علی‌رضا آزاد در کانال خود در فضای مجازی در خصوص تفسیر کلمه «محسنین» در آیه سوم سوره لقمان، اظهار کرد: خداوند در آیه چهارم سوره لقمان درباره محسنین بیان می‌کند «الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ». اهمیت و جایگاه نماز در دین بسیار مورد تأکید است. اختلافی در خصوص ریشه واژه «صلاة» وجود دارد؛ به صورتی که برخی می‌گویند این کلمه از واژه «صلی» و برخی دیگر می‌گویند کلمه «صلاة» از واژه «صلو» گرفته شده است که معنای هر یک از این کلمات تا حدی با یکدیگر متفاوت است. بیش از ۱۰۰ بار واژه صلاة و مشتقات آن در قرآن بیان شده است. اغلب این کلمه را به معنای نماز که همان فریضه فقهی دینی است، تفسیر کرده‌اند.

وی بیان کرد: اولین نکته‌ای که می‌توان در این‌باره بیان کرد این است که بر اساس مطالعاتی که من داشته‌ام و مستندات موجود، «صلاة» در قرآن و به ویژه در سوره‌های مکی ناظر بر امری فقهی نیست. ادعای ما این است که به طور کلی واژه «صلاة» در قرآن به معنای عمل فقهی که شامل قیام، رکوع، سجده، اذکار و... نیست، اما افرادی این ادعا را نمی‌پذیرند و لذا بیان می‌کنیم که این واژه حداقل در سور مکی به معنای این امر فقهی بیان نشده است. به این ترتیب کلمه «صلاة» در قرآن به معنای عمل فقهی که امروزه بیان می‌شود نیست، اما این واژه در روایات به معنای امر فقهی عنوان شده است.

استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان این‌که «نماز در قرآن به معنای نیایش توأم با ستایش و دعا و دعوت همراه با جلب توجه معبود، معشوق و محبوب است»، ادامه داد: به سبب این‌که این موضوع با برخی از تفاسیر و معانی موجود سازگار نیست، من باید آن را اثبات کنم. نکته کاربردی که در این خصوص وجود دارد این است که برخی افراد زمانی که استحسان و ذوقیاتی را بررسی کرده و از آیات قرآن استخراج می‌کنند که با کلیت دین سازگار است، به سرعت آن را می‌پذیرند.

وی اضافه کرد: به عنوان مثال بسیاری از افراد تصور کرده‌اند که عبارت «اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ» به این معناست که در دشواری‌ها به نماز روی آورید. این تفسیر در ظاهر با هیچ بخش و قسمتی از دین برخورد و تناقض نداشته و بلکه برخی از آداب و آیین دینی را محکم‌تر می‌سازد. به همین دلیل عده‌ای به این تفسیر بسنده کرده و افرادی نیز معترض نشده‌اند که ممکن است «صلاة» به این معنا نباشد و همین موضوع به مرور زمان باعث بدفهمی از آیه شده است، به طوری که گاهی این موضوع در مسائل اجتماعی، بر درونگرایی اجتماعی تأکید داشته و آن را تقویت کند و به عبارتی مانع از جهش‌های اجتماعی شود.

آزاد عنوان کرد: در برخی از تفاسیر عبارت «فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ الَّذِینَ هُمْ یُرَاءُونَ وَیَمْنَعُونَ الْمَاعُون» نیز کلمه «صلاة» را به معنی نماز -عمل فقهی- در نظر گرفته‌اند و بیان کردند که با توجه به این‌که ریا مبطل نماز است. هم‌چنین به سبب این‌که در قسمت‌های دیگری از قرآن نیز «صلاة» در کنار «زکات» بیان می‌شود، بنابراین عبارت «وَیَمْنَعُونَ الْمَاعُون» نیز به معنی زکات در نظر گرفته می‌شود.

وی تصریح کرد: تمام این موضوعات به برداشت افراد از واژه «صلاة» بستگی دارد. به شکلی که برخی تصور کرده‌اند منظور از نماز برخی از حرکات، قرائات و... در قالب برخی قواعد فقهی است که امروزه آن را به عنوان نماز شرعی می‌شناسیم.

استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد عنوان کرد: به این ترتیب این موضوع به ما می‌فهماند که هر آنچه ذوق ما آن را به نفع دین بیان کرد، به سرعت آن تفسیر را نپذیریم و بنا بر این تفسیر ذوقی دین را بنا نکنیم. بسیاری از آنچه که در حال حاضر تحت عنوان اعجاز علمی قرآن بیان می‌شود، برداشتی سطحی از مسائل علمی است که در آیات بیان شده است. حتی ممکن است برخی از آن‌ها در علوم تجربی نیز رد شده باشند، اما عده‌ای هم‌چنان آن را به عنوان اعجاز علمی عنوان می‌کنند، زیرا احساس می‌کنند از این طریق می‌توانند از دین دفاع کنند.

وی اضافه کرد: با این حال باید به این نکته توجه کرد که اگر این برداشت‌های سطحی را ملاک و مبنای دفاع از دین قرار دهیم، ممکن است در مباحث تخصصی‌تر و عمیق‌تر این موضوعات به نتایجی دست پیدا کنیم که با برداشت سطحی متفاوت باشد و به تبع دفاع مبنی بر این برداشت سطحی نیز فرو بریزد که این امر وهم دین خواهد بود.

انتهای پیام