کمال تبریزی در عین حال که معتقد است، هیچ وقت نمی‌تواند فیلم عبوس بسازد و تلخی‌ای که در جامعه وجود دارد را منتقل کند، می‌گوید: اصولا کاراکتر من نمی‌تواند با اتفاقاتی که پیرامونش می‌گذرد، برخورد نکند ولی این برخورد تند و اخمالو نیست.
این کارگردان که به همراه محمدعلی حسین‌نژاد در نشست «طعم شیرین خیال» در خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) حاضر شده بود با بیان اینکه شکل روایی و دغدغه این فیلم ممکن است، عمومیت نداشته باشد، در عین حال گفت: اگر بتوانیم بخشی از جامعه را که دغدغه موضوع فیلم را داشته باشند، جذب کنیم قطعا فیلم با استقبال خوبی روبرو می‌شود. در عین حال که از نظر ساختاری و روایی سعی شد در قد و قواره‌ای باشد که عموم مردم با آن ارتباط برقرار کنند اما ظرائفی در فیلم هست که ممکن است، بیننده عادی متوجه آن نشود ولی کسی که در این عرصه توجه لازم را داشته باشد، حتما متوجه خواهد شد.
کسانی که دغدغه دارند،تبلیغ کنند
تبریزی ادامه داد: «طعم شیرین خیال» می‌گوید که به محیط پیرامون‌مان چگونه نگاه کنیم و رفتار اجتماعی‌مان در زندگی شخصی چه گونه باید باشد. برخی چون خیلی اهل محیط زیست و مدارا با زمینی که روی آن زندگی می‌کنیم، نیستند ممکن است در وهله اول ارتباط لازم با فیلم را برقرار نکنند اما آن کسانی که این دغدغه را دارند باید به عنوان سفیران محیط زیست برای فیلم تبلیغ کنند. فکر می‌کنم اگر در شرایط مساعد تبلیغات میدانی خوبی داشته باشیم و فراخوان و جلب نظر کسانی که دغدغه موضوع فیلم را دارند نیز ما را همراهی کند، ارتباط خوبی با فیلم برقرار خواهد شد.
این موضوع صحت ندارد!
وی با انتقاد از برخی شایعات که در خصوص حمایت یک بانک از این فیلم مطرح شده است،پاسخ داد: جریان نقد و بررسی فیلم در کشور ما متأسفانه به سمت‌وسویی رفته که خیلی از حرف‌هایی که راجع به فیلم‌ها زده می‌شود، درست نیست. برخی از سایت‌ها که ادعای طرح موضوعات داغ را دارند، بدون اینکه اطلاعات درستی از فیلم داشته باشند، مطالبی را منتشر می‌کنند که کذب محض است. آنها تصور می‌کنند فیلم «طعم شیرین خیال» سفارشی است و سازمان محیط زیست به ما کمک کرده و یا با سرمایه بانکی ساخته شده است در حالیکه این موضوع صحت ندارد!
این کارگردان ادامه داد: فکر نمی‌کنند شاید فیلم با دغدغه‌ای از سوی بخش خصوصی ساخته شده است و شروع به نوشتن مطالب بی‌پایه و اساس می‌کنند که بیشتر تجارت است. سایت‌هایی که متأسفانه تعدادش هم روز به روز بیشتر می‌شود و بی‌هیچ مسئولیتی برای جذب مخاطب دنبال ایجاد چالشی بی‌پایه و اساس هستند. حتی خیلی از این سایت‌ها پیشنهاد مالی دارند و اگر پیشنهادشان را قبول نکنی شروع به تخریب فیلم می‌کنند. از دوره‌ای به بعد کلا به نقد و نظرهایی که درباره فیلم‌ها می‌شود؛ توجه نمی‌کنم. فقط بخشی از رسانه‌ها قابل اعتنا هستند و صرفا باید به آنها رجوع کرد چون بقیه یا انگیزه‌های سیاسی دارند یا جریان‌هایی هستند که می‌خواهند سلطه طلب باشند و فیلمساز را مجبور کنند وارد چرخه اقتصادی آنان شود! که در غیر این صورت شروع به بدگویی از فیلمش می‌کنند!
فیلم ما مناسب جشنواره نبود
محمدعلی حسین‌نژاد تهیه‌کننده فیلم هم در بخش دیگری از نشست ایسنا با بیان اینکه به دنبال اکران «طعم شیرین خیال» در پاییز بوده است،گفت: حتی برنامه آن را هم ریخته بودیم چون فرآیند تولید طولانی داشتیم و از برنامه پروژه عقب بودیم. برخی دوستان اصرار کردند فیلم را به جشنواره بیاوریم در صورتیکه فیلم ما مناسب جشنواره نبود و می‌دانستیم کمکی به فیلم نخواهد کرد. با اصراری که شد آقای تبریزی را راضی کردم و این همکاری را داشتیم و قرار شد اکران بعد از جشنواره باشد.
وی از حمایت برخی NGOهای محیط زیستی از فیلم خبر داد و اظهار کرد: با ما تماس گرفتند و قول دادند، مُبلغ فیلم باشند. خود فیلم هم شیرینی لازم را دارد و طبق کار پژوهشی که زمان جشنواره صورت گرفت 65 تا 75 درصد تماشاگران وقتی فیلم را دیدند، حالشان بهتر شده بود. همچنین اینکه آیا مفاهیم پاک‌زیستی داخل فیلم تأثیری روی تماشاگران دارد یا نه؛ 85 درصد پاسخ مثبت داده بودند و تأثیر فکری و روانی که مورد انتظار فیلم بوده میان آنها اتفاق افتاده بود.
این تهیه‌کننده با بیان اینکه در زمان تولید فیلم هیچ حمایتی نشده است،گفت: الان در زمان اکران امیدوارم حمایتی صورت گیرد. ما از سازمان محیط زیست گلایه کردیم که چرا وقتی کمک کارشناسی خواستیم اتفاقی نیفتاد و حتی به شوخی گفتم خانم ابتکار تحریم است و نمی‌تواند فیلم ما را ببیند که به دنبال آن و در مراسمی از تبریزی تقدیر کردند. وقت آن است، کسانی که متولی حوزه‌های انرژی پاک هستند بتوانند تا جایی که امکان دارند از ما حمایت کنند.
تبریزی هم با اشاره به بحران‌های محیط زیستی که درگیر آن هستیم با تاکید بر اینکه سازمان محیط زیست باید تأثیرات بیشتری در جامعه داشته باشد، اظهار کرد: جامعه در خصوص مسائل آلودگی محیط زیست دچار یک جور بی‌تفاوتی شده است و همه پذیرفتیم به سمت نابودی برویم و متاسفانه روزی خواهد رسید که دیگر برای هر اقدامی دیر است! و هیچ کاری از دستمان برنخواهد آمد! مثالش همین ریزگردهاست که به خاطر عدم توجه در درازمدت بوجود آمده است. ما فقط با چیزی مقابله می‌کنیم که مقابل چشمان باشد ولی وقتی که به نحوی نامحسوس و در فرآیندی چند ساله بوجود می‌آید دیگر به آن توجه نمی‌کنیم.
هشدارهایی که با صدای بلند دادیم
وی ادامه داد: سعی کردیم این هشدارها را در فیلم با صدای بلند بگوییم تا مردم متوجه شوند این خطرها واقعی است. اکثریت ما احساس نمی‌کنیم زمینی که روی آن زندگی می‌کنیم یک موجود زنده است و با این ظلمی که به آن می‌کنیم، آه زمین ما را خواهد گرفت!
حسین‌نژاد در ادامه صحبت‌های تبریزی گفت: سعی کردیم موضوعات بسیار حیاتی و بحران‌هایی که واقعا فاجعه‌آمیز خواهند بود، در قالب شیرین و سرگرم‌کننده بیان شود و شاید قدم اولیه باشد که به دنبالش کارهای پخته‌تری را در آینده نوید دهد.
تبریزی که کارنامه متفاوتی در فیلمسازی دارد از علاقه زیادش به تجربه کردن،سخن گفت و اظهار کرد: اگر این گونه نباشد آدم ترجیح می‌دهد کار نکند. گذشته از اینکه از قدیم موضوعی که در «طعم شیرین خیال»به آن پرداختیم دغدغه شخصی‌ام بوده است. خودم فکر می‌کنم در این فیلم کاری کردم که در هیچکدام از فیلم‌هایم انجام ندادم و این می‌توانست ریسکی باشد که باعث عدم انسجام فیلم شود و ارتباط لازم را با مخاطب برقرار نکند. اما همیشه این دغدغه را دارم که یک کار متفاوت نسبت به کار قبلی انجام دهم.
فیلم بعدی‌ام را تاکنون در کارنامه‌ام ندیده‌اید
وی فیلم بعدی‌اش را نیز بسیار متفاوت دانست و ادامه داد: به تازگی پروانه ساخت فیلم دیگری با نام «رستگاری جهان» را گرفتم که فکر می‌کنم تا به حال چنین فیلمی در کارنامه‌ام ندیدید و ساختمان و نقل قصه و موضوعی که درونش است، بسیار متفاوت خواهد بود.
این کارگردان افزود: نسل ما به سنی رسیده که بهتر است تجربه‌هایی که انجام داده را کنار بگذارد و در چند صباحی که باقی مانده کارهایی بکند که در عین اینکه نیاز به جسارت خاص خودش را دارد، بتواند راه و فضای تازه‌تری را باز کند. فضایی که می‌تواند در سینمای ایران وجود داشته باشد اما تا به حال اتفاق نیفتاده است و امیدوارم این گونه ادامه پیدا کند.
نگران پس زدن مخاطب نبوده‌ام
تبریزی در عین حال خاطرنشان کرد: یکی از دلایل اینکه خیلی‌ها تن به این کار نمی‌دهند و فکر می‌کنند باید در مدل و ژانر خاصی که دارند، ادامه دهند این است که ممکن است به آنها کم توجهی شود و نگران بازخورد باشند. من وقتی کار می‌کنم در عین حال که مخاطب در درجه اول برایم اهمیت دارد اما نگرانی و ترس از این ندارم که ممکن است مخاطب این فیلم را پس بزند. فکر می‌کنم در عین حال که توجه فیلمساز باید این باشد که بیشترین مخاطب را جذب کند ولی باید در نظر داشته باشد که دارد یک کار آزمایشگاهی هم انجام می‌دهد، که ممکن است نتیجه خیلی خوب داشته باشد و یا نتیجه عکس بدهد. این اتفاق خیلی خوب است!
این کارگردان ادامه داد: کار فیلمسازی آنقدر اهمیت دارد که در فاصله کوتاه زمانی که فیلمساز در قید حیات است به کارش اهمیت بسیاری دهد و همواره سعی کند همه آن تصورات و مفاهیمی که در ذهنش وجود دارد را با مخاطب در میان بگذارد.
کمال تبریزی یکی از مهمترین تجربه‌های «طعم شیرین خیال» را نوع روایت دانست و گفت: روایتی خاصی که در مرحله نگارش فیلمنامه به آن رسیدیم.
وی با بیان اینکه سعی کرده از نظر اجرایی تجربه جدیدی در سینمای ایران داشته باشد،ادامه داد: اینکه راوی قصه‌ای فیلم، خودش در صحنه‌ای که احتمالا موقع رخ دادنش حضور نداشته حضور پیدا کند! راوی چون قهرمانی اهل تخیل است در بخش‌های واقعی فیلم دیده می‌شود که خودش در دل افکارش وجود دارد و این نکته جدیدی در سینمای ایران است.
تبریزی ادامه داد: این کار نیاز به جسارتی داشت و می‌توانست تجربه خوبی نباشد. باید توجه داشت که نحوه روایت، به گونه‌ای است که در کارهای فولکلور قدیمی وجود دارد. مانند «هزار و یک شب» و «اشعار مولانا» و به گونه‌ای است که لایه‌های مختلف یک حادثه را از زوایای مختلف می‌بینیم و به تدریج با دیدن برش‌هایی از مقاطع مختلف زمانی متوجه داستان می‌شویم. نقل این قصه هم متکی به نوع ادبیات کهن ایرانی شده است و ارتباط ناخودآگاه با مخاطب برقرار می‌کند. کسی که این آگاهی را داشته باشد، متوجه فضای استثنایی فیلم می‌شود و ارتباط بهتری با آن برقرار می‌کند.
وی افزود: جسارت بعدی ورود ساختار «کمیک موشن» در ساختمان فیلم است! تا مفهوم خیالی که قهرمان قصه در سر دارد به شکل متفاوتی به بیننده منتقل شود. با اتمام فیلم و دیدن آن احساس خوبی از این تجربه داشتم، فاصله زیاد تخیل با واقعیت و اینکه آرام آرام تخیل به واقعیت نزدیک می شود!
تبریزی نکته دیگر را رسیدن به یک نوع فاصله‌گذاری دانست و افزود: فاصله‌گذاری که در تئاتر متداول است و در سینما کمتر استفاده شده و اینکه کاراکتر با مخاطب بصورت مستقیم و در شرایط خاصی صحبت می‌کند و مخاطب هم آن را قبول می‌کند، بسیار مهم است. زمان متوقف می‌شود تا راوی همچون دانای کل حرفش را بزند و به دنبال آن روایت ادامه پیدا کند!
حسین نژاد توضیح داد: ما این صحنه‌ها را به دو صورت گرفتیم که اگر درنیامد شکل عادی‌اش را استفاده کنیم که خوشبختانه درآمد.
نباید تا آخر عمر «لیلی با من است» و «مارمولک» را تکرار کنم!
تبریزی در ادامه درباره اینکه تماشاگران از او انتظار کار کمدی دارند، گفت: برخی بعد از دیدن «طعم شیرین خیال» می‌گویند «مارمولک» چیز دیگری بود! من هم می‌گویم نباید فیلم‌ها را با هم مقایسه کرد چون از نظر موضوع و مضمون و میزان طنز و شوخی دو فیلم کاملا متفاوت است. چون کمال تبریزی «لیلی با من است» و «مارمولک» ساخته که نباید تا آخر عمرش آنها را تکرار کند!
من هیچ‌وقت نمی‌توانم فیلم عبوس بسازم
وی ادامه داد: من هیچ وقت نمی‌توانم فیلم عبوس بسازم و تلخی‌ای که در جامعه وجود دارد را منتقل کنم. ما بسته به اینکه در چه جهانی زندگی می‌کنیم با این تلخی‌ها روبرو می‌شویم و تا در تخیل‌مان نتوانیم آنچه می‌خواهیم بسازیم با خیلی از ناگواری‌هایی که در زندگی واقعی روبرو هستیم، نخواهیم توانست مبارزه کنیم. اینکه چون معضلات و مشکلات وجود دارد دامن زدن به آن لزوما راه حل نیست.
تبریزی تاکید کرد: اصولا کاراکتر من نمی‌تواند با اتفاقاتی که پیرامونش می‌گذرد برخورد نکند ولی این برخورد تند و اخمالو نیست. ما در جهانی زندگی می‌کنیم که به آن فکر می‌کنیم اگر نتوانیم در ذهن‌مان دنیای قابل قبولی را بسازیم قطعا تاب تحمل کردن برخورد با مشکلات جامعه را نخواهیم داشت. اگر موضوع فیلم بعدی من تلخ‌ترین فیلمی باشد که تا به حال ساخته‌ام امیدی را که در ذهن خود دارم را نمی‌توانید از فیلم من بگیرید. انسان موجودی است که با همه مشکلات می‌تواند مقابله کند و قدرت تغییر دارد و می‌تواند شرایطی را فراهم کند که به مبارزه‌اش ادامه دهد و بر معضلی که وجود دارد چیره شود.
وی افزود: اینکه ما فکر کنیم دیگر کاری از دستمان ساخته نیست و فقط شیون کنیم و ناله سر دهیم نه تنها کمکی نمی‌کند بلکه مخاطب شما هم در برابر معضلات مرثیه سرایی را نمی‌پسندد! شاهد این مدعا فیلم‌های تلخی هستند که با اقبال عمومی همراه نیستند و تنها توسط گروهی خاص دیده می‌شوند و جامعه تمایل زیادی به دیدن چنین فیلم‌هایی ندارد. مردم ما شخصیت «بهلول» را خیلی بیشتر از شخصیتی دوست دارند که مدام با حالی عبوس، عیب جویی می‌کند. امیدوارم مردم ما این روحیه را از دست ندهند.
حسین‌نژاد در بخش پایانی سخنانش با اظهار امیدواری از اینکه از اکران «طعم شیرین خیال» حمایت شود، گفت:حمایت خاصی در اکران از ما نشده البته توقع هم نداریم کار متفاوتی شود مثل بقیه هم باشد خوب است. با توجه به مضمون فیلم توقع داریم تخفیف‌هایی برای تبلیغ به فیلم داده شود، چون فیلم می‌تواند در جهت اهداف بسیاری از سازمان‌ها تأثیرگذار باشد. با توجه به اینکه اخیرا رهبر معظم انقلاب هم در خصوص حمایت از طبیعت فرمایشاتی داشتند و ما چنین فیلمی ساخته‌ایم، صداوسیما می‌تواند تسهیلاتی برای پخش تیزرها داشته باشد.
این کارگردان که پیش از جشنواره فیلم فجر، عدم تمایلش را برای حضور «طعم شیرین خیال» در جشنواره‌ی فجر اعلام کرده بود با بیان اینکه کماکان فکر می‌کنم اگر فیلم در جشنواره نبود بهتر بود، گفت: جشنواره به اغلب فیلم‌های شرکت کننده به جای کمک لطمه می‌زند، در حالی که قاعدتا ماموریت جشنواره باید در جهت رشد سینما باشد.
وی افزود: ساختار جشنواره به صورتی است که برخی فیلم‌ها نباید در جشنواره حضور داشته باشند. ساختار جشنواره کهنه است و باید بازنگری اساسی در خصوص نحوه نمایش فیلم‌ها و نحوه قضاوت درباره آنها صورت گیرد. متاسفانه جشنواره مقدار زیادی از نوآوری و الگو سازی در سینما فاصله گرفته و به صورت کلیشه قدیمی اجرا می‌شود.
برای اکثر فیلم‌ها حضور در جشنواره مفید نیست
تبریزی با بیان اینکه مادامی که جشنواره فجر این ساختار کسل کننده را دارد ترجیح می‌دهم هیچکدام از فیلم‌هایم در آن نباشد اظهار کرد: مگر اینکه میل تهیه‌کننده و عوامل برای دیده شدن کارشان باشد. یک اکران خصوصی به مراتب تأثیرات بیشتر و عمیق‌تری در جامعه سینمایی دارد تا حضور در جشنواره فجر که در نهایت فایده چندانی برای فیلم ندارد! برای اکثر فیلم‌ها حضور در جشنواره مفید نیست و بهتر است نمایش اول آن خارج از جشنواره باشد و قطعا تأثیرات بهتری خواهد داشت.
وی مخاطبین جشنواره را با مخاطبین اکران عمومی متفاوت خواند و گفت: بارها اتفاق افتاده فیلمی بهترین آرا تماشاگران فجر را داشته اما در اکران عمومی از فیلم‌های دیگر عقب افتاده است. احساسم این است که اخیرا گروه‌های متفاوتی از مخاطبین به وجود آمده‌اند که عکس‌العمل‌های غیر همسان نسبت به فیلم‌ها دارند! معتقدم برای یک فیلم ابتدا باید گروه مخاطبین‌اش را شناخت و آنان را برای تبلیغات هدف‌یابی کرد.در واقع یک فیلم اگر می‌خواهد مخاطب عام پیدا کند باید درصد بیشتری از توجه گروه‌های مختلف مردم را به خودش جلب کند.
اصلاحات را به کمال تبریزی دادند نه فیلم!
تبریزی درباره ابتکارش هنگام نمایش در جشنواره و بیان اصلاحات وارد شده بر فیلم گفت: اصلاحیه‌ای که به فیلم دادند به نظرم به کمال تبریزی دادند و به من گفتند حق نداری این جملات را بگویی. اگر کارگردان فرد دیگری بود این کار را نمی‌کردند! مخصوصا اصلاحات گفتاری را در سالن اعلام کردم که خیلی‌ها بفهمند این دیالوگ‌ها می‌تواند پخش شود و اتفاقی هم نمی‌افتد و لازم نیست تغییر کند.
وی درباره اینکه آیا پیشنهادی برای ساخت قسمت دوم فیلمهایش داشته است، اظهار کرد:برای «طبقه حساس» چنین پیشنهادی شده است و طرح قسمت دوم توسط یکسری دانشجوی جوان نوشته و پیشنهاد شده است اما هنوز اقدامی در این خصوص صورت نگرفته است.
تهیه‌و تنظیم گفت‌وگو مسعود نجفی، خبرنگار ایسنا
انتهای پیام
نظرات