بدین منظور بر آن شدیم تا برخی اشکال‌های رایج امروزی را که در گفتار و نوشتار مردم، فراوان دیده و شنیده می‌شود، یادآوری و اصلاح کنیم تا شاید بتوانیم در راه درست خواندن و درست نوشتن واژه‌ها، اصطلاح‌ها، عبارت‌ها و درنهایت برای پاسداشت زبان فارسی قدمی برداریم.

حرف (ت)

تبریک، تسلیت، تهنیت باد!

یکی از غلط‌های مشهور این است که معمولاً در پارچه نوشته‌های تبریک و تسلیت، به غلط می‌نویسند: فلان اتفاق یا واقعه برشما تبریک باد (!) یا تهنیت باد (!) یا درگذشتِ فلانی برشما تسلیت باد (!). (باد) فعل اِسنادی در مقام دعا یا نفرین است از جنس (اَستن) و (بودن). در اصل (بُوَد) بوده که با الف دعا به شکل (بُواد)، سپس مخفّف شده و (باد) نوشته شده است. باد یعنی الهی چنین باشد یا الهی که این گونه بشود. (دعا یا نفرین).

چون فعل (باد) اِسنادی است و مُسند می‌گیرد لذا پیش از خود صفتی می‌طلبد که مُسند جمله واقع شود. مثلاً مبارک، مَیمون، خجسته، خوش یُمن و نظایرآن که صفتند می‌توانند مُسند جمله باشند. واژه‌هایی مانند تبریک و تهنیت و تسلیت و نظایرآن، اسمند و اگر در جمله پیش از فعل (باد) بیایند، نمی‌توانند در مقام مُسندی معنای مطلوب داشته باشند. این گونه اشکال‌ها از تشبیه و همانندسازی افعال ایجاد می‌شود. برخی گمان می‌کنند همان گونه که می‌گویند: فلان اتفاق، مبارک یا خجسته باد، پس می‌توانند شبیه همان، بگویند: فلان ضایعه تسلیت باد یا فلان امر، تهنیت یا تبریک باد! درصورتی که فعل (باد) پیش ازخود صفت و حالتی می‌طلبد که خواستهٔ ماست (خوب یا بد). یک راه آزمایش، تغییر دادن افعال اِسنادی (است ونیست و بود و نبود وشد و می‌شود) است: فلان اتّفاق، تبریک نبود، تبریک شد و تبریک می‌شود یا فلان واقعه، تسلیت نبود و تسلیت شد و تسلیت می‌شود و ... می‌بینیم که معنی مطلوب ندارد. ولی جمله: فلان اتفاق برشما مبارک نبود، مبارک یا خجسته شد و مبارک می‌شود و مبارک یا خجسته است، معنا دارند.

نکتهٔ دیگر این که اصل مصدر، تسلیت گفتن و تبریک گفتن و تهنیت گفتن یا عرض کردن است و برخی از این افعال غافلند. یعنی راه اصلاح این گونه اشکال‌ها این است که درچنین جمله‌هایی افعال مذکور را به همراه (را) استفاده کنیم: (...را تسلیت گفتن، ... را تبریک گفتن، ... را تهنیت گفتن یا عرض کردن). چندمثال:

درگذشت پدر گرامیتان بر شما تسلیت باد. (نادرست) در گذشت پدرتان را به شما تسلیت می‌گوییم. (درست)
فوت... برشما تسلیت باد (نادرست) فوت... را خدمت شما تسلیت عرض می‌کنیم. (درست)
میلاد امام زمان (عج) تبریک باد (نادرست) میلاد امام زمان (عج) را تبریک عرض می‌کنیم (درست)
پیروزی ... بر شما تهنیت باد (نادرست) پیروزی ... را بر شما تهنیت عرض می‌کنیم (درست)
سال نو بر شما تبریک و تهنیت باد (نادرست) سال نو را خدمت شما تبریک و تهنیت می‌گوییم (درست)

دربارهٔ تسلیت، گفتنی است که این واژه به معنی دلخوشی و دلگرمی دادن به کسی و مایهٔ آرامش و تسلّای خاطر شدن است. وقتی می‌گوییم: فلان مصیبت برشما تسلیت باد، یعنی این مصیبت بر شما دلخوشی باشد و از این ضایعه، دلتان خوش باد و خوشحال باشید. و این منظور نظر نیست. بنابراین (... را تسلیت گفتن) بهترین فعل برای این گونه جمله‌هاست.

انتهای پیام