علی‌رضا آزاد در کانال خود در فضای مجازی در خصوص موارد استفاده واژه «صلاة» در عرب جاهلیت، اظهار کرد: یزدگرد سوم در نامه‌ای که به عمر نوشته، تصریح می‌کند که ما نیز مانند شما پنج وعده نماز به جا می‌آوریم و امروزه نیز زرتشتیان پنج وعده نماز خود را به سمت نور می‌خوانند. اعراب جاهلی در اشعار خود به طور متعدد از «صلاة» سخن گفته‌اند و حتی «جوادعلی» در تاریخ عرب جاهلی خود مبحث مفصلی در این باره بیان می‌کند.

وی ادامه داد: یکی از منابع ما برای شناخت دین عرب جاهلی، کتاب چند جلدی جوادعلی است که تاریخ جاهلیت را بیان می‌کند. بسیاری از آموزه‌های نیکوی قرآن را زمانی خواهیم شناخت که فرهنگ جاهلی را شناخته باشیم. بسیاری از افراد فکر می‌کنند که عرب جاهلی خدا را قبول نداشته است، در حالی که خداوند در قرآن بیان می‌کند «وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ ۚلله» که به این معناست که «اگر از آن‌ها بپرسید که چه کسی آسمان‌ها و زمین را آفریده است [کفار قریش] در جواب می‌گویند خدا». در واقع بت‌پرستی به این معنی نبود که بت‌پرستان خدا را قبول نداشته باشند.

استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی بیان کرد: با این حال سئوالی که ایجاد می‌شود این است که مشکل آن‌ها چه چیزی بوده است؟ عمده مشکل آن‌ها توحید افعالی بود و خداوند را فاعل من یشاء و عامل در جهان نمی‌دانستند. امروزه این عقیده را «خدای ساعت‌ساز» می‌نامند و در مباحث فلسفه دین در خصوص آن سخن گفته می‌شود. بنابراین با دانستن افعال، تفکر و رفتار عرب جاهلی، هدف و مقصد هدایت خداوند را خواهیم فهمید.  

آزاد با بیان این‌که «از جمله این موارد «صلاة» است»، خاطرنشان کرد: اعراب جاهلی بت را در مکانی قرار داده و به شکل خورشید به رنگ سرخ‌ رنگ‌آمیزی کرده بودند و این مکان را «بیت‌ الشمس» می‌نامیدند. آن‌ها در برابر این بت نماز می‌خوانده‌اند. نماز آشنای فرهنگ عرب بوده است، اما همانند بسیاری از امور دیگر مانند حج، طهارت، صوم و... اسلام آمد و جهت این موارد را تغییر داده و اصلاحات مختصری در شیوه انجام آن‌ اعمال ایجاد کرد. عمدتاً اسلام جهت رفتارها را تغییر داده است و نه این‌که به طور کلی رفتار و یا اعمال جدیدی را تأسیس کند.

وی افزود: دکتر نکونام در مقاله خود درباره حقیقت شرعیه صحبت می‌کند. واژه «حقیقت شرعیه» در فقه و اصول مبحث مفصلی به حساب می‌آید. موضوع این است که آیا عرب «صلاة» را صرفاً در معنی لغوی آن به معنی فراخواندن مورد استفاده قرار می‌داده است و یا معنای آداب عبادی این واژه را در نظر داشته است؟ آقای نکونام در این مقاله تصریح می‌کند که «صلاة» در میان عرب جاهلی و قبل از اسلام در معنای شرعی به کار می‌رفته است. در واقع صلاة، عمل و رویکردی عبادی بوده و صرفاً به معنای لغوی مورد استفاده قرار نمی‌گرفته است.

استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی عنوان کرد: به عنوان مثال آیت‌الله خویی می‌گوید «وجود حقیقت شرعی در زمان پیامبر اکرم(ص) ثابت‌ شده نیست» به تعبیری مشخص نیست که اعمالی مانند صوم، صلاة، حج و... که امروزه در معنای خاص شرع اسلام به کار می‌بریم، در زمان پیامبر(ص) نیز به همین معنی به کار می‌رفته یا نه؟ ممکن است گاهی به همین معنا بوده و گاهی نیز ممکن است با این معنی کاربردی نداشته است و هنوز حوزه معنایی خود را پیدا نکرده بود.

آزاد تصریح کرد: مرحوم بهبهانی نیز به طور صریح بیان می‌کنند که «حقیقت شرعی در واژگان دینی در دوره امام باقر(ع) و امام صادق(ع) به بعد به وجود آمده است». به عبارتی دیگر از آن زمان تاکنون این واژه‌ها دقیقاً در معانی فقهی امروزی به کار می‌رود؛ در حالی که در قرآن و روایات نبوی این‌گونه نیست.

وی اضافه کرد: علاوه بر اشعار جاهلی این موضوع در پژوهش‌هایی که مستشرقان و باستان‌شناسان انجام داده‌اند نیز قابل توجه است. به عنوان مثال گلوساریوم می‌گوید «واژه «سالو» که به معنای دعا و نماز است در برخی از سنگ‌نوشته‌هایی که پیش از اسلام و در عربستان جنوبی کشف شده وجود داشته و به کار رفته است». به علاوه تصویر این نوشته‌های کهن نیز در مقاله قرار دارد.

استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی افزود: آتور جفری نیز در کتاب معروف «واژگان دخیل» بیان می‌کند که «صلوت» به معنای نمازخانه و عبادتگاه بوده و تأکید می‌کند که این موضوع در یکی از سنگ‌نوشته‌های پیدا شده در باستان‌شناسی عربستان جنوبی کشف شده است. به این ترتیب واژه «صلاة» قبل از اسلام نیز معنای دینی داشته و این‌گونه نبوده است که واژه پیش از اسلام فقط معنای لغوی داشته باشد و پس از اسلام معنای دینی و شرعی پیدا کرده باشد.

انتهای پیام