• دوشنبه / ۱۷ آبان ۱۴۰۰ / ۰۱:۱۹
  • دسته‌بندی: ادبیات و کتاب
  • کد خبر: 1400081712574
  • خبرنگار : 71626

گفت‌وگو با معاون گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان

فرهنگستان با واژه‌های مردم چه کار می‌کند؟

فرهنگستان با واژه‌های مردم چه کار می‌کند؟

نسرین پرویزی با توضیحی درخصوص شیوه واژه‌گزینی مردمی، به مشکل آن اشاره می‌کند و از نحوه مواجهه فرهنگستان زبان و ادب فارسی با واژه‌های ساخته‌شده توسط مردم می‌گوید.

معاون گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره واژه‌گزینی مردمی و همچنین تأثیر اهل زبان بر ماندگاری واژه‌ها اظهار کرد: دو دسته واژه وجود دارد؛ یک دسته واژه‌های تخصصی است و دسته دیگر نیز واژه‌های عمومی، مثل: «جگرکی»، «سگ‌دست» و ... مردم این‌ها را ساخته‌اند چرا که ذهن‌شان همیشه فعال است. وقتی با فناوری‌ها و پدیده‌های جدید مواجه می‌شوند، ممکن است خودشان برای آن‌ها واژه بسازند. در حال حاضر البته با وجود هجوم واژه‌های بیگانه، و تحت تاثیر زبان انگلیسی، واژه‌های انگلیسی را تغییر صورت می‌دهند و حتی به شکل دیگری به کار می‌برند.

او سپس با بیان این‌که مسلما مردم در واژه‌گزینی مردمی بیش از هر کسی نقش دارند، افزود: فرهنگستان در وهله اول، واژه‌های مردمی را معادل‌گزینی نمی‌کند. ما برای واژه‌هایی که قرار است وارد زبان عموم شود، معادل‌گزینی می‌کنیم که خیلی وقت‌ها آن‌ واژه‌ها را هم از مردم می‌گیریم. مثلا زمانی که می‌خواستیم واژه «سلفی» را بررسی کنیم، دیدیم مردم برای آن «خودعکس» را به کار برده‌اند و از طرفی صداوسیما هم به آن «خویش‌انداز» گفته است. با این حال، فرهنگستان احساس کرد آن‌چه مردم ساختند ممکن است توجیه دستوری خیلی قوی نداشته باشد، چون «خودعکس» از یک جمله می‌آید اما به هر حال مردم آن را به کار بردند و بیش از هر چیز دیگری در ذهن‌شان است، در حالی که خویش‌انداز اقبال چندانی نداشته و حتی مردم آن را مسخره می‌کردند. بنابراین، اگر مردم در حوزه واژه‌های عمومی، واژه‌ای ساخته باشند که متناسب باشد و بعدا اشکالاتی ایجاد نکند و خوشه‌واژه‌ای در حوزه تخصصی برای آن نداشته باشیم، فرهنگستان از همان استفاده می‌کند. اما اگر خوشه‌واژه داشته باشد، فرهنگستان دیگر به این‌که چه واژه‌ای ساختند، کاری ندارد. ساختار واژه را بررسی می‌کند و متناسب با ساختار و خوشه واژه‌ای که دارد، برای آن معادل‌گزینی می‌کند.

نسرین پرویزی در ادامه و با اشاره به این‌که خیلی وقت‌ها ذوق مردم به معادل‌سازی برای واژه‌ها کمک می‌کند، گفت: در بعضی از موارد هم مردم درمورد واژه‌های ما اظهارنظر می‌کنند؛ منتها مشکل واژه‌گزینی مردمی این است که مردم سعی می‌کنند این واژه‌ها خوش‌آوا، خوش‌لحن و زیبا باشند که این زیبایی خیلی‌وقت‌ها دقت علمی را کم می‌کند؛ نمی‌توان برای هر واژه‌ای، بدون در نظر گرفتن ساختار واژه بیگانه یا ساختار مفهوم آن، فقط یک واژه زیبا ساخت. 

او در توضیح بیشتر بیان کرد: بنابراین ممکن است مردم لفظ زیبایی بسازند اما فرهنگستان احساس کند که آن واژه به خوشه‌واژه راه نمی‌دهد و دقت علمی هم ندارد، بنابراین آن را عوض کند. اما در جایی هم که در حوزه عمومی خوش‌ذوقی به خرج داده‌اند، از آن‌ها استفاده می‌کند. 

معاون گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی همچنین با بیان این‌که نقش مردم در رواج واژه‌های فرهنگستان بسیار زیاد است، گفت: اصرارمان بر این است که رسانه‌ها، هم مطبوعات و هم صداوسیما واژه‌های ما را به کار ببرند تا مردم کم‌کم‌ با آن‌ها آشنا شوند چون وقتی واژه‌ها به کار نروند، مردم هم آن‌ها را نمی‌شنوند و بعد گفته می‌شود که واژه جا نیفتاد. در حالی که تا زمانی که واژه به کار نرود، جا نمی‌افتد. بنابراین، واژه باید به کار برود تا مردم با آن آشنا شوند، اگر احیانا واژه آن‌قدر بد باشد که مردم نتوانند از آن استقبال و استفاده کنند، بنابراین فرهنگستان تصمیم می‌گیرد واژه را عوض کند. حتی اگر ببیند که صداوسیما و مطبوعات آن واژه را به کار می‌برند ولی مردم کمتر آن را به کار می‌برند، به این فکر می‌افتد که آن را بررسی مجدد کند ولی غالبا اگر واژه‌ای توسط رسانه‌ها به کار برود، در میان مردم هم جا می‌افتد. نقش رسانه‌ها در این‌که مردم چگونه با واژه‌های ما مواجه شوند، خیلی مهم است. 

پرویزی در خصوص سابقه واژه‌گزینی مردمی نیز به این‌که از وقتی مردم زبان داشته‌اند، واژه‌گزینی را آغاز کرده‌اند، اشاره و بیان کرد: نمی‌توان گفت برای تمام ابزارهایی که داریم، فرهنگستان واژه ساخته است. برای نمونه: «سگ‌دست» و «شغال‌دست» که اصلا ربطی به فرهنگستان‌ها ندارد و مردم آن‌ها را ساخته‌اند و نیازی هم نیست که فرهنگستان آن‌ها را عوض کند.

او در پایان با اشاره به شباهت شیوه فرهنگستان به شیوه مردم در برخی واژه‌سازی‌ها گفت: خیلی وقت‌ها مردم واژه ساختند و به کار بردند. لزوما نیاز نیست فرهنگستان‌ها باشند تا مردم واژه‌گزینی کنند. مثلا فعل بسیط خیلی سال است که در زبان فارسی کم شده و فعل مرکب جای آن را گرفته، زمانی می‌گفتیم «گریستند» و حالا می‌گوییم «گریه کردند». اما مردم با قیاس با واژه‌های قبلی «شوتیدن» و «تویپدن» را ساختند و ما به همان قیاس در زبان فارسی از آن‌ها استفاده می‌کنیم. و به قیاس با ساختارهای زبان فارسی در گذشته (مثل «جنگیدن» و «قطبیدن»)، فعل بسیط می‌سازیم. فرهنگستان هم به عنوان مصدر برساخته از آن‌ها استفاده می‌کند. 

انتهای پیام

  • در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
  • -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
  • -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
  • - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
  • - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.

نظرات

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
لطفا عدد مقابل را در جعبه متن وارد کنید
captcha
avatar
۱۴۰۰-۰۸-۱۷ ۱۰:۰۹

مرحوم احمد شاملو چه زیبا گفت در مورد این خوشه واژه های فرهنگستان : هر واژه غربی آمد گفتند معادل بسازیم ، چه کردند ؟ خلاقیت که نداشتند پس یک گاه گذاشتند و همه چیز بهش چسباندند ، باشگاه ، کشتارگاه ، کارگاه خدا به داد برسد پس فردا نگویند دبلیو سی انگلیسی می شود شاشگاه

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۱۷ ۲۲:۲۷

مرحوم احمد شاملو کاش خودشونم در این عرصه ی فعالیتی میداشتن که واژه های ساخته شده ی ایشونم ببینیم:) بیرون وایسادن و حرف زدن خیلی راحته؛ نه؟

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۱۸ ۰۵:۵۴

با احترام به نظر شما و آقای شاملو ولی با شما مخالفم. اگر همین واژه‌ها که شما نام بردید گذاشته نمی‌شد و جا نمی‌افتاد الان باید معادل عربی یا انگلیسی آنها را به کار می‌بردیم. پس کار فرهنگستان در بسیاری از موارد خوب و عالی بوده است.

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۲۲ ۱۳:۱۴

احسنت به آقای شاملو

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۲۲ ۱۵:۵۸

در بقیه زبان ها هم همینه قرار نیست همه چیز پیچیده باشه

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۱۷ ۱۱:۳۲

خیلی وقت‌ها مردم واژه ساخته‌ و به کار برده‌اند... اینجا باید از ماضی نقلی استفاده بشه؛ چون فعلیت مورد اشاره در گذشته بوده و در حال هم تداوم داره ...ممنون

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۱۷ ۱۲:۱۷

تولید واژه های زشت و مسخره باعث انزجار و کینه می شود . یعنی مردم شما بلد نیستید حرف بزنید و ما کاری نداریم از چه لغاتی خوشتان می آید یا نمی آید باید باجبار از این تولیدات مسخره استفاده کنید ( مثل درازلقمه یا درازآویز و ... ). رسانه های دولتی هم به ضرب بخشنامه و ... مجبورند تبعیت کنند . تازه به زبان انگلیسی کار دارند نه عربی و ...

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۱۸ ۰۶:۲۱

چرا انزجار و کینه. خیلی سخت می‌گیرید. الان این همه مردم واژگان اشتباه به کار می‌برند پس باسوادان باید کینه و انزجار پیدا کنند. در ضمن اجباری در استفاده از واژه درست وجود ندارد. شما می‌توانید غلط استفاده کنید. همچنین مثالهایی که زدید را فرهنگستان تصویب نکرده است و یک عده به‌اصطلاح طنزگوی بی‌مزه به فرهنگستان نسبت داده‌اند.

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۱۷ ۲۱:۵۲

دراز لقمه‌ی کش دار؟؟!!

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۱۸ ۰۰:۱۳

رایانک مالشی درازلقمه دراز آویز زینتی پهباد یارانه رایانه برای تلویزیون هم از دوربین بکار ببرید

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۱۸ ۰۱:۲۴

فرهنگستان!!!!!!!!!!!یا تحریف گاه و اجبارستان!؟چون واژهی مناسب که برای کلمات فارسی پیدا نمیکنید هیچ حالب اینجاست میاید تو مناطق اقوام دیگه مثل کردستان و بلوچستان و اذربایجان و ........ اسامی مناطقی رو که اهالی اونجا با توجه به چیزی و اتفاقی رو اونجا گذاشتند و چندین سال استفاده میکنن رو بدون احترام به اون ملت عوض میکنید و باعث تنفر و تفرقه میشد و یه اسمک بی معنی و ناجور رو روش میزارید پس چیزی بلد نیستید بشینید سرجاتون

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۲۱ ۰۶:۱۰

کاملأ درسته، مثلأ در بلوچستان بجای مَکُّران، صدا و سیما مَکْران بکار میبرد مَکران فاقد معنی هست، جالبه هر چی مردم و مسئولین محلی یادآوری کردند که درستش مَکُّران هس اما صدا و سیما و... به اشتباه خودشون اصرار میورزند و به اصطلاح مرغوشون یه پا داره!

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۱۸ ۰۲:۳۴

زبان فارسی را ول کنید بیاییدزبان ترکی یادبگیرند که هم قوی ترین زبان است وهم ماندگار

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۱۸ ۱۵:۱۵

منم موافقم رابطمون هم با همسایه ها خوب میشه زبان فارسی زبان شعر هست که در قرن های گذشته هم خوب بوده و حوزه نفوذی بزرگی داشته اما در دو قرن اخیر با پیشرفت علم دیگه شعر بسیاری از طرفدارانش را از دست داده و حوزه زبان فارسی کوچکتر شده . کلماتی که درست میشن باید توسط مردم هم پذیرفته بشن نه اینکه تلفظ کلمه مثل جک همه را بخندونه خیلی از کلمات علمی هم درست جایگزین نشده و مناقصه به جای استفاده از کلمات درست چه لزومی داره از کلمات باستانی یا نوساز نامتجانس استفاده کنیم در ضمن در بعضی از موارد و کلمات بهتر خواهد بود از زبانهای دیگر ایرانی نیز کلمه به غربت گرفت.

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۲۰ ۱۴:۰۵

زبان من‌درآوردی ترکی ترکیبی از چهار زبان آذری پارسی کردی عربی است، ترکها اقوام شمال چین و مغولستان هستند که حدود هشتصد سال پیش به مناطق وارد شدند زبان آذری قدمتی بیشتر از پارسی هم دارد وقتی تاریخ رو از جای درست نمیخونید عاشق مغولای ترک بیهویت میشید عربی حرف میزنید و ... ایرانی باشی همه چی حله از چیز دیگه حرف میزنی ایرانی نیستی

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۱۹ ۱۲:۱۷

بروید از واژگان پارسی کلاسیک و سانسکریت بهره ببرید زبان پارسی زبانی هست ماندگار و دیرینه اش از قبطی،یونانی و لاتین بیشتره زبان پارسی تاثیرات بسیاری در ترکی که گویشی از مغولی باشد گذاشته

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۲۰ ۱۳:۵۷

منتظر عربی زدایی از زبانمان هستیم راستی منتظر به فارسی چی میشه؟

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۲۱ ۱۲:۳۷

در لری(پارسی پهلوی)ما ب جای منتظر واژه ای ب نام مندیر یا بندیر داریم..عصا(گلاج).وخیلی واژه های دیگه..ما بجای واژه های من دراوردی از زبان اقوام ایرانی لری کردی.تالشی اذری قدیم.بلوچی.تاجیکی ودری باید کمک بگیریم

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۲۱ ۱۲:۴۲

منتظر از واژه ی نگر گرفته شده ک نگر شده نظر..پارسی خیلی قویه و در لری ب جای منتظر ما داریم مندیر..اقای مسئول فرهنگستان شما نمیخواد واژه ی من دراوردی بسازی..شما میتونید از زبان اقوام ک زیر شاخه ی زبانهای ایرانیه مانند لری کردی تالشی اذری قدیم بلوچی پشتون اردو کمک بگیرید

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۲۰ ۱۵:۱۸

حیف پول بیت المال واقعا مسخرس واژه های که ایجاد میکنن و مورد اقبال مردم هم نبوده. خود اعضای فرهنگستان صحبت می کنند از ده کلمه پنج کلمش بیگانس

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۲۲ ۰۸:۵۵

حیف این همه پول که می گیرند کاری غیر خنداندن مردم نمی کنند

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۲۰ ۱۸:۰۷

یک بودجه یک صد میلیاردی دیگه به فرهنگستان ادب وفارسی بدین حله. برسد بدست اقای....

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۲۰ ۲۳:۴۸

سلام تقریباً همۀ نظرهایی که در اینجا مطرح شده اند (به جز شاید یکی دو مورد)، بی منطق و فاقد اعتبار علمی اند. بی تردید هیچ یک از شما بزرگواران با علم ساختواژه آشنایی ندارید و ضمناً، نمی دانید که فرهنگستان چه فرایندهایی را برای تصویب هر واژه پشت سر می گذارد. بااین همه، اغلب ما مردم عادت داریم که بدون دانش کافی دربارۀ همه چیز نظر بدهیم و خود را متخصص بپنداریم. توضیحات معاون واژه گزینی برپایۀ سالها مطالعه و تجربه است. به جای تضعیف فرهنگستان، آن هم با اطلاعات ناقص و نادرست، سعی کنید در حمایت از زبان فارسی، مصوبات این نهاد علمی را ترویج دهید و خودتان به کار ببرید. بسیار بدیهی است که ممکن است برخی از واژه هایی که فرهنگستان ساخته، با ذائقۀ زبانی برخی از مردم سازگار نباشد یا به دلشان ننشیند. اگر می توانید و از دانش و ذوق زبانی بهره مند هستید، به جای چنین نمونه هایی، واژۀ بهتر پیشنهاد دهید. فرهنگستان، ایران خودرو و سایپا نیست که با حمله به آن، دلتان را خنک کنید؛ تضعیف فرهنگستان زبان و ادب فارسی، قطعاً به تضعیف زبان فارسی می انجامد که یکی از عوامل پیونددهندۀ ما ایرانیان، از اقوام مختلف است. درازلقمه و کش لقمه و درازآویز زینتی و . . . مصوبات فرهنگستان نیستند. اینها مثلاً طنزند و مردم ساخته اند. متأسفانه، عامۀ مردم هیچ تخصص و آگاهی در این زمینه ندارند و غمبارتر اینکه اهل فضل که از خدمات فرهنگستان آگاه اند، سکوت پیشه کرده اند و هیچ نمی گویند تا مبادا . . . خردمند باشید

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۲۲ ۱۳:۰۳

فرهنگستان بسیار بی دست و پا و منفعل شده هنوز نمی تواند به برخی نادانان بفهماند هیچگاه واژه هایی چون دراز لقمه و... ساخت ه نشده و زاییده ذهن بیمار دشمنان زبان فارسی و دشمنان این مرز و بوم است.

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۲۳ ۱۶:۰۸

حرف های شما بسیار درست و ستوده است. خدمتی که فرهنگستان در دارازای یک قرن اخیر داشته است بسیار مهم و ارزنده است و فضای به کار بردن واژگان در ایران را به کلی اصلاح کرد. متاسفانه مردم عامی تنها حرف می زنند و نسبت به حرف های خودشان آگاهی چندانی ندارند. با تشکر

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۲۲ ۱۰:۲۴

اگر فرهنگسرا راست میگه واژهای غلط عربی را از جامعه خذف کنه و کلام پارسی جایگزین کنه

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۲۲ ۱۳:۲۸

آخه تو دنیا حتی خودتون هم به زبان انگلیسی میتویسید سی سومین لهجتون رو قبول ندارید بازم زبان تورکی رو در ایران از بین میبرید یک زبان کامل و پر قدرت رو دنبال واژه های بدون فرمول میگردید

avatar
۱۴۰۰-۰۸-۲۳ ۱۱:۴۴

خانم عزیز ، شما به ترمینال پایانه گفته اید. معنی پایانه به نظر حقیر یعنی پایان ، یعنی دیوار. در حالیکه ترمینال یعنی ورود و خروج. به نظر شما کلمه ساخته شده واقعا مفهوم ترمینال را می دهد؟