عدم حضور زنان در سطوح بالای مدیریتی نه‌تنها تبعیض جنسیتی را بازتولید می‌کند، بلکه باعث می‌شود بسیاری از مسائل و نیازهای زنان در تصمیم‌گیری‌های کلان نادیده گرفته شود.

چالش اصلی در این مسئله آن است که سیاست‌گذاری و مدیریت در هر جامعه‌ای، بازتابی از تجربه‌های زیستی تصمیم‌گیرندگان آن جامعه است. وقتی اکثریت مدیران و سیاست‌گذاران را مردان تشکیل دهند، طبیعی است که تصمیمات اخذ شده، عمدتاً متناسب با نیازها و دغدغه‌های آنان باشد. در حالیکه زنان به‌ واسطه زیست متفاوت خود، مسائل و مشکلات خاصی دارند که بسیاری از آن‌ها در تصمیمات کلان نادیده گرفته می‌شود. در نتیجه، افزایش حضور زنان در جایگاه‌های مدیریتی و تصمیم‌گیری، نه‌تنها از منظر عدالت جنسیتی مهم است، بلکه از جنبه کارآمدی سیاست‌ها نیز ضرورت دارد.
 
وضعیت جهانی مشارکت زنان در سیاست
 
کاهش حضور زنان در سیاست و مدیریت، مسئله‌ای جهانی است و محدود به ایران نمی‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که حتی در کشورهای توسعه‌یافته نیز زنان به‌ سختی به سطوح بالای قدرت راه پیدا می‌کنند. به‌ عنوان مثال در ایالات متحده آمریکا، کشوری که خود را مهد دموکراسی می‌داند، پس از ۲۵۰ سال که از استقلال آن می‌گذرد، برای اولین بار در دولت بایدن یک زن به عنوان معاون اول رئیس‌جمهور انتخاب شد و این کشور تاکنون هیچ رئیس‌جمهور زنی نداشته است.
 
از سوی دیگر، گزارش‌های اتحادیه بین‌المجالس در سال ۲۰۱۷ نشان می‌دهد که به‌ طور میانگین، تنها ۲۳ درصد اعضای پارلمان‌های جهان را زنان تشکیل می‌دهند. این آمار حاکی از آن است که مسئله مشارکت پایین زنان در تصمیم‌گیری‌های کلان نه‌فقط یک مشکل در ایران، بلکه یک چالش جهانی است. با این حال، برخی کشورها در دهه‌های اخیر اقدامات مؤثری برای افزایش مشارکت زنان در سیاست انجام داده‌اند. به‌ عنوان مثال، کشورهای اسکاندیناوی با اجرای سیاست‌های تشویقی و سهمیه‌بندی جنسیتی، موفق شده‌اند حضور زنان در مجالس و کابینه‌های خود را افزایش دهند.
 
در ایران اما علی‌رغم پیشرفت‌های قابل‌ توجه زنان در عرصه‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی، همچنان در حوزه مدیریت کلان، شکاف جنسیتی چشمگیری وجود دارد. در دولت‌های پیشین، میزان حضور زنان در سطح مدیران ارشد بسیار محدود بوده و معمولاً تنها تعداد انگشت‌شماری از زنان توانسته‌اند به جایگاه‌های کلان راه یابند. این در حالی است که ایران از نظر جمعیت زنان تحصیل‌کرده، در منطقه و حتی در سطح جهانی جایگاه قابل‌توجهی دارد. بر اساس آمارهای رسمی، بیش از ۶۰ درصد ورودی‌های دانشگاه‌های ایران را زنان تشکیل می‌دهند و بسیاری از آنان در حوزه‌های مدیریتی میانی و تخصصی نیز عملکرد موفقی دارند.
 
با این وجود، هنوز هم زنان در سطوح عالی مدیریتی مانند استانداری‌ها، وزارتخانه‌ها و معاونت‌های ریاست‌جمهوری سهم اندکی دارند. این مسئله باعث شده است که بسیاری از مسائل زنان، از سیاست‌گذاری‌های کلان حذف شود یا در اولویت‌های پایین‌تر قرار گیرد. برخی کارشناسان معتقدند که افزایش تعداد زنان در مدیریت‌های ارشد، می‌تواند به سیاست‌گذاری‌های متعادل‌تر و عادلانه‌تر منجر شود و در بلندمدت، تأثیرات مثبتی بر توسعه کشور داشته باشد.
 
به‌ عنوان مثال، در کشورهایی که زنان بیشتری در پارلمان‌ و دولت حضور دارند، سیاست‌های حمایتی از خانواده، قوانین مرتبط با حقوق زنان و کودکان و برنامه‌های رفاهی با جدیت بیشتری دنبال شده است. در مقابل، کشورهایی که زنان سهم اندکی در تصمیم‌گیری‌های کلان دارند، معمولاً در این حوزه‌ها دچار ضعف هستند. ازاین‌رو، افزایش حضور زنان در جایگاه‌های مدیریتی نه‌تنها یک مطالبه اجتماعی، بلکه یک ضرورت برای توسعه پایدار کشور است.

دولت پزشکیان و عمل به وعده‌ انتصاب زنان در جایگاه‌های مدیریتی 

با روی کار آمدن دولت چهاردهم، یکی از وعده‌های کلیدی دکتر پزشکیان در دوران تبلیغات انتخاباتی مورد توجه قرار گرفت؛ یعنی افزایش حضور زنان در جایگاه‌های مدیریتی و تصمیم‌گیری. وی در جریان رقابت‌های انتخاباتی بر ضرورت بهره‌گیری از توانمندی‌های زنان در مدیریت کشور تأکید کرده بود و حالا بررسی روند انتصابات در دولت او نشان می‌دهد که این وعده تا حد زیادی در حال تحقق است.
 
در مقایسه با دولت‌های پیشین، میزان انتصاب زنان در سطوح مختلف مدیریتی در دولت چهاردهم افزایش داشته است و تعداد بیشتری از زنان در پست‌های استانداری، معاونت‌های کلیدی و مدیریت‌های استانی منصوب شده‌اند. آن طور که چندی پیش معاون امور زنان ریاست‌جمهوری اعلام کرد، تاکنون بیش از ۷۰ زن در سمت‌های مختلف مدیریتی در دولت چهاردهم منصوب شده‌اند. این روند نشان می‌دهد که دولت چهاردهم، برخلاف بسیاری از دولت‌های گذشته که در این زمینه شعارهای مشابهی داده بودند اما عملکرد قابل‌توجهی نداشتند، قدم‌های ملموس‌تری برای افزایش سهم زنان در مدیریت کشور برداشته است.
 
هرچند همچنان مسیر زیادی برای رسیدن به برابری جنسیتی در مدیریت‌های کلان باقی مانده است، اما افزایش حضور زنان در دولت چهاردهم را می‌توان گامی رو به جلو دانست. این انتصابات نه‌تنها نشان‌دهنده تحقق یکی از وعده‌های دکتر پزشکیان است، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز تغییرات بزرگتری در آینده باشد و به تدریج، موانع ساختاری و نگرش‌های سنتی در این زمینه را کمرنگ کند. اگر این روند ادامه یابد، می‌توان امید داشت که در سال‌های آینده شاهد حضور پررنگ‌تر زنان در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور باشیم.

در خراسان رضوی نیز آن طور که محمدعلی نبی‌پور -معاون سیاسی استاندار- به ایسنا اعلام کرد، تاکنون چهار زن در سطوح مختلف مدیریتی منصوب شده‌اند و تلاش‌ها برای انتصابات بیشتر از بین بانوان ادامه دارد.

در سطوح معاونت و بخشداران تعداد بانوان بیشتری را به کار خواهیم گرفت

نبی‌پور در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به انتصابات بانوان در خراسان رضوی، اظهار کرد: با توجه به رویکرد دولت و اینکه زنان امروز نسبت به گذشته باسوادتر و توانمندتر هستند، در دستگاه‌های اجرایی از نظر کمی حضور بیشتری دارند و تاکید بر این است که در سطوح مدیریتی حضور پررنگ‌تری نسبت به گذشته داشته باشند.

وی با اشاره به آمار انتصاب بانوان در خراسان رضوی، بیان کرد: در سطح ادارات کل ستادی استانداری خراسان رضوی، دو نفر از بانوان را به عنوان مدیرکل منصوب کردیم و همچنین یکی از فرمانداران ما از جامعه بانوان است. در سطح بخشداران چند بانو در فرآیند بررسی هستند که حکم یک نفر از آنان صادر شده است و در سطوح معاونت نیز تعداد بانوان بیشتری را به کار خواهیم گرفت. تلاش داریم در شهرستان‌های باقی‌مانده که حکم برای آنان صادر نشده نیز یکی دیگر از بانوان توانمند به عنوان فرماندار انتخاب شود.

معاون سیاسی استانداری خراسان رضوی با تاکید بر اینکه انتصاب بانوان در سمت‌های مدیریتی نمادین نیست، عنوان کرد: انتصابات در سطح وزارت کشور دارای شرایط خاصی است؛ به عنوان مثال افرادی می‌توانند به عنوان مدیرکل و یا فرماندار منصوب شوند که سوابق مدیریتی پایه را داشته باشند و این شرط در مورد بانوانی که از سمت استانداری خراسان رضوی منصوب شده‌اند، رعایت شده است. همچنین به لحاظ تحصیلات نیز سه نفر از این بانوان کارشناسی ارشد و یک نفر دکتری است که از این نظر هم در سطح بالایی قرار دارند. لذا این کار نمادین نبوده و به واسطه شایستگی افراد است. بحث نمادین زمانی مطرح می‌شود که فردی خارج از چارچوب و مشخصات منصوب شود، اما این افراد پله‌های مدیریت و ترقی را قبلا طی کرده‌اند.

نبی‌پور با بیان اینکه در بخش‌های کوچک کماکان مقاومت‌هایی برای انتصابات زنان وجود دارد، گفت: در سطح شهرستان، فرماندار و بخشدار در برخی از حوزه‌ها، حتی مدیران و مسئولان نسبت به مدیریت زنان واکنش نشان داده و حالت محافظه‌کاری دارند. برخی از این محدودیت‌ها خودساخته و جنبه فرهنگی دارد که باید تلاش کنیم تا این محدودیت‌ها برداشته شود و نشان دهیم زنان می‌توانند مدیران موفقی شوند.

انتصاب زنان، سیاست نظام است

ریحانه شریعتی‌اصل -فرماندار شهرستان مه‌ولات- نخستین زن در خراسان رضوی است که توانسته به عنوان فرماندار منصوب شود.

وی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه انتصاب زنان، سیاست نظام است، اظهار کرد: در پیروزی انقلاب اسلامی زنان از چنان نقشی برخوردار بودند که امام خمینی (ره) در زمان پیروزی فرمودند «زنان رهبر نهضت این انقلاب هستند». بسیاری از روزنامه‌نگاران در آن سوی مرزها نوشتند «چادری‌ها انقلاب ایران را پیروز کردند». امروز نیز به برکت خون شهدا دستگاه‌های حاکمیت می‌خواهد که زنان در عرصه حضور داشته باشند.

وی با اشاره به عملکرد دولت وفاق ملی در حوزه انتصاب زنان، افزود: زنان مدیر از دل وفاق ملی و اراده مردم توانستند منصوب شوند؛ ما به دولتی رای دادیم که شعار آن استفاده از توانمندی ظرفیت زنان و مذاهب در کنار مدیریت مردانه بود. دکتر پزشکیان زنان و مردان را دو بال توسعه معرفی کرد و تاکید داشت که با یک بال کشور به توسعه پایدار نخواهد رسید.

فرماندار شهرستان مه‌ولات با بیان اینکه طبق برنامه هفتم توسعه باید ۳۰ درصد مدیران را بانوان تشکیل دهند، عنوان کرد: اما متاسفانه می‌بینیم که کمتر از ۱۰ درصد مدیران خانم حضور دارند. مردم به گفتمان وفاق رای داده و امیدواریم ما زنان به جامعه ثابت کنیم که لطافت و ظرافت مدیریت زنانه، یک نیاز در کنار مدیریت مردانه است. مردم به این نتیجه رسیدند که نگاه مادرانه و مسئولانه باید در کنار نگاه پدرانه وجود داشته باشد.

شریعتی‌اصل ادامه داد: هنگامی‌که تمام مدیران مرد باشند، از خیلی از نیازهای جامعه غفلت می‌شود. زنان در حوزه مدیریت در نظرگاه بیشتری قرار دارند؛ مقاومت‌های زیادی در برابر مدیریت بانوان وجود دارد زیرا جامعه مدیریت زن را تجربه نکرده است. نگاه سنتی حاکم بر زنان آنان را شهروند درجه دوم می‌داند. ما مدیریت زنان را در این سنگر ندیدیم و باید این تجربه ایجاد شود. ما آمدیم تا نگاه جامعه را نسبت به مدیریت بانوان تغییر دهیم.

وی با بیان اینکه دختران ستون‌های آینده کشور هستند و زن تمدن‌ساز است، اضافه کرد: شعار دکتر پزشکیان عدالت‌محوری و استفاده از تمام ظرفیت‌های کشور بود، درب‌های خدمت باز شده و نوید روزهای خوب را برای آینده کشور به همراه خواهد داشت. ایران برای همه جوانان است و باید بمانند تا کشور را بسازند.
 
فرماندار مه‌ولات با بیان اینکه کماکان نگاه کلیشه‌ای به فعالیت و حضور زنان وجود دارد، اظهار کرد: هنوز در برخی نقاط شاهد کودک‌همسری هستیم که بیانگر نگاه کلیشه‌ای به بانوان است. لذا حمایت افراد بلندنظر که صاحب فکر امروزی هستند را می‌طلبیم و توانمندی و کار شایسته ما نیز به جامعه نشان می‌دهد زنان مؤثر و خیراندیش هستند. ما باید فضا را برای حضور زنان فراهم کنیم. زنان در تاریخ نقش‌های برجسته داشتند و جایگاه ارزشمند و والایی را دارا هستند.

شریعتی‌اصل تاکید کرد: انقلاب اسلامی و دولت چهاردهم، حضور زنان را پذیرفته و اکنون نوبت ماست تا خود را ثابت و سعی کنیم تا نگاه کلیشه‌ای را تغییر دهیم. زنان در کشور ما حماسه‌ساز هستند و باید به این موضوع پرداخت. بنده به شخصه باید نسبت به مسائل حوزه زنان غیرتی‌تر عمل کنم، ما می‌خواهیم شکاف موجود را از بین برده و همه برای رشد و توسعه همه جانبه کشور تلاش کنیم.

انتهای پیام