به گزارش ایسنا، اسلام به گونه‌ای اساسی و ریشه‌ای تمام نیازهای جامعه و پیروان خود را بررسی کرده و راه‌ حل‌هایی را برای آن ارائه داده است که ضامن و دربردارنده‌ گسترش عدالت و مساوات است. برخی از این قوانین عبارتند از:زکات،خمس،صدقه و وقف که به مدد آنها مشکلات اقتصادی جامعه بر طرف می‌شود.

وقف در میان مسلمانان دارای ارزش والایی است و از صدر اسلام تا کنون به آن توجه بسیاری شده است چرا که در پیشبرد شئون زندگی و استحکام پایه‌های گوناگون اجتماعی،فرهنگی، اقتصادی، بهداشتی و... جامعه اسلامی نقش موثر و به سزایی دارد.

اسلام به پیروان خود دستور داده تا با اجرای دستورات قرآن و شارع مقدس برای محرومیت‌زدایی از جامعه‌ اسلامی اقدام کنند؛ یکی از این روش‌ها، سنت‌های حسنه «وقف» است. وقف از دیر باز به شکل‌های گوناگونی در تاریخ بشر وجود داشته است و اسلام آن را در مسیری روشن، منطقی، هدفدار و دقیق قرار داده است.

درباره ارزش وقف و ویژگی‌های آن روایات متعددی نقل شده است که از جمله آن می‌توان به حدیثی از  پیامبر اسلام (ص) اشاره کرد. پیامبر در حدیثی می‌فرمایند:" اذا مات ابن آدم انقطع عمله، الا فی ثلاث، صدقة جاریة، او علم ینتفع به، او ولد صالح یدعو له (۱)؛ هر گاه فرزند آدم بمیرد عمل او قطع می‌شود مگر از سه چیز: صدقه  جاریه (وقف به عنوان نمونه‌ای از صدقه جاریه) علمی که از آن سود برده شود. یا فرزند صالحی که برای او دعا کند.

 همچنین امام صادق (ع) در روایتی دیگر می‌فرمایند: "هیچ پاداشی انسان را پس از مرگ تعقیب نمی‌کند مگر در سه خصلت: صدقه ‌ای که در زمان حیات بدهد که این صدقه پس از مرگش تا روز قیامت به عنوان صدقه‌ موقوفه غیر قابل ارث جریان خواهد داشت. یا سنتی نیکو که آن را بنیان نهد که خود بدان عمل کرده و دیگران نیز پس از او بدان عمل کنند یا فرزندی که برای او طلب مغفرت کند. (۲)

در قرآن آیاتی که بر وقف و احکام آن صراحت داشته باشد، وجود ندارد. اما مفسران قرآنی از کلیت برخی مفاهیم اخلاقی که در قرآن ذکر شده است، چنین دریافته‌اند که وقف مورد تایید قرآن کریم است. از نمونه‌هایی که می‌توان به آن اشاره کرد این است که خداوند در آیه ۴۶ سوره کهف می‌گوید:"... و الباقیات الصالحات خیر عند ربک ثوابا و خیر املا "، کارهای شایسته‌ ماندنی نزد پروردگارت از نظر پاداش، بهتر و امید آن بیشتر است. همچنین در آیه ۲۰ سوره مزمل می‌گوید:"...و ما تقدموا من خیر تجدوه عندالله هو خیرا و اعظم اجرا" هر عمل نیک برای آخرت خود پیش فرستید پاداش آن را نزد خداوند بیابید و آن اجر و ثواب آخرت (بهشت ابدی) بسی بهتر و بزرگتر و بیشتر است.

در تقویم جمهوری اسلامی روز ۱۵ آبان ماه را با عنوان روز وقف نامگذاری کرده‌اند و همه ساله از سوی سازمان اوقاف و امور خیریه در هفته وقف برنامه‌هایی را برای ترویج فرهنگ وقف و معرفی و تبیین آن از طریق رسانه‌ها برگزار می‌شد اما امسال به دلیل تغییراتی که در سازمان رخ داد برنامه‌های هفته وقف با ناهماهنگی‌هایی همراه شد که سازمان در روزهای پایانی فقط یه نامگذاری عناوین روزهای هفته وقف پرداخت.

بر همین اساس و با توجه‌ به مفهوم وقف و عوایدی را که برای جامعه اسلامی در بر دارد و نپرداختن به این مهم ممکن است که آسیب‌هایی را در بر داشته باشد با حجت‌الاسلام و المسلمین بهرام دلیر- مدرس فلسفه عالی و عرفان حوزه علمیه قم گفت‌وگوی کوتاهی را داشتیم که وی در ابتدا با اشاره به این موضوع که در طول تاریخ اسلام وقف همواره عواید بسیار زیادی را برای جهان اسلام به همراه داشته است،اظهار کرد: نیمی از وقف‌هایی که در جامعه امروز ما وجود دارد در رابطه با عزاداری امام حسین (ع)، مراکز درمانی، مساجد، ‌حوزه‌های علمیه، مراکز آموزش عالی و ... است که مردم از عواید آن بهره می‌برند. در رابطه با وقف سه رکن وجود دارد: رکن اول موقوفه، رکن دوم واقف و رکن سوم که مهمترین رکن است موقوف‌علیه است. مهمترین بحث در رابطه به وقف رکن سوم است یعنی کسانی که می‌خواهند از عواید وقف بهره ببرند.

وی خاطرنشان کرد: فردی که چیزی را وقف می‌کند اگر تعیین کند که عواید آن به چه کسی برسد باید به این موضوع به طور دقیق پرداخته شود. اگر موقوفه‌ها در محل خودشان و در راهی که واقف نیت و وصیت کرده است خرج نشود افرادی که در این کار سهیم هستند مدیون واقف می‌شوند. ارگان‌ها و نهادهایی که مسئولیت این کار را برعهده دارند حق ندارند هزینه‌های موقوفاتی که عواید آن تعیین شده است برای جای دیگری هزینه کند چرا که این موضوع از نظر شرع درست نیست.

این کارشناس خارج فقه و اصول خاطرنشان کرد:می‌توان به جرأت این موضوع را مطرح کرد که بخش عظیمی از حفظ دین و ترویج فعالیت حوزه‌های علمیه و مباحث دینی از نظر ظاهری مدیون موقوفات است. همچنین در طول تاریخ برای برپایی مجالس قرآن نیز از عواید وقف بهره‌های زیادی برده‌ایم. شاید در طول تاریخ افرادی بوده‌اند که بخواهند این موضوع را کمرنگ جلوه بدهند اما خوشبختانه هیچگاه فلسفه وقف در جامعه اسلامی کم رنگ نشده است و آثار علمی، مذهبی، فرهنگی وحتی اخلاقی وقف را همواره در جامعه دیده‌ایم.

وی در ادامه با تاکید بر این مطلب که عواید وقف باید به طور دقیق در جای خودش هزینه شود، خاطرنشان کرد: اگر فردی نمی‌خواهد که موقوفات خود را به ثبت سازمان و یا نهادی برساند می‌تواند از عالمان و یا معتمدان شهر و محله خود بهره ببرد و وقف خود را ماندگار کنند. بحث‌های اجرایی ربطی به موضوع بحث ما ندارد ولی به نظر می‌رسد که کسی که در راس هرم اجرایی موقوفات قرار می‌گیرد اولا متخصص دانش فقه به خصوص سیطره علمی و فقهی بر مسائل و فروعات وقف بوده باشد حداقل در باب وقف بعنوان مجتهد متجزی باشد و ثانیا یک اقتصاد دان که از نظر علمی راهکارها و قواعد اقتصادی را مسلط بوده باشد چرا که اوقاف یکی از مراکز مالی مهم کشور است که به تمام نذورات در مراکز زیارتی نظارت دارد و بدون تخصص موفقعیت چندان میسور نخواهد بود .موقوفات و نذورات از نظر گردش مالی جای مطالعه بسیار دارد.

منابع:

۱- وسائل الشیعة، ۲۹۲ / ۱۳. عوالی اللئالی، ۲۸۳ / ۳، ج ۱۷. مسند ابن حنبل، ۳۷۲ / ۲، ش ۸۶۲۷. بحار الانوار، ۲۲ / ۲. سنن ترمذی، ۱۳۷۶.

۲- «خصال» شیخ صدوق، جلد ۱،صفحه ۹۹ .

انتهای پیام