مهدی حجت با طرح این مطلب که ما نسبت به صنعت گردشگری بی‌توجه هستیم، گفت: گردشگری یکی از ظریف‌ترین و پیچیده‌ترین صنایع در دنیاست؛ اما متأسفانه تصوری کودکانه نسبت به آن وجود دارد که این صنعت شبیه یک «گاو شیرده» است که فقط می‌توان شیر آن را دوشید و نیازی به علف ندارد، ولی در این تصور، یک نوع ساده اندیشی وجود دارد.

قائم‌مقام پیشین سازمان میراث فرهنگی‌، صنایع دستی و گردشگری‌ در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، اظهار کرد: صنعت گردشگری یکی از صنایعی است که مقدمات به حرکت درآمدنش بسیار طولانی است که نه‌تنها به جنبه‌های مادی با تجهیزات زیربنایی بسیار نیاز دارد، بلکه نیازمند جنبه‌های نرم‌افزاری مانند جنبه‌های فرهنگی، اجتماعی و امنیتی‌ است که این ثابت می‌کند، صنعت گردشگری نیازمند توجه به نکات ظریف فوق‌العاده زیادی است.

گردشگری، یکی از ظریف‌ترین و شکننده‌ترین صنایع است

وی صنعت گردشگری را یکی از ظریف‌ترین و شکننده‌ترین صنایع در دنیا دانست و گفت: طراحی و راه‌اندازی این صنعت بسیار پرمخاطره است و جنبه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری کلانی دارد که برای آماده شدن شرایط، باید در این زمینه کار کنیم تا از توریسم به معنی حقیقی خود بهره‌مند شویم. صنعت گردشگری در حوزه‌ی سلیقه، ذوق و جنبه‌های مختلف مانند امنیتی،‌ اجتماعی‌، اقتصادی، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی ظرایف زیادی دارد که باید نخست هر یک از آن‌ها را تنظیم و سپس هماهنگ کرد.

او تأکید کرد: هماهنگ شدن اقتصاد با مسائل امنیتی، اجتماعی، سلایق گوناگون جامعه و دیگر موارد، مانند هماهنگ شدن یک ارکستر است که تا زمانی‌که با یکدیگر هماهنگ نشوند، صنعت گردشگری رونق نمی‌یابد.

رییس ایکوموس ایران اظهار کرد: آنچه امروز در صنعت گردشگری می‌بینیم، متأسفانه شامل یک نوع نگاه ساده‌انگارانه است که براساس آن، برخی فکر می‌کنند اگر ما سوت بزنیم‌، گردشگران به کشور ما وارد می‌شوند. در حالی که به این نکته توجه نمی‌شود که بنا بر سلیقه‌ی هر کشور و فرهنگ گردشگران، دست‌کم باید نخست کار تبلیغاتی انجام دهیم. هر کشور روی یک قضیه حساسیت دارد کشوری در بحث غذا،‌ یا محیط طبیعی‌، یا ظرافت و دقت در هتل‌داری حساسیت دارد. اگر مسوولان صنعت گردشگری به این موارد توجه کنند، تبلیغات کشورهای مختلف را ببینند و هنرمندان و روان‌شناسان در حوزه‌های مختلف اجتماعی برای ساخت یک تبلیغ سال‌ها وقت بگذارند، آن زمان، موفق خواهیم بود. برای معرفی ایران نیز باید دقت کرد که چه خصوصیاتی از کشور می‌تواند به برند تبدیل شود.

او تبلیغاتی را که مثلا در صداوسیما انجام می‌شود در مقایسه با نمونه‌های خارجی آن، بسیار ضعیف دانست و افزود: مشکل این است که صنعت گردشگری در ابتدا بسیار سهل‌الوصول نشان داده می‌شود. در حالی که این صنعت یکی از پیچیده‌ترین صنایع در دنیاست. ایران 30 سال است که برای برطرف کردن مشکلات آن تلاش می‌کند، اما هنوز در این زمینه موفق نشده است. به‌عنوان مثال، در 30 سال گذشته، حتی نتوانسته‌ایم مشکل پرداخت پول توسط گردشگران خارجی از طریق کارت‌های اعتباری را در هتل‌ها حل کنیم.

ساخت سرویس بهداشتی یکی از بزرگ‌ترین مشکلات سازمان شده

این کارشناس حوزه‌ی میراث فرهنگی با اشاره به یکی از پروژه‌هایی که مسوولان میراث فرهنگی در دولت گذشته آن را مطرح کردند، گفت: می‌خواستند یک‌هزار چشمه سرویس بهداشتی در جاده‌های کشور ایجاد کنند. اکنون این اقدام، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری شده است و نمی‌توان آن را جمع کرد. منظور این است که چقدر زمان می‌برد تا بتوانیم مشکلات نقاط ویژه‌ی گردشگری را حل کنیم.

او ادامه داد: برخی چنین تصور می‌کنند که زودبازده‌ترین صنایع، صنعت گردشگری است، در حالی‌ که اگر قرار باشد یک منطقه‌ی ویژه‌ی گردشگری درست شود، آن‌وقت باید زمان ایجاد آن را با زمان ایجاد یک کارخانه مقایسه کرد. در این صورت معتقدم یک کارخانه زودتر از یک منطقه‌ی گردشگری احداث و بهره‌برداری می‌شود.

حجت بار دیگر تأکید کرد: گردشگری یکی از ظریف‌ترین و پیچیده‌ترین صنایع در دنیاست؛ در این صنعت، سلیقه‌، فرهنگ،‌ زیرساخت‌های امنیتی و اجتماعی تأثیر دارد. بنابراین مسئولان سازمان میراث فرهنگی به‌راحتی نمی‌توانند بگویند که در این سازمان شغل ایجاد می‌کنم و پول درمی‌آورم. حضور در صنعت گردشگری به کار فوق‌العاده پیچیده و زیاد نیاز دارد.

او بیان کرد: بین کسانی که می‌خواهند صنعت گردشگری را بدوشند و کسانی که می‌خواهند آن را راه بیندازند، تفاوت وجود دارد؛ برای راه‌اندازی این صنعت باید از «الف» تا «ی» آن برنامه‌ریزی داشته باشد.

وی در ادامه، با اشاره به بودجه‌ای که ترکیه برای تبلیغاتی و جذب گردشگر تا کنون هزینه کرده است، گفت: ترکیه از سال‌ها گذشته، کار تبلیغات را آغاز و از نظر فرهنگی، تحولات زیادی را حتی به‌زور در نقاط مختلف ایجاد کرده است.

نباید در «سراب گردشگری» گرفتار شویم

حجت با تأکید بر این‌که ایران در حوزه‌ی گردشگری نباید در «سراب گردشگری» گرفتار شود،‌ اظهار کرد: گفته شده که تا خردادماه سال آینده، بسیاری از هتل‌های کشور رزرو شده‌اند؛ باید حتما این موضوع را با مردم در میان گذاشت که این شرایط، یک حباب است، هرچند با روی کار آمدن دولت جدید امیدهای زیادی حتی در حوزه‌ی گردشگری ایجاد شد و کشورهای مختلف از حضور گردشگران در ایران استقبال کردند، اما بنا بر دلایلی مانند اختلاف زیاد قیمت ارز و ریال و مذاکرات هسته‌ای، یک حباب ایجاد شده است. از سوی دیگر، ما خود را برای حضور سرمایه‌گذاران حقیقی آماده نکرده‌ایم و اگر قرار باشد این قضیه را پایدار کنیم، کسانی هستند که این را می‌فهمند.

او تأکید کرد: به‌مرور باید در کشور، گردشگری روبه رشد پایدار داشته باشیم که حضور گردشگران خارجی را افزایش دهد‌، درآمد ارزی ایجاد و چهره‌ی ایران را به دنیا بهتر معرفی کند. سهل‌انگارانه نگاه کردن و تلف کردن زمان برای ایجاد یکسری هیجانات، کاری بی‌معنی در صنعت گردشگری است؛ 30 سال زمان کمی نیست، کشورهایی مانند اندونزی و مالزی پس از حدود 15 سال با ایجاد انضباط توانستند کاری کنند.

وی با بیان این‌که برخی فکر می‌کنند رونق گردشگری، یک کار ساده است و هر کسی می‌تواند آن را انجام دهد، در حالی که کاری سخت و پیچیده است، افزود: اگر بخواهیم از صنعت گردشگری به‌صورت پایدار استفاده کنیم، به چند سال کار فرهنگی‌، اقتصادی‌ و اجتماعی نیاز داریم که مبتنی بر مطالعه‌، تحقیق و پژوهش باشد.

تقابل دو گرایش در گردشگری کشور

حجت با اشاره به این‌که دو گرایش در حوزه‌ی گردشگری وجود دارد که با هم در تقابل هستند، توضیح داد: در گرایش نخست، مدیران با عقل و برنامه‌ریزی می‌خواهند صنعت گردشگری را به سمت رشد گرایش می‌دهند، اما در گرایش دوم، مدیران عجله دارند و فقط می‌خواهند از این صنعت پول درآورند، اما این راه، به ترکستان می‌رود.

او درباره‌ی این‌که کدام گرایش احتمال قدرت گرفتن را در سال‌های آینده دارد؟ اظهار کرد: اگر نگاه به صنعت گردشگری، مواجهه در کوتاه‌مدت و ناپایدار باشد، امیدواری زیادی به رشد گردشگری وجود ندارد؛ اکنون موجی ایجاد شده است که پیش از ایجاد آمادگی‌های لازم از بخش خصوصی دعوت می‌کند تا وارد کار شود. با این اقدامات جای امیدواری زیادی وجود ندارد. اگر به مرور متوجه این معنا شویم که گردشگری یک امر بسیار دقیق و متعلق به حوزه‌ی فرهنگ است، می‌توان به آینده‌ی آن امیدوار بود.

حجت بیان کرد: با این وجود، شرایط هنوز به‌گونه‌ای نیست که سرمایه‌گذاران تمایلی به رقابت در حوزه‌های مختلف در بخش گردشگری مانند ایجاد مراکز پذیرایی و خدماتی هتل و نظایر آن داشته باشند. امیدوارم به سمت سرمایه‌گذاری مادی و معنوی در حوزه‌ی گردشگری حرکت کنیم، چون اگر بار دیگر این حرکت، متوقف شود تا مدت زیادی، صنعت گردشگری در کما می‌رود و مشخص نیست کی بتوانیم آن را احیا کنیم.

به جای گشودن دروازه‌ها باید جذابیت‌ها را معرفی کنیم

بنیانگذار سازمان میراث فرهنگی کشور معتقد است: به جای این‌که برای گشودن دروازه‌های کشور به‌صورت بی‌رویه تلاش کنیم، نخست باید جذابیت‌های کشور را آماده و به دیگران معرفی کنیم. در آن زمان، حتی از دروازه‌های تنگ هم می‌توان عبور کرد. اگر توریسم پایدار می‌خواهیم به گذاشتن زمان و سرمایه‌ی مادی و معنوی نیاز داریم که البته نتایج آن فوق‌العاده خواهد بود؛ اما اگر نگاه طولانی‌مدت نداشته باشیم، به چیزی می‌رسیم که اکنون سراب آن دیده می‌شود و آب واقعی در آن نیست. باید فهمی دقیق، علمی و درست از گردشگری داشته باشیم.

وی با اشاره به این‌که اکنون زمانی است که مدیران آمادگی دارند با سرعت بیشتری به سمت جلو بروند، گفت: در دولت‌های نهم و دهم، مسوولان در این حوزه که افراد کاملا صاحب‌نظر و با نفوذی بودند و امکانات خوبی هم داشتند، بیشتر توجه‌شان به گردشگری بود؛ اما حالا می‌بینیم که پیشرفتی در این حوزه نکرده‌ایم.

او با بیان این‌که آنچه در حوزه‌ی فرهنگی و طبیعی در ایران وجود دارد، بی‌بدیل است، ادامه داد: به‌دلیل ظرفیت‌های کشور، بسیاری از گردشگران خارجی حتی اگر به آن‌ها اعلام شود که ایران با دیگر کشورهای دنیا دچار مشکل است و نباید به اینجا سفر کنند، آن‌ها کار خود را انجام می‌دهند. اگر ارزش‌های کشور را درست آماده و احیا کنیم و تحقیقات لازم را روی آن‌ها انجام دهیم، در واقع، ارزش‌های نهفته در مواریث فرهنگی را بروز داده‌ایم.

حجت اظهار کرد: معتقدم که باید گندم‌های موجود در کشور را به نان تبدیل کنیم تا قابل خوردن شوند. این کار نیازمند انجام یک عملیات تحقیقاتی است؛ ارزش داشته‌های طبیعی و فرهنگی باید بیش از این مشخص شود.

او در پاسخ به این پرسش که آیا گرایشی که به گفته‌ی شما، به‌شکل منطقی و علمی به گردشگری نگاه می‌کند، می‌تواند در آینده قدرت اجرایی و تصمیم‌گیری نیز پیدا کند؟ گفت: این‌که بگوییم با بزک کردن چند شهر و میدان اصلی، چند میلیون گردشگر به کشور وارد می‌شوند، یک اقدام سرپایینی است، اما کسانی که به تحقیق معتقد هستند، از یک عمل سربالایی حرف می‌زنند. برای افرادی که مدیریت دستگاه‌های مربوط به حوزه‌ی میراث فرهنگی را برعهده دارند، رفتن به سمت سرازیری آسان‌تر از حرکت در سربالایی است، مگر این‌که در مجموعه‌ی سازمان میراث فرهنگی نگاه نسبت به گردشگری به‌روز شود و مدیریت در این دستگاه به‌نحوی هدایت شود که کارها به «سراب گردشگری» ختم نشود، بلکه به آب واقعی برسد که توانایی برای مقاومت و صبر طولانی‌مدت را داشته باشد.

باید «زودخواهی» را کنار زد و در برابر آن مقاومت کرد

او با تأکید بر این‌که این موارد را در حوزه‌ی میراث فرهنگی به‌عنوان بنیانگذار سازمان و در 10 سال مدیریت آن تجربه کرده است، گفت: درگیری زیادی برای حفاظت از میراث فرهنگی در زمان جنگ و پس از انقلاب داشتیم. از سال 1360 تا 1364 زمان صرف کردیم تا این سازمان را تأسیس کنیم، از 1364 تا 1367 اساسنامه‌ی سازمان را تصویب کردیم تا این‌که نهالی ساخته شد که اکنون دو سازمان دیگر هم به آن ملحق شده‌اند. چنین اقداماتی به صبر و کارهای بلندمدت نیاز دارد و سودآوری و زودآوری در آن‌ها معنا ندارد. بنابراین امروز هم باید زودخواهی را کنار زد و در برابر آن مقاومت کرد تا آرامش ایجاد شود و بتوان به یک مسیر درست رسید.

حجت نوروز را مهم‌ترین مقطع برای گردشگری کشور دانست و با اشاره به تغییراتی که در یک‌ماه گذشته در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری رخ داده است، افزود: باید ببینیم آیا این آمادگی وجود دارد که از گردشگران به‌خوبی استقبال کنیم.

وی درباره‌ی تأثیر توجه عجولانه به موضوع گردشگری بر میراث فرهنگی، اظهار کرد: ارزش‌های میراث فرهنگی کشور، نهفته است و حکم گندمی را دارد که باید به نان تبدیل شود. اکنون هر راهنمای توری، براساس سلیقه‌ی خود، یکسری حرف‌ها را درباره‌ی آثار تاریخی می‌زند و آن‌ها را به خورد گردشگران می‌دهد. در حالی که این موارد باید سامان‌دهی شوند.

میراث فرهنگی و گردشگری نسبت به هم تقدم و تأخیر دارند

حجت همچنین گفت: درست این است که چرخه‌ی مربوط به میراث فرهنگی کشور از پژوهش، حفظ، احیا، معرفی و آموزش برخوردار باشد، یعنی توجه به گردشگری، در انتهای این گردونه قرار می‌گیرد و از ابتدا با پژوهش آغاز شود،. پژوهش به معنی این ‌است که ما بفهمیم چه داریم. در این راه، من به‌عنوان کسی که 40 سال است با این موضوع سرورکار دارم، هنوز خود را یک کودک ابتدایی در مقابل مواریث فرهنگی کشور می‌دانم.

او در بیان مثالی اظهار کرد: یک سفال متعلق به هزاره‌ی پنجم پیش از میلاد که در ویترین موزه است، چه ارزش‌هایی دارد؟ در این مورد دو حالت وجود دارد؛ یا ارزش‌هایی در شیء است که به مردم ارائه نمی‌شود، یا اثر هیچ ارزشی ندارد و در موزه قرار داده شده، ملاحظه می‌کنید که بدون پژوهش و ارائه‌ی ارزش آثار، نمایش آن‌ها بی‌فایده است.

وی با تأکید بر این‌که پژوهش در حوزه‌ی میراث فرهنگی و حفاظت و احیا، مقدمه‌ی گردشگری است، اضافه کرد: سازمان میراث فرهنگی باید سه حوزه‌ی کاری خود را کاملا به یکدیگر پیوند بزند، چون آن‌ها در حقیقت، اجزای یک بدنه هستند. صنایع دستی خود جزو میراث فرهنگی و یک میراث زنده است که باید جریان پیدا کند؛ اما میراث فرهنگی و گردشگری نسبت به یکدیگر، تقدم و تأخر دارند و میراث فرهنگی باید پژوهش، حفظ و احیا شود تا امکان معرفی آن فراهم شود.

انتهای پیام