علی‌رضا آزاد در کانال خود در فضای مجازی در خصوص معنای واژه «آخرت» اظهار کرد: در زبان عربی واژه «آخَر» به معنی «دیگر» و «آخِر» به معنای «پایان» بیان می‌شود. بر این اساس «آخرت» نوعی پایان، عاقبت، فرجام و سرانجام است. معتقدم با توجه به بخشی از آیه چهارم سوره لقمان که بیان می‌کند «وَهُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ»، آخرت و یقین به آخرت به معنای عاقبت‌اندیشی و توجه به پایان امور است. عاقبت‌اندیشی الزاما به معنای معاداندیشی نیست بلکه معاداندیشی به معنای زندگی پس از مرگ‌، یکی از مصادیق مهم و چشمگیر آخرت‌اندیشی به شمار می‌رود.

وی ادامه داد: از جمله نکات کاربستی موجود در این خصوص می‌توان این‌گونه بیان کرد که امام خمینی(ره) در مراتب امر به معروف این نکته را می‌گوید که اگر جایی احساس کردید امر به معروف و نهی از منکر شما هیچ اثری ندارد، تکلیف از دوش شما برداشته نیست بلکه تکلیف شما تغییر می‌کند؛ به گونه‌ای که وظیفه دارید زمینه تاثیر امر به معروف و نهی از منکر را ایجاد کنید.

استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: به تعبیری جمله مشهور «ما مأمور به انجام وظیفه هستیم و نه حصول نتیجه» مورد نقد قرار می‌گیرد. بنابراین آنچه امام خمینی(ره) بیان می‌کند و آنچه در این این بخش از آیه بیان می‌شود به این معنی است که شما وظیفه دارید نسبت به نتیجه و عاقبت مسائل حساسیت داشته باشید.

آزاد عنوان کرد: برای نمونه امام علی(ع) در ۲۵ سال سکوت خود و در همکاری و تعاملات گسترده‌ خود با سه خلیفه، حساسیت و اهمیت حصول نتیجه را مورد توجه قرار دادند و صرفا دفاع از غدیر را در پیش نگرفته و وارد جنگ با خلفا نشدند. عملکرد ایشان این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که پذیرش حکمیت، علی‌رغم میل باطنی توسط امام علی(ع) بیانگر انجام وظیفه است یا توجه به حصول نتیجه؟  

وی خاطرنشان کرد: در واقع نباید تسلیم نتیجه شد اما باید تا حد امکان ناظر به نتیجه عمل کرد. در بسیاری از موارد در زمینه فوتبال نیز نتیجه‌گرایی بیان می‌شود اما همانطور که می‌دانید تیم‌های بزرگ هیچ‌گاه نتبجه‌گرا و صرفا وظیفه‌گرا عمل نمی‌کنند. برخی برای رسیدن به نتیجه هر روش و راهی را انتخاب می‌کنند که حضرت علی(ع) نیز در این خصوص می‌فرماید «مَا ظَفِرَ مَنْ ظَفِرَ الْإِثْمُ بِهِ وَ الْغَالِبُ بِالشَّرِّ مَغْلُوبٌ»؛ به این معنی که افرادی که با خیانت، گناه، شر و پلیدی پیروز می‌شوند، هر راهی را برای رسیدن به نتیجه برمی‌گزیند، در واقع مغلوب است.

استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: بنابراین عاقبت‌اندیشی به این معنی نیست که نتیجه بازی چه خواهد شد بلکه یعنی آیا این سیستم و روش بازی در نهایت و بلندمدت نتیجه‌بخش خواهد بود یا خیر؛ بنابراین آیه «وَهُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ» باور داشتن به نتیجه، عاقبت و آثار اعمال معنا می‌شود.

آزاد بیان کرد: وجود ۲ ضمیر «هم» در آیه «وَهُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ» از دیگر نکات تفسیری است که لازم است مورد توجه قرار گیرد. ضمیری که برای دومین مرتبه بیان شده را ضمیر «فصل» می‌نامند و برای تاکید بیان می‌شود اما زمانی که ۲ ضمیر با یک کلمه فاصله و پشت سر هم بیان می‌شود، این تأکید را در حد حصر بالا می‌برد. 

وی اضافه کرد: اغلب مفسران این‌گونه بیان می‌کنند که در آیه سوم کلمه «محسنین» بیان شده است و در آیه چهارم سه صفت «یوقیمون‌ الصلاة»، «یؤتو الزکاة»، و «وَهُم بِالآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ» برای محسنین گفته می‌شود. من فکر می‌کنم صفت سوم که باور به سرای آخرت و معاد است، نتیجه ۲ صفت قبلی به شمار می‌رود. 

استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی گفت: بنابراین بیان ۲ ضمیر «هم» به صورت متوالی، بیانگر چنین معنایی است. یعنی «تنها کسانی که نماز به پا می‌دارند و زکات می‌پردازند، به آخرت باور دارند». در واقع وجود ضمیر «هم»، آنچه بعد از ضمیر آمده است را در آنچه قبل از ضمیر بیان شده است، محصور می‌کند. 

آزاد اظهار کرد: از این رو اگر ضمیر شأن، تأکید را تا مقام حصر بالا ببرد، در معنای بلاغی بیان می‌کند که تنها این افراد هستند که به آخرت باور دارند. به عبارتی دیگر آمدن دو ضمیر «هم» بیان می‌کند که کسانی که رابطه درستی با خدا ندارند و زکات، یعنی رابطه مناسبی با خلق خدا ندارد، به آخرت نیز باور درستی نخواهد داشت. در حالی که می‌توان آخرت را در معنای سرای آخرت و قیامت در نظر گرفت و یا به معنای عاقبت‌اندیشی در امور بیان کرد. 

وی اضافه کرد: کسی که به قیامت باور دارد، می‌داند که در آن‌جا حق‌الله و حق‌الناس مورد حسابرسی قرار می‌گیرد؛ لذا صلاة و زکاة خود را به خوبی انجام خواهد داد. اگر آخرت به معنای عاقبت‌اندیشی در نظر گرفته شود، می‌توان بیان کرد که حتی سرانجام درست امور در این دنیا نیز در گرو درستی هر ۲ بعد ملکوتی و ناسوتی است. 

انتهای پیام