مجموعه‌ی شعر «من بوی دارچین می‌دهم» شامل شعرهای جمال ثریا به تازگی با ترجمه‌ی همت شهبازی منتشر شده است. مترجم این کتاب از شعر این شاعر ترک و ویژگی‌های آن می‌گوید.
شهبازی در گفت‌وگو با خبرنگار ادبیات و نشر خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، عنوان کرد: متأسفانه جمال ثریا آن‌طور که در دنیا شناخته شده، در ایران معرفی نشده است. پیش از این شعرهایی از او در چند روزنامه و مجله ترجمه و منتشر شده، رسول یونان هم در مجموعه‌ی شعرهایی که از ادبیات جهان گردآوری کرده، شعرهایی از او آورده، اما این مجموعه اولین کتابی است که به صورت مستقل از شعرهای جمال ثریا در ایران منتشر می‌شود.
او افزود: از سال 1950 به این‌سو نهضتی در ادبیات ترکیه شکل گرفت که طی آن ترک‌ها شروع به ترجمه‌ی آثار خود به زبان‌های اروپایی کردند. با همین جریان بود که شعرهای جمال ثریا هم در اروپا شناخته شد، اما جریان شعری‌ای که جمال به آن متعلق است، ویژگی‌هایی داشته که مانع ترجمه‌ی این آثار در ایران شده است.
شهبازی همچنین اظهار کرد: شعر نو ترکیه از زمانی که از شعر دیوانی یا کلاسیک بریده، چند مرحله را از سر گذرانده است. اولین گرایش‌ها علیه شعر کلاسیک، با نام شاعرانی چون احمد هاشم و ناظم حکمت گره خورد که عمده‌ی تلاش‌شان این بود که خود را از قید و بند ادبیات دیوانی رها کنند. مخاطب هم به آن‌ها روی خوش نشان داد. در شاعران این جریان، کارهای فرمی ناظم حکمت بی‌نظیر است. پس از احمد هاشم و ناظم حکمت هم جریان شعری «غریب» شکل گرفت که به جریان اول شعر نو ترکیه مشهور شد. عمده‌ی تلاش این جریان، توجه به زبان محاوره‌یی بود.
او اضافه کرد: از سال 1958 به این‌سو، جریانی علیه شعر «غریب» ظهور کرد که به آن جریان نسل دوم شعر نو ترکیه می‌گویند. این جریان با اولین مجموعه‌ی شعر جمال ثریا به نام «اووئرجینکا» شکل گرفت. جمال ثریا در سلسله مقالات مختصر و مفیدش هم به بیان تصور خود از شعر پرداخت. این جریان پشتوانه‌ی تئوریک قوی‌ای داشت؛ بنابراین شاعران این جریان هم در شعر و هم در تئوری‌های شعری قدرتمند بودند. شعار اصلی آن‌ها، توجه ویژه به فرم شعری بود. آن‌ها حرکت‌شان را با مفهوم شعر برای شعر شروع کردند. به نظر آن‌ها شعر واسطه‌ای برای شرح رویدادها نیست و باید با دیگر ژانرهای ادبی متفاوت باشد.
شهبازی در ادامه عنوان کرد: مضامین اصلی شعرهای جریان نسل دوم شعر نو ترکیه، بیگانگی و تنهایی انسان، ناملایمات معیشتی، درون‌گرایی، شک‌گرایی، دوری از بیان زیبایی‌های طبیعت و دوری از مضامین فولکلور بوده است. عامل اصلی پرهیز این شاعران از مضامین فولکلور، مقاله‌ی «فولکلور علیه فولکلور» نوشته‌ی جمال ثریا بود. او در این مقاله می‌گفت، پرداختن به مضامین فولکلور باعث سادگی زبان شعر می‌شود که با شکوهِ شعر در تضاد است.
او سیس اظهار کرد: بزرگ‌ترین خدمت این جریان شعری، تربیت مخاطب باسواد یا مخاطب جنتلمن بود. شاعران این جریان برای اولین‌بار با سرلوحه قرار دادن مباحث بینامتنی توانستند بر توانایی‌های روایی شعر بیفزایند. این امر باعث شد مخاطب مجبور شود برای فهم شعر سواد خود را بالا ببرد. به همین دلیل امروز کتاب‌های ادبی در ترکیه با تیراژ بالا و چاپ‌های پی در پی منتشر می‌شوند.
شهبازی همچنین توضیح داد: مجموعه‌ای که شعرهای «من بوی دارچین می‌دهم» را از آن انتخاب و ترجمه کرده‌ام، از سال 1995 تا امروز به چاپ چهل‌وهفتم رسیده است. من این کتاب را از نسخه‌ی سال 2009 که چاپ سی‌وهفتم بود، ترجمه کرده‌ام. شمارگان هیچ‌کدام از چاپ‌های متعدد این کتاب هم از 40 هزار نسخه کم‌تر نبوده است. این امر نشان می‌دهد که این شاعران توانسته‌اند مخاطب را جذب کنند و مخاطب باسواد تربیت کنند. البته این تیراژها فقط مخصوص به کار افراد مشهور نیست؛ شمارگان آثار شاعران و نویسندگان تازه‌کار هم حدودا بالای 10 هزار نسخه است.
او در ادامه گفت: از جریان نسل دوم شعر نو هم جریان دیگری مجزا شد که به آن جریان شعر اجتماعی یا جامعه‌گرا می‌گویند. به این دلیل به این شاعران، جامعه‌گرا می‌گویند که گرایش‌شان به سوسیالیسم یا رئالیسم سوسیالیستی است.
شهبازی افزود: بعد از مرگ جمال ثریا مجموعه‌ی آثارش به نام «سخنان عاشقانه» منتشر شد. کتاب «من بوی دارچین می‌دهم» شامل شعرهایی است که من از این مجموعه انتخاب و ترجمه کرده‌ام. البته من تنها شعرهایی را انتخاب کرده‌ام که پیش از مرگ جمال ثریا و زیر نظر خودش چاپ شده بودند.
او در ادامه تشریح کرد: ویژگی شعرهای جمال ثریا، ادبیت بخشیدن به مفاهیم و حرکات اروتیک بوده است. ویژگی‌هایی نیز هستند که هم در شعرهای جمال ثریا و هم در شعرهای شاعران نسل دوم شعر نو ترکیه دیده می‌شوند: آن‌ها شعر آهنگین را نمی‌پسندیدند و می‌گفتند شعر باید سرشار از موسیقی و تصویرگرایی باشد. به جای پرداختن به زبان محاوره‌یی به ساختار زبانی توجه داشتند و ساختار جمله را به هم می‌زدند. در آثارشان رگه‌های بینامتنی و گرایش به داداییسم و سوررئالیسم دیده می‌شود. شعر این شاعران، درون‌گراست و در آن ضمیر ناخودآگاه اهمیت زیادی دارد. شاعران نسل دوم شعر نو ترکیه، به فرم آزادی عمل می‌دادند، بین واژگان ارتباط معناشناختی برقرار می‌کردند، سرچشمه‌ی شعر را احساس می‌دانستند و معتقد بودند که راه برای تأویل شعر باز است و شعر را به عنوان اثری باز تعریف می‌کردند.
«من بوی دارچین می‌دهم» با 126 صفحه، شمارگان 1000 نسخه و قیمت 4700 تومان از سوی نشر امرود منتشر شده است.
انتهای پیام
نظرات