به گزارش ایسنا، فعالیت ستادهای پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد سازندگی در طول جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بسیار گسترده بوده است. این ستادها در شهرها در امر جمع‌آوری کمک‌های مردمی فعال بودند و در جبهه‌ها علاوه بر رساندن این کمک‌ها به رزمندگان وظیفه اجرای عملیات مهندسی و راه‌سازی و تأمین جانی نیروها را نیز بر عهده داشتند.

پل‌سازی، اعم از پل‌های ثابت و شناور، از مهم‌ترین اقدامات مهندسی ستاد پشتیبانی و مهندسی جهاد سازندگی در جنگ بود. آغاز فعالیت جهاد در احداث پل را باید از اواخر سال ۱۳۵۹ در آبادان با ساخت «پل‌های بشکه‌ای» توسط شهید مصطفی هزاردستان جست وجو کرد که با کنار هم قرار دادن تعدادی بشکه ۲۲۰ لیتری روی رودخانه بهمنشیر آنها را به صورت شناور درآورد. این پل‌ها برای خودروهای سبک و نفربر قابل استفاده بود.

ایده بعدی پل نیز توسط همین شخص در همین جبهه شکل گرفت و «پل‌های دوبه‌ای» برای تردد خودروهای سنگین فراهم آمد که در عملیات «ثامن الائمه(ع)« و «بیت المقدس» بر روی رودخانه کارون به کار گرفته شد. نوع مستحکم پل به طول ۲۷۰ متر در عملیات «فتح المبین» بر روی آب رودخانه کرخه با سرعت بالا تجربه شد که «پل شهید ناجیان» نام گرفت. برای ساخت این پل جهادگران استان تهران از واگن‌های فرسوده راه آهن استفاده کردند. این پل از ماندگاری بیشتری برخوردار بود مواجه شدن با کانال‌های مصنوعی عراق در عملیات رمضان جهادگران را وارد عرصه ساخت پل جدیدی کرد که برای حمل آن توسط نفر، سبک طراحی شده بود. هر قطعه حدود ۶ کیلو وزن داشت و نیروی پیاده به راحتی می‌توانست از کانال عبور کند.

در عملیات محرم جهاد با طغیان ناگهانی سیلاب در رودخانه «چمسری» متوجه سرعت عمل در نصب پل لوله‌ای و نحوه کنار آمدن با جریان آب وحشی در رودخانه شد. این تجربه سرآغاز ورود به پل لوله‌ای شد که هم از پایداری مناسب در برابر بمباران زمینی و هوایی دشمن برخوردار بود، هم در کوتاهترین زمان احداث می‌شد هم برای کلیه خودروهای سبک و سنگین قابل استفاده بود موفقیت پل لوله‌ای بر روی رودخانه «دویرج» موجب شد جهاد از این روش در سایر مناطق استفاده کند که اوج موفقیت این طرح احداث «پل بعثت» بر روی اروند بود.

با ورود جنگ به هورالهویزه ساخت پل به سمت دیگری هدایت شد؛ عبور از آب آرام، اما طولانی نتیجه این مرحله از تجربه جهاد طراحی و ساخت «پل خیبر» به طول ۱۴ کیلومتر بود که جزایر مجنون را به خشکی متصل کرد در همین عملیات جاده سیدالشهدا(ع) به موازات پل خیبر احداث شد که در عمل یک پل خاکی به حساب می‌آمد. با پررنگ شدن جنگ در غرب و شمال غرب کشور موضوع عبور از رودخانه‌های وحشی این مناطق در دستور کار قرار گرفت که هیچ ارتباطی به جغرافیای آب در خوزستان نداشت. این رودخانه‌ها در مقطعی از سال طغیان می‌کرد و پل شناور و لوله‌ای پاسخگوی آن نبود.

راهکار جهادگران در این مناطق طراحی و ساخت «پل قادری» بود که نخستین بار در عملیات قادر بر روی رودخانه آب سیروان تجربه شد سپس قرارگاه حمزه از این طرح به طور گسترده استفاده کرد. در واقع، اساس طراحی پل در غرب کشور پل‌هایی بود که با آب تماس نداشت و در ارتفاع قرار می‌گرفت. این طرح زمینه ساخت پل‌های کابلی با استفاده از چند رشته سیم بکسل را فراهم کرد که در دو طرف رودخانه محکم می‌شد. این پل صرفاً برای عبور نیروهای پیاده و امکانات ضروری آنها استفاده می‌شد.

مهندسی جهاد با این تجربه وارد عملیات «والفجر ۸» شد که عبور از رودخانه اروند با مشخصاتی متفاوت از سایر تجربه‌های قبلی بود. به همین دلیل پل و عبور از اروند با دو نگاه متفاوت کوتاه مدت و درازمدت دنبال شد. عبور کوتاه مدت از اروند در حین انجام عملیات شکل گرفت که به چند طرح پل خیبری پیشرفته، پل نفرروی «فجر» و پل «خضر» خلاصه شد. از بین این طرح‌ها فقط پل خضر بر روی اروند پاسخگو بود که نقش فراوانی در عبور دستگاه‌های سنگین و ادوات زرهی از اروند داشت.

در شرایطی که این پل‌ها نیاز تدارکات سنگین را به سختی تأمین می‌کرد، راهی برای برقراری ارتباط نمانده بود و برای حل این مشکل ایده های مختلفی از طرف سپاه، ارتش و جهاد مطرح شد. پل دیگری که در حین عملیات به صورت اضطراری در دستور کار قرار گرفت، «سد خاکی فاطمة الزهرا(س)» بر روی بهمنشیر بود که بیشتر با الهام از جاده سیدالشهدا(ع) شکل گرفت. اجرای این طرح جهادگران را متقاعد کرد برای عبور از اروند پس از تثبیت عملیات در فاو، پلی با پایه‌ای مقاوم در برابر بمباران هوایی دشمن طراحی کنند.

ایده این طرح از طرف مهندسانی مطرح شد که در مرکز تحقیقات مهندسی جنگ جهاد در جریان روند تحولات پل در مهندسی جنگ قرار داشتند؛ چه جهادگرانی که در مناطق عملیاتی فعال بودند چه آنان که در مراکز تحقیقاتی کار می‌کردند با وجود راه اندازی طرح خضر و چند طرح دیگر، جای خالی یک مسیر، مطمئن شبانه روزی و با ظرفیت بالا برای پشتیبانی از فاو و جابه جایی تدارکات و نیرو از روی اروندرود به شدت احساس می‌شد. مرکز تحقیقات مهندسی جهاد با استفاده از تجربه پل لوله‌ای رودخانه «دویرج» در عملیات محرم، طرح مشابهی برای اروند آماده کرد استفاده از لوله‌های تولیدی کارخانه فولاد مبارکه به قطر ۵۶ اینچ با آلیاژ مناسب ایده آنها را تقویت کرد که می‌توانستند با کنار هم قرار دادن تعدادی از این لوله‌ها در عمق رودخانه زیرسازی پل را انجام دهند. برای محاسبه تعداد لوله مورد نیاز، سطح مقطع اروندرود را با مقیاس یک هزارم برای عرض فرضی ۱۲۰۰ متر و عمق ۲۰ متر طراحی کردند. در این نقشه با دایره‌هایی به قطر ۲٫۵ سانتی متر سطح مقطع فرضی را پر کردند و تعداد کل لوله‌های مورد نیاز مشخص شد.

منبع:

«خاکریزهای خط مقدم» (تاریخ مهندسی جنگ جهاد سازندگی در دوران دفاع مقدس)، نصرت‌الله محمودزاده، انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس.

انتهای پیام