حيث بخشي از درآمد خانوار تامين مي شود.

بافت گليم در خراسان شمالي شامل دو نوع دو رو و سوزني (سوماک) است . گليم هاي دو روي بافته شده اين منطقه توسط دارهاي افقي بافته مي شود و از نخ پشمي تابيده خود رنگ براي چله و انواع نخ ابرشمي الوان براي مصرف پود است. بافندگان اين مناطق به روش بافت گليم دو رو، انواع زير انداز، گليمچه و خورجين توليد مي کنند. گليمچه هاي بافت اين مناطق از موتيف هاي ريز و تکرار شونده پر شده است.

رنگ هاي زنده و شاد مورد استفاده در اين بافت ها به همراه وضوح زياد جلوه اي خاص به اين دست بافته داده است.

گليم هاي سوزني خراسان شمالي که از دست بافته هاي اين منطقه است به صورت هاي سفره، کناره و زير انداز بافته مي شود که از بهترين گليم هاي استان و شايد ايران باشند.

گليم سوماک خراسان شمالي در اکثر نقاط ايران گليم پر آوزاه اي است که بسيار زيبا، جذاب و بادوام است و معمولا در اين بافت، پودهاي اضافي در پشت گليم به صورت آزاد باقي مي ماند. اين گليم عمدتا براي تزئين مورد استفاده قرار مي گيرد و يکي از انواع گليمي است که بيشتر جنبه صادراتي دارد.

مرکز ديگر گليم بافي، صالح آباد در تربت جام است که گليم هاي پيچ و سوماک مي بافند وعمده بافته ها: سفره، جوال، پادري و زير انداز است . گليم هاي اين منطقه به روش گليم سوزني با موتيف هاي ريز و تکراري پر شده و خصوصيت ديگر اين بافته ها مربوط به حاشيه هاي آنها است. در اين بافته ها ابتدا و انتهاي بافته با چندين رديف حاشيه هندي از موتيف هاي زنجيره اي بافته شده اما در دو طرف کناره آن فاقد حاشيه هستند و يا با يک رديف حاشيه باريک و ساده بافته شده است.

گليم هاي بافته شده از نظر مرغوبيت معمولا دو نوع هستند: 1- نخ درجه يک و بافت متراکم 2- نخ درجه دو و بافت معمولي که به همين نسبت قيمت آن ها نيز متفاوت است.

بخشي از مواد اوليه مورد نياز بافندگان گليم در استان هاي خراسان از داخل و بخشي ديگر از بازارهاي اصفهان، شيراز، تبريز قابل تهيه است.

توان توليد در مناطق ياد شده بيش از وضعيت موجود است، زيرا در حال حاضر اکثربافندگان آمادگي لازم را براي توليد بيشتر دارا هستند، اما نماينده صنايع دستي به دليل عدم بودجه کافي براي خريد نخ مورد نياز نمي تواند پاسخگوي نياز بافندگان باشد، لذا چنانچه بودجه مورد نياز به صورت وام يا روش هاي ديگري در اختيار نماينده صنايع دستي قرار گيرد، به نحوي مي تواند تامين مواد اوليه مورد نياز بافندگان را به عهده گرفته و در نهايت اين اقدام لازم منجر به توليد بيشتر گليم در منطقه مي گردد.

به طور کلي وضعيت گليم بافي در استان هاي خراسان به طور نسبي خوب بوده و جميعت کثيري به ويژه در نواحي روستايي به اين کار مشغول مي باشند.

انتهاي پيام