در جلسه نقد و بررسی مستند «اجاره‌نشینی» مطرح شد که این مستند، تعلق‌خاطر به سبک «سینمای مستند بی‌واسطه» است.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، عصر یکشنبه 14 اردیبهشت ماه فیلم مستند «اجاره نشینی» ساخته ابراهیم مختاری و کیوان کیانی در سالن سینماحقیقت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به نمایش درآمد و با حضور ناصر صفاریان (مجری و دبیر جلسه‌های نمایش فیلم) و همایون امامی (منتقد و مستندساز) مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
در ابتدای این جلسه ابراهیم مختاری با اشاره به کارنامه‌ی فیلم‌سازی خود گفت:« من یک مستندساز هستم که در مجموع ساخته‌هایم یک فیلم سینمایی به‌نام «زینت» هم دیده می‌شود. فیلمی که مرا مجاب کرد تا از شخصیت اصلی داستانم (یک به‌ورز جنوبی به‌نام زینت دریایی) مستند بسازم و به این ترتیب دوباره به سینمای مستند برگردم. همین نکته نشان می‌دهد علاقه دارم بین سینمای مستند و داستانی در رفت و آمد باشم؛ البته اگر سرمایه‌ی لازم برای این‌کار فراهم شود و در ضمن، من هم بضاعت انجام آن را داشته باشم.»
کیوان کیانی، همکار مختاری در ساخت «اجاره‌نشینی» نیز کارگردانی مشترک این مستند را حاصل فعالیت و همکاری درازمدت خود و مختاری در واحد کارگردانیِ فیلم در شبکه‌ی یک سیما دانست و افزود: «فیلم «اجاره‌نشینی» بخشی از یک مجموعه‌ی مستند به‌نام «سر پناه» است که سه سرفصل کم‌وبیش مرتبط به هم داشت و هرکدام توسط یک گروه جداگانه ساخته شد.»
وی با اشاره به این‌که در مجموعه‌ی مورد بحث، بخش مربوط به مشکلات مهاجرت به شهرها توسط محمد تهامی‌نژاد و قسمت مربوط به اراضی شهری توسط فریدون جوادی کارگردانی شده گفت: «مستند «اجاره‌نشینی» چنان که از نامش هم برمی‌آید درباره‌ی بحران شهرنشینی‌ست. این مجموعه به سفارش وزارت مسکن و شهرسازی و با همکاری شبکه‌ی یک سیما ساخته شد. ابراهیم مختاری ابتدا قرار بود سرپرستی گروه را برعهده داشته باشد و کارگردان‌های مجموعه را انتخاب کند اما در ادامه پذیرفت تا در کارگردانی این فیلم مستند به من کمک کند.»
بخش بعدی جلسه‌ی روز گذشته، صحبت‌های همایون امامی را در بر‌می‌گرفت که به‌عنوان منتقد مهمان در این جلسه‌ی نمایش فیلم شرکت کرده بود.
این مستندساز با اشاره به وجه مولف بودن ابراهیم مختاری و تاکید بر ویژگی‌ها و کیفیت کتاب‌هایی که توسط ایشان نوشته و منتشر شده گفت: «آن‌چه که بیش از سایر عناصر در ساخت این اثر مستند قابل اشاره به نظر می‌رسد، تعلق خاطر آن به سبک «سینمای مستند بی‌واسطه» است که چند دهه پیش در آمریکا متولد شد. در ضمن اگر بخواهیم از دریچه‌ی شیوه‌شناسی و روش ساخت، این فیلم را مورد بررسی قرار دهیم می‌توان گفت مستند «اجاره‌نشینی» به لحاظ نزدیکی به واقعیت، از روش مشاهده‌گری بهره برده است.»
وی در ادامه با برشمردن ویژگی‌های فنی و تکنیکی فیلم‌هایی که از آنان به مستندهای بی‌واسطه یاد می‌شود گفت: «در کشور ما ردپای این نوع سینما تا اوایل دهه‌ی 1360 که مستند «اجاره‌نشینی» ساخته شده دیده نمی‌شود. درحقیقت می‌توان گفت نخستین تجربه‌ی مستندسازیِ بی‌واسطه، توسط گروهی متشکل از ابراهیم مختاری، کیوان کیانی، محمد تهامی‌نژاد و فریدون جوادی که مستندهایی درباره‌ی معضل شهرنشینی ساخته‌اند انجام شده است.»
همایون امامی سپس تحرک و حرکت بی‌وقفه‌ی دوربین در چنین فیلم‌هایی را مهم‌ترین شاخصه‌ی این سبک دانست و افزود: «این تمهید باعث می‌شود تا دوربین که مشاهده‌گر و ناظر صحنه است بتواند بیش‌ترین لحظات را ثبت کند. در مستند «اجاره‌نشینی» لحظات بسیار تکان‌دهنده‌ای وجود دارد که به کمک تدوین خوب، تاثیرگذارتر هم از کار درآمده است. مثل ثبت لحظه‌های عصبانیت مستاجر ارمنی و اوج استیصال و درماندگی او که با نگاه به دوربین (چشم مخاطب) جاودانه شده است.»
بخش دیگر این جلسه به مرور خاطرات تولید این فیلم از زبان ابراهیم مختاری اختصاص داشت، وی با اشاره به این‌که پژوهش‌های این مجموعه توسط سه نفر از دانش‌آموختگان رشته‌ی شهرسازی نوشته شده گفت: «به کارگردان‌هایی که برای ساخت این کار اعلام آمادگی کرده بودند پیشنهاد کردم پژوهش‌ها را بخوانند و بر اساس آن نوشته‌ها، طرح‌های خود را بنویسند تا بتوان مقدمات کار را آغاز کرد.»
کیوان کیانی دیگر سازنده‌ی این فیلم مستند نیز با اشاره به هم‌زمانی بخشی از تحقیقات ساخت این فیلم و پیدا کردن روش‌هایی برای ساخت آن گفت: «ما با همراهی محقق فیلم به خیلی جاها سرک کشیدیم. او گزارش خود را به‌صورت مکتوب می‌نوشت و ما فقط شاهد صحنه‌هایی بودیم که در واقعیت رخ می‌داد. سپس به صورت دوره‌ای جلسه‌هایی برگزار شد تا بتوانیم درباره‌ی چگونگیِ نمایشِ محتوای تحقیقات به نتیجه برسیم. و در نهایت، ساخت فیلم با جمع‌بندی تمام این نکته‌ها به سرانجام رسید.»
در بخش پایانی این جلسه‌ی نمایش فیلم، همایون امامی با اشاره به این‌که در حال حاضر از مستند «اجاره‌نشینی» نسخههای متعددی با زمان‌های مختلفی وجود دارد گفت: «در یکی از نسخههای این فیلم، روی تصویر، صدای گفتار متن شنیده می‌شود که تحلیل اقتصادی و اجتماعی جامعی از پایتخت ایران در ابتدای دهه‌ی 1360 ارائه می‌کند. این گفتار اگر چه به گفته‌ی سازندگان فیلم، باعث کاهش تحرک فیلم شده اما به اعتقاد من تماشای نسخه‌ی مورد بحث که نگاه تحلیلی خوبی به تماشاگر ارائه می‌کند لطف دیگری دارد و در ضمن باعث شده بعضی سکانس‌ها از چفت و بست بهتری برخوردار باشند.»
انتهای پیام
نظرات