به گزارش ایسنا، چندی پیش پویشی به راه افتاد برای عمومی کردن دسترسی به پیکره زبانی فرهنگستان و متنی به امضای ۵۰۰ نفر منتشر شد؛ جان کلام این متن این است که چون پیکره با هزینه عمومی و بیت‌المال تهیه شده سزاوار و ضروری است که در دسترس همگان قرار بگیرد. این تبعیض و بی‌عدالتی است که برخی پژوهشگران به این امکان دسترسی داشته باشند و در عمر و وقت صرفه‌جویی کنند و دقت و عمق تحقیقات خود را بیشتر کنند و بخش بزرگی از محققان و دانشجویان به این امکان یا موهبت دسترسی نداشته باشند.
برخی پاسخ‌های غیررسمی غالباً از سوی اعضای گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان به این پویش داده شده است که برخی آن را نشان‌دهنده مواضع فرهنگستان می‌دانند. این پاسخ‌ها مسائل فنی و نرم‌افزاری را مانع عمومی شدن پیکره دانسته‌اند، چرا که به گفته آن‌ها موجب کند شدن دسترسی اعضای گروه فرهنگ‌نویسی خواهد شد یا احتمال دست‌کاری در محتوای پیکره را پدید خواهد آورد.
در پی این موضوع، غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، طی نامه‌ای خطاب به علی‌اشرف صادقی، مدیر گروه فرهنگ‌نویسی، امکان دسترسی عمومی به این پیکره را از او جویا شد.
در پی دریافت پاسخ علی‌اشرف صادقی به نامه رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، حداد عادل اعلام کرد «با توجه به مشکلات و اشکالاتی که در نامۀ آقای دکتر صادقی بدان‌ها اشاره شده است، فرهنگستان در نظر دارد برای رفع آن‌ها برنامه‌ریزی و اقدام کند و امید می‌رود تا چند ماه آینده، با تنظیم آئین‌نامۀ لازم و تأمین زیرساخت‌های فنی، امکان بهره‌مندی پژوهشگران از پیکرۀ فرهنگ‌نویسی فراهم گردد.»
متن نامه علی‌اشرف صادقی در پاسخ به نامه رئیس فرهنگستان، مبنی بر بررسی دسترسی عمومی به پیکره زبانی فرهنگستان و نحوه استفاده پژوهشگران از این پیکره بدین شرح است:
«رئیس محترم فرهنگستان زبان و ادب فارسی
با سلام و احترام، در پاسخ به نامه شماره ۱۱۰۱/۲۴/۵ مورَّخ ۹۹/۹/۲۲ جناب‌عالی، به آگاهی می‌رساند موضوع استفاده عمومی از پیکره فرهنگ‌نویسی فرهنگستان در گروه فرهنگ‌نویسی بررسی شد. گروه فرهنگ‌نویسی اساساً مخالفتی با این امر ندارد، ولی ذکر نکاتی درباره این پیکره ضروری است.
این پیکره صرفاً برای کار فرهنگ‌نویسی در فرهنگستان تهیه شده است و شاید چندان قابل استفاده برای پژوهش‌های ادبی و زبانی نباشد. مواردی که لازم است به آن‌ها توجه شود عبارت‌اند از:
ــ مسائل حقوقی انتشار بخش‌هایی از کتاب‌ها که در پیکره آمده است لازم است رفع شود. همان‌طور که می‌دانید برای تهیه این پیکره حدود ۱۴۰۰ کتاب از قرن سوم تا کنون خوانده شده و با توجه به کلمات و عباراتی که به‌عنوان مدخل در فرهنگ جامع زبان فارسی درج خواهد شد شاهدهایی انتخاب شده که با ذکر مشخصات و شماره صفحه کتاب در پیکره آمده است. همچنین، تمامی مدخل‌های فرهنگ‌های لغت، از جمله فرهنگ سخن و لغت‌نامه دهخدا، در این پیکره درج شده است و انتشار آن‌ها بدون اجازه ناشر یا مؤلف یا مترجم امکان‌پذیر نیست.
ــ بدیهی است که در هنگام حروف‌نگاری شاهدها اشتباهاتی رخ داده است که در حال حاضر، در حین ویراستاری، رفع می‌شود. درعین‌حال، ازآنجاکه شاهدها حتی‌الامکان کوتاه شده است، در مواردی حد شاهدها رعایت نشده و جملات نامفهوم است و عملاً، در بسیاری از موارد، بدون مراجعه به کتاب، فهم مطلب امکان ندارد. ازاین‌رو، عموم نیز بدون در اختیار داشتن کتاب‌ها نمی‌توانند بهره چندانی از شاهدها ببرند.
برای رفع این مشکل در چند سال اخیر حدود ۳۰۰ کتاب پویش (اسکن) شده که در هنگام استفاده از شاهد با کلیک بر روی شماره صفحه می‌توان به صفحه مشخص در کتاب مورد نظر نیز دست یافت، اما تعداد کتاب‌ها بسیار بیش از این است و فعلاً این کار پایان نیافته است. چنانچه قرار باشد پیکره‌ای مناسب برای عموم پژوهشگران تهیه شود لازم است صفحات کتاب‌ها پویش (اسکن) شود؛ به نحوی که همۀ کلمات در آن‌ها قابل جستجو باشد، که در این صورت مسئلۀ حقوقی آن بسیار پیچیده‌تر خواهد شد.
ــ نرم‌افزار فعلی به برنامه فرهنگ‌نویسی متصل است و امکان استفاده هم‌زمان در گروه فرهنگ‌نویسی و تحت وب و برای عموم را ندارد. در حال حاضر نیز چنانچه تعدادی از همکاران هم‌زمان وارد آن شوند بسیار کند می‌شود. درعین‌حال، به نحوی طراحی نشده است که بتواند تحت وب قرار بگیرد. ازاین‌رو، لازم است برای آن نرم‌افزار جداگانه‌ای تهیه شود و محتوای پیکره در آن قرار گیرد و به عموم عرضه شود.
ــ چنانچه فرهنگستان اصرار داشته باشد که با تمامی کاستی‌های این پیکره آن را در اختیار عموم قرار دهد لازم است نسبت به تهیه نرم‌افزار مناسب دیگری اقدام شود. مسلّماً عضویت در این نرم‌افزار یا ورود به آن نیز مانند هر نرم‌افزار دیگری ضوابطی خواهد داشت. کاربر لازم است هویت و مشخصات خود را اعلام کند و بداند که تمامی جستجوهای او، با ذکر زمان مراجعه، در حافظۀ نرم‌افزار ثبت می‌شود و چنانچه در استفاده از آن قوانین و مقررات حق نشر را رعایت ننماید پیگرد قانونی خواهد داشت.
علی‌اشرف صادقی
مدیر گروه فرهنگ‌نویسی»
انتهای پیام
نظرات