یک پژوهشگر پیشکسوت حوزه‌ی مردم‌شناسی با بیان این‌که راه بهبود شرایط برداشتن تابوهای قوم‌نگاری است اظهار کرد: رییس سازمان میراث فرهنگی بر سرنوشت پژوهشکده‌ی مردم‌شناسی تأثیر مهمی دارد.
محمدحسین باجلان فرخی در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، بیان کرد: مهم‌ترین مرکزی که فعالیت‌های مردم‌نگارانه انجام می‌دهد پژوهشکده‌ی مردم‌شناسی است. تغییرات ایجادشده در این پژوهشکده نیز وضعیت آن را نامشخص کرده است. در گذشته، فعالیت‌های این مرکز گسترده بود و تحقیقات مردم‌شناسی علاوه بر تهران در شهرستان‌ها هم انجام می‌شد. چنانچه اولین کنگره‌ی مردم‌شناسی در اصفهان برگزار شد.
او ادامه داد: همواره افرادی در این مرکز بوده‌اند که موجب شکوفایی آن شدند از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به میرشکرایی و حسن‌زاده اشاره کرد که با حضور خود در این پژوهشکده، جان تازه‌ای به آن دادند؛ ولی در چند سال اخیر برای پژوهشکده مشکلاتی پیش آمد که بر فعالیت‌هایش تأثیر گذاشت. این پژوهشکده تکه‌تکه و بخشی از آن به اصفهان و شیراز منتقل شد البته فعالیت‌هایی هم انجام شد که در حد توانایی مرکز بود.
باجلان فرخی گفت: یکی از مهم‌ترین مشکلات این پژوهشکده این است که مدام دست به دست شده است. هر مدیری که می‌آید با یکسری ویژگی‌ها و برنامه‌ریزی‌های خاص، تغییراتی در آن ایجاد می‌کند که این‌ها به پژوهشکده آسیب می‌رساند. مشکل تفکرات مقطعی مدیران، یکی از مشکلات اساسی پژوهشکده است، چون بسته به این‌که چه مدیری روی کار باشد سیاست مرکز تغییر می‌کند. گاهی می‌بینیم کسی که تخصص زبان‌شناسی دارد در این مرکز، تحقیقات را به سمت زبان‌شناسی می‌برد و کسی که تخصص باستان‌شناسی دارد این مرکز را به سمت باستان‌شناسی می‌برد. مهم‌ترین مشکل این مرکز آن است که بیشتر رابطه بر آن حاکم است تا ضابطه و اداره‌ی امور کمتر به‌دست متخصصان سپرده می‌شود.
او افزود: کسی ریاست سازمان میراث فرهنگی را برعهده دارد برای پژوهشکده‌ی مردم‌شناسی خیلی مهم است و در سامان گرفتن وضعیت آن تأثیرگذار است. باید این پژوهشکده به‌شکل علمی احیا شود. البته کارهایی در این راستا انجام شده است، ولی باید در حد توان به گسترش این مرکز در آینده فکر کرد. مدیران، متخصصان و کسانی که بتوانند صادقانه در این مرکز کار کنند باید به آن وارد شوند و برای احقاق این موضوع، سخت‌کوشی لازم است، البته بخشی از کارها انجام شده، ولی باید تلاش بیشتری کرد.
این انسان‌شناس با بیان این‌که مشکلاتی در زمینه‌ی گسترش پژوهشکده‌ی مردم‌شناسی از همان ابتدای تأسیس آن وجود داشته است توضیح داد: به‌طور کلی، در این رشته همیشه یکسری تابوهایی وجود داشته که مانع توجه و در نتیجه، رشد این رشته شده است. به هر حال، اقلیت‌های قومی کرد، لر، بلوچ و ترکمن در کشور وجود دارند، ولی به‌راحتی از آن‌ها صحبت نمی‌شود. نظر دولت در مقاطع مختلف گاهی این بوده است که اگر به فرهنگ آن‌ها توجه کنیم به تفکیک آن‌ها کمک کرده‌ایم. به همین دلیل گاهی به‌دلیل موارد امنیتی به این مباحث نپرداخته‌ایم. بنابراین تابوها باید برداشته شوند.
او اظهار کرد: خیلی از کشورها مانند یونان هستند که گرچه از چند ناحیه تشکیل شده‌اند که هر کدام ویژگی‌های مخصوص به خود را دارند، ولی اهالی هیچ‌کدام از آن ناحیه‌ها مانع وحدت و یکپارچگی کشورشان نشده‌اند. اگر این نگاه را از بین ببریم، کسانی که این قدرت را دارند یا دولتی که روی کار است می‌تواند حوزه‌ی مردم‌شناسی را تقویت کند.
این پژوهشگر حوزه‌ی انسان‌شناسی یکی از مشکلات این حوزه را وجود مردم‌شناسان آماتور و نه مردم‌شناسان آکادمیک دانست و گفت: در این حوزه فقط چند نفر تخصص پیدا کردند که آن‌ها هم از پژوهشکده‌ی مردم‌شناسی رفتند. برخی به‌دلیل مسائل مالی، پژوهشکده را ترک کردند و عده‌ای هم به‌خاطر مانع‌تراشی کسانی که شایستگی نداشتند و نتوانستند این افراد را ببینند، نتوانستند در این پژوهشکده بمانند. مسأله‌ی انسان‌شناسی در ایران توسعه‌ی آکادمیک این رشته است، باید در این زمینه نیروهای متخصصی داشته باشیم و از خارج از کشور هم نیروهایی را جذب کنیم تا مرکز مردم‌شناسی را توسعه دهیم. انسان‌شناسی در ایران بیشتر به‌صورت آماتوری رشد کرده، یعنی مطالعات انسان‌شناسی به این حوزه ورود نکرده است. اگر کار میدانی هم در این حوزه انجام شده توسط مرکز مردم‌شناسی بوده است و بقیه‌ی مراکز بیشتر اطلاعات نظری ارائه می‌کردند.
او با بیان این‌که مردم‌شناسی رشته‌ی نوپایی است بیان کرد: مدتی است که مقطع کارشناسی ارشد این رشته تأسیس شده و البته بحث برگزاری مقطع دکتری این رشته هم همواره مطرح بوده است؛ ولی باید در عرصه‌ی عمل آن را دید چون این بحث مدت زیادی است که مطرح است و نمی‌دانم چقدر جدی است. در صورت جدی بودن و اجرا شدن هم نمی‌دانم واقعا کسی هست که به دانشجویان مقطع دکتری بتواند آموزش دهد یا خیر. در این زمینه باید کار کرد. دانشجویان را باید تشویق کرد که کار کنند. مرکز مردم‌شناسی باید در تمام استان‌ها گسترش یابد تا دانشجویان بتوانند در آنجا کار کنند. فعلا در تهران هم تحقیقات مردم‌شناسی به‌صورت ناقص و لنگ‌لنگان انجام می‌شود.
او اضافه کرد: گرچه نزدیک به پنج دهه از حضور این رشته در ایران می‌گذرد، ولی به‌دلیل این‌که ناقص بوده است هنوز جای کار بسیاری دارد. همواره افرادی بوده‌اند که کار مردم‌شناسی انجام داده‌اند، ولی کار آن‌ها بیشتر آماتور بوده است. البته در مقابل، افرادی را مانند بهار و شایگان داریم که تجربه‌ی کار میدانی به‌صورت آکادمیک دارند و کارهای ارزنده‌ی عسگری، پورکریم و بلوک‌باشی را نمی‌توان فراموش کرد. در نهایت می‌توانم اظهار امیدواری کنم که برای بهبود شرایط، طرح‌های منظمی برنامه‌ریزی شوند و بودجه‌ی کافی داده شود، چون در این شرایط اقتصادی کسی مجانی نمی‌تواند کار کند.
انتهای پیام
نظرات