درست در بخش بالایی سمت راست آرامگاه داریوش کتیبه‌ای تاریخی که هر چند بخش‌هایی از آن خوانش شده، اما در طول این سال‌ها پایگاه پژوهشی تخت‌جمشید از وجود آن مطلع بوده، هر چند این کشف بزرگ در سایز کوچک را رسانه‌ای نکردند...

به گزارش ایسنا، نهم بهمن امسال در هم‌اندیشی که توسط بنیاد ایران شناسی شاپور شهبازی در استان فارس برگزار شد، یک پژوهشگر حوزه فرهنگ و زبان‌های باستانی، از کشف یک سنگ نوشته‌ی کوچک جدید در نقش رستم خبرداد و ادعا کرد برای نخستین‌بار او آن سنگ‌نوشته را به کمک عکسبرداری با لنزهای حرفه‌ای دیده است که پیش از آن کسی از آن خبردار نبوده است. این فرد از این رخداد به عنوان یک کشف بزرگ یاد کرد.

افشین یزدانی، باستان‌شناس و عضو شواری فنی تخت جمشید، با بیان این مطلب عکسی از مرمت‌های سال ۱۳۸۰ نمای آرامگاه را در اختیار ایسنا قرار می‌دهد که به روشنی نوشته‌ی میخی چهار خطی کوتاهی را در بالای سر فردی که در سمت راست آرامگاه ایستاده، نشان می‌دهد.

او به خبرنگار ایسنا می‌گوید: در روزهای گذشته خبری با موضوع کشف یک سنگ‌نوشته هخامنشی در نمای آرامگاه داریوش بزرگ در نقش‌رستم منتشر شده که پرسش‌ها و ابهاماتی را در بین پژوهشگران و باستان‌شناسان درباره‌ی چگونگی و شرایط کشف و حتی درستی و نادرستی آن ایجاد کرده است. فردی ادعا کرده که به واسطه بررسی عکس‌هایی که با لنزهای دقیق و حرفه‌ای از صخره نقش‌رستم و آرامگاه داریوش گرفته موفق به کشف یک سنگ‌نوشته کوتاه سه زبانه شده است.

به گفته یزدانی، سنگ‌نوشته مورد نظر ۱۸ سال پیش و در جریان پاکسازی نمای آرامگاه داریوش توسط گروه مرمت تخت‌جمشید به سرپرستی "حسن راهساز" که تا آن زمان در زیر رسوبات آهکی حاصل از جاری شدن چند هزار ساله آب باران مخفی شده بود، کشف شد. اما متأسفانه به دلیل نبود یک متخصص باستان‌شناس در گروه مرمت، افرادی که به تمیز کردن آن اقدام می‌کردند به این مهم توجه نکرده بودند که با یک نوشته خوانش نشده مواجه هستند.

وی از دیگر دلایل دور از چشم‌ها ماندن این نوشته را ارتفاع زیادی می‌داند که محل نوشته در دیواره نقش‌رستم با محل بازدید و سطح زمینِ آن دارد و ادامه می‌دهد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که در زمستان سال ۱۳۹۵ یعنی حدود دو سال پیش پژوهشگر مستقلی به نام «خدیجه توتونچی» با مجوز اداره کل میراث فرهنگی استان فارس و هماهنگی با پایگاه تخت جمشید اقدام به عکسبرداری هوایی با پهباد و دوربین‌های حرفه‌ای کرده است که در جریان این تصویربرداری‌ها عکس‌های دقیقی از نوشته‌های آرامگاه نیز تهیه شده و برای او مشخص شد که با نوشته جدیدی مواجه شده که تا آن زمان خوانده نشده است.

او با تاکید بر این‌که بر اساس مستندات موجود با اطمینان باید گفت ادعای کشف سنگ‌نوشته هخامنشی در یک ماه اخیر و توسط افرادی که در همایش بنیاد شاپور شهبازی ادعا شده نادرست بوده و صحت ندارد.

یزدانی انتشار این خبر و نتایج احتمالی خوانش سنگ‌نوشته را نوعی بزرگ‌نمایی غیر واقع و دور از رفتار حرفه‌ای و علمی دانسته و درباره‌ی علت منتشر نشدن این کشف در همان سال‌های ۱۳۸۰ اظهار می‌کند: بخش مرمت تخت‌جمشید، که وظیفه‌ی عمیات پاکسازی را بر عهده داشته، به دلیل فقدان حضور یک باستان‌شناس متوجه کشفی که کرده بودند نشدند که البته این موضوع نقدی را به فعالیت‌های مرمتی که بدون حضور باستان شناسان انجام می‌شود، وارد می‌کند.

او توضیح می‌دهد: متن نوشته‌های آرامگاه داریوش برای نخستین‌بار توسط دانشمندی آلمانی به نام «ویسباخ» در سال ۱۹۱۱ میلادی به شکل یک کتاب چاپ و منتشر شد. یک‌سال پیش از انتشار کتابِ وی، «ارنست هرتسفلد» یک دانشمند آلمانی دیگر نتیجه یک پژوهش دقیق روی نقش‌های نمای آرمگاه‌های شاهی نقش‌رستم و هویت آن‌ها را به زبان آلمانی منتشر کرد. پس از آن‌ها «اریک اشمیت» که سرپرستی کاوش‌های تخت جمشید را از سوی مؤسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو بر عهده داشت نسبت به مستند نگاری آرامگاه‌ها و کاوش در محوطه نقش رستم و اطراف کعبه زرتشت اقدام کرد که در جریان آن کاوش‌ها، نوشته‌های متعلق به شاپور ساسانی که بر بدنه کعبه زردشت نوشته شده بودند، کشف شد.

مشاور حریم محوطه‌های میراث جهانی تخت جمشید و پاسارگاد اضافه می‌کند: اشمیت در آخرین جلد از کتاب‌های نفیس خود با عنوان «تخت جمشید سه» که در سال ۱۹۷۰ میلادی به زبان انگلیسی به چاپ رسیده به توصیف دقیق آثار نقش رستم و آرامگاه‌ها و ارائه ابعاد و اندازه دقیق آن‌ها به همراه طرح‌های دقیق اقدام کرده است، اما به دلیل موقعیت و وضعیت رسوب گرفته سنگ‌نوشته مورد بحث از وجود آن بی اطلاع ماند.

وی درباره‌ی نقش برجسته‌های روی سنگ‌نوشته‌ی نیز می‌گوید: هویت افرادی که این روزها سوژه اخبار قرار گرفته و بر فراز آن‌ها سنگ‌نوشته کوتاه سه زبانه دیده می‌شود به جهت بر تن داشتن پوشاک چین‌دار پارسی، بدون همراه داشتن هرگونه ادوات نظامی و آنکه دستِ چپ خود را برابر دهان خود نگه داشته‌اند، افرادی از بزرگان دربار یا نزدیکان خاندان شاه معرفی شده‌اند که به حالت احترام در وقت شرفیاب شدن به حضور داریوش و حتی نمایش مویه کردن به شکل قرار دادن دست چپ خود در برابر دهانشان نمایش داده شده‌اند.

یزدانی اما خوانش این سنگ‌نوشته را یک اتفاق خوب در این زمینه ارزیابی می‌کند و می‌گوید: ظاهراً با همکاری آقای هنکلمن این سنگ‌نوشته خوانده شده است، که دست کم این اتفاق مناسب برای آن سنگ‌نوشته می‌تواند باشد.

وی تاکید می‌کند: اکنون باید منتظر شد و دید که خوانش این سنگ نوشته کوتاه تا چه اندازه می‌تواند هویت آن‌ها را برای پژوهشگران باستان شناسی عصر هخامنشی و ایران باستان روشن‌تر کند.

در بررسی‌هایم با امضای حجاران کتیبه‌ها مواجه شدم

خدیجه توتونچی، که خود را پژوهشگر تاریخ و علاقمند به روایت‌های نقش‌رستم و داریوش معرفی می‌کند، به ایسنا می‌گوید: دو سال قبل برای آغاز تحقیقاتم درباره‌ی نقش‌برجسته‌ها و آرامگاه‌های نقش رستم، با مجوز میراث فرهنگی و با استفاده از دوربین‌عکاسی حرفه‌ای و حتی هلی‌شات مستندنگاری از این آثار و سنگ‌نوشته‌ها را آغاز کردم. در این بررسی‌ها حتی به امضای حجاران نیز برخورد کردم، حتی چندین ماه روی هر کدام از عکس‌های زوم می‌کردم تا بتوانم با جزئیات و دقیق‌تر آن‌ها را مطالعه کنم که بر حسب تصادف یک نوشته بالای سر یکی از اشخاص پیدا کردم، بعد از ان همه‌ی کتیبه‌ها و ترجمه‌ها را مطالعه و بررسی کردم تا ببینم آیا آن سنگ‌نوشته ترجمه شده است، یا خیر؟ با توجه به سایه روشن شدن کتیبه یک بار دیگر مجوز برای عکاسی از همان نوشته از میراث فرهنگی گرفتم و با گرفتن تصاویر دیگری توانستم آن را به وضوح بیشتری ببینم.

حتی تصاویر سال‌های ۸۰ – ۸۳ را که گروه مرمت تخت‌جمشید گرفته بودند بررسی کردم، اما تا آن زمان هیچکس ادعای خوانش این متون را نداشت. بنابراین در نامه‌ای به آقای قرابی یکی از مسئولان میراث فرهنگی استان فارس درخواست ترجمه این متن را کردم.

او با بیان این‌که کاری با ادعاهای مطرح شده درباره‌ی کشف این سنگ نوشته توسط افراد دیگر ندارد، می‌گوید: علت این بررسی‌ها شناخت واقعیت‌ها و شخصیتِ داریوش بود، اما اکنون همه تصاویر ثبت شده، تاریخ زمان ثبت دارند و می‌توان این را ثابت کرد که چه زمانی برای نخستین بار این تصاویر ثبت شده‌اند.

توتونچی که به گفته‌ی خودش، همچنان در حال بررسی و پیدا کردن باستان‌شناسی است که بتواند این کتیبه را به صورت کامل خوانش کند، می‌گوید: برایم جالب است که با وجود چند نفر باستان‌شناس و مترجم متون باستانی، هنوز نتوانسته‌اند این اثر را خوانش کنند، البته در بررسی‌هایم در طول دو سال گذشته برای ترجمه این متون، برخی باستان‌شناسان گفته‌اند با توجه به وجود چند کلمه‌ی جدید در این نقش‌برجسته هنوز امکان خوانش کتیبه وجود ندارد.

کلماتی از کتیبه که خوانده شده‌اند

مجتبی درودی (پژوهشگر حوزه فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران) که مدعی کشف این کتیبه است، در گفت‌وگو با رسانه‌ای، با اشاره به آنچه توانسته‌اند از این کتیبه ترجمه کنند، گفته است؛ «این کتیبه هخامنشی به سه زبان شامل دو خط به زبان فارسی باستان، یک خط عیلامی و یک خط بابلی نوشته شده و شخصی که نام آن در کتیبه ذکر شده برای اولین بار است که با آن روبه رو می‌شویم که به زبان فارسی باستان پتیشووریش (نیزه بر) خوانده می‌شود.

آنچه که می‌توان در کتیبه خواند "شووریش" است. البته در گذشته شاهد استفاده کلمه پتیشووریش برای گئووبرزن هم بودیم که برخی معتقد هستند به معنای نیزه بر کسی که نیزه در دست دارد است. در واقع می‌توانم بگویم که کلمه پتیش را با توجه به کتیبه گئووبرزن می‌توان به این کتیبه هم نسبت داد.

کلمه دیگری نیز در این کتیبه خوانش شده که با بررسی‌های انجام شده ممکن است معنای آن «تقرب می‌جوید» یا «فرامی‌جوید»، باشد. حتی در نوشته بابلی هم به این کلمه اشاره شده است، اما از آنجایی که بخشی از این کتیبه آسیب دیده و کنده شده نمی‌توان به صورت کامل و دقیق آن را ترجمه کرد.»

انتهای پیام