اهل یزد است. شیوایی سخن و فصاحت بیان‌اش نشان از ذهن منظم و طبقه‌بندی شده‌اش دارد و معلوم می‌کند، در کنار دیگر کارهایش معلمی هم می‌کند.

آذر ماه پیش به عنوان یکی از ۱۰ عکاس تاثیرگذار بر عکاسی کشورمان مورد تجلیل و قدردانی قرار گرفت.

اندام «قلمسیاه» گویای ورزش‌ کار بودن اوست و طی کردن 68 بهار را از نظر پنهان می‌کند، حرفه‌اش عکاسی است اما از فروش و چاپ عکس‌هایش در مجلات معتبر ابا دارد، که دنبال شهرت نیست و عکاسی را از زاویه‌ای دیگر می‌بیند و می‌کاود.

این هنرمند که سابقه عکاسی از مسابقات المپیک‌ از سال ۱۹۸۸ تا ۲۰۰۸ را نیز در کارنامه هنری خود به ثبت رسانده است، سمت دبیر اجرائی 3 دوره اول تا سوم نمایشگاه دوسالانه عکس موزه هنرهای معاصر ایران را از افتخارات کارنامه عکاسی خود می‌داند.

آنچه از نظر می‌گذرانید، گفت‌وگوی خبرنگار بخش هنرهای تجسمی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با «علی قلمسیاه» است.هنرمندی که روزگارش بد نیست، عکاسی پیشرفته را در موسسات و دانشکده‌های عکاسی تدریس می‌کند و سالهاست از آثارش نمایشگاه برگزار می‌کند و عکس هم زیاد می‌اندازد، به خصوص ورزشی.

توسعه رسانه‌ای در ایران از عوامل رونق یافتن عکاسی خبری و مستند اجتماعی است

قلمسیاه توسعه رسانه‌ای در ایران را از عوامل رونق یافتن عکاسی خبری و مستند اجتماعی دانست و گفت: خبرگزاری‌ها و رسانه‌ها از محورهای اساسی توسعه نگاه جدید و پیشرفته در این رشته عکاسی هستند.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: در گذشته کتاب‌های عکاسی که برای معرفی ایران وجود داشت (مانند کتاب آب، باد، ‌آتش، ‌خاک) کتاب ایران پل فیروزه و...، کتاب‌هایی بودند که توسط عکاسان دعوت شده از اروپا و کانادا بوجود آمده بودند.

وی با اشاره به ارائه امکانات مناسب در گذشته به عکاسان خارجی حاضر در ایران، افزود: متاسفانه به عکاسان حرفه‌ای ایرانی چنین امکاناتی را نمی‌دادند و بسیاری از موسسات همچون سازمان محیط زیست و... در گذشته با دستمزدهای بسیار بالا عکاسان غیرایرانی را به استخدام خود درمی‌آوردند.

قلمسیاه همچنین با نام بردن از مطبوعات پیش از انقلاب همچون تهران مصور، ‌فردوسی، ‌اطلاعات و کیهان و... گفت: این مطبوعات و نشریات نقش مهمی را در معرفی عکاسان خبری- مطبوعاتی ایرانی داشته‌اند.

نقش هنر و عکاسی در تغییرات عمده جامعه

این عکاس پیشکسوت در بخش دیگری از سخنان خود، هنر را عاملی برای تغییرات عمده در جامعه دانست که می‌تواند منجر به تولید فکر و تحولات اجتماعی شود و خاطر نشان کرد: وقتی از هنر تعریف می‌کنیم نیاز به قدرت ادبیات ویژه‌ای داریم، در تعریف هنر باید هویت و دانش تاریخی و فلسفی و جهان بینی معرف آن مورد توجه قرار گیرد.

قلمسیاه ادامه داد: اگر اندیشه‌ای و یا عملی قابلیت تغییرات عمده در جامعه را نداشته باشد و نتواند دگرگونی و تغییر ایجاد کند، نمی‌تواند در قالب هنر تعریف و بررسی شود.

وی عکاسی را حاصل دانشی دانست که نتیجه آن برانگیختگیِ آگاهی و احساس است و گفت: اگر چیزی در بستر زمان تغییرات عمده‌ای را در تفکر بشر ایجاد کند، می‌تواند به عنوان یک پدیده هنری مطرح شود. حتی در فرهنگ معارف بشری، اقداماتی که موجب تغییرات پیش رونده جامعه بشری شده است را رفتار و اقدامات هنرمندانه تعبیر می‌کنند.

قلمسیاه رفتارهایی را که سبب تغییرات عمده در زندگی بشر می‌شود را نوعی رفتارهای هنرمندانه عنوان و خاطرنشان کرد: عکس و یا هر کدام از آثار تجسمی که قادر باشند مخاطب خود را به سمتی هدایت کند که یکی از احساسات او را برانگیخته کند، نیزمی‌تواند به عنوان یک اثر هنری و یا شبه هنری مطرح شود.

معنای عکاسی

به نظر این هنرمند پیشکسوت، عنوان عکاسی از ترجمه کلمه «فوتوگرافی» گرفته شده و گفت: البته در ادبیات ما عکس به معنای «بازتاب» نیز به کار رفته است؛ مانند مصرعی که می‌گوید «ما در پیاله عکس رخ یار دیده‌ایم...».

کلمه عکس از گذشته تا کنون به معنای بازتاب در دفتر لغات ما وجود دارد.

وی با اشاره به عکس مشهوری که «جان آدامز» در ویتنام از جوانی پیش از مرگ گرفت، گفت: این عکس رفتار بشر مستبد را نسبت به مردمی که قدرت مبارزه ندارند نشان می‌دهد، در اینجا دیگر نیاز نداریم بدانیم دوربین او چه بوده است و یا با چه دیافراگم و سرعتی عکس گرفته است. آنچه مهم است این است که تاثیر این عکس بر افکار عمومی در عمق تاریخ بشری ماندگار شده است.

عکاسی همواره جزء موثر‌ترین هنر‌ها در طول تاریخ معاصر بوده است

قلمسیاه با بیان اینکه عکاس باید فرهیخته باشد تا یک اثر هنری را خلق کند، اظهار داشت: انسان ژرف نگر، رفتاری هنرمندانه را ارائه می‌دهد و به همین خاطر است که انسان‌هایی که دردآشنا‌تر هستند در ارائه آثار هنری نیز موفق‌ترند.

وی، جامعه عکاسی را جزو تاثیرگذار‌ترین جوامع بشری دانست و گفت: عکاسی همواره جزء موثر‌ترین هنر‌ها در طول تاریخ معاصر بوده است. حتی برخی از روشنفکران اعتقاد دارند که عکاسان فرا‌تر از آن هستند که اثری را که یک نقاش و یا مجسمه‌ساز به نمایش می‌گذارند، ارائه دهند.

ویژگی عکس خوب

این هنرمند پیشکسوت با بیان اینکه اگر در حال حاضر عکس‌هایی را با مضامین تکراری و تقلیدی بگیریم، در حقیقت عقب‌نشینی کرده‌ایم، گفت: در حال حاضر نیاز به گرفتن عکس‌هایی تازه با هویت جدید داریم.

وی ادامه داد: زاویه دید هر عکاس با عکاس دیگر متفاوت است. برای همین است که اگر ده‌ها نفر عکاس از یک محیط عکس بگیرند، احتمال آنکه همه این عکس‌ها با یکدیگر متفاوت باشد بسیار است.

قلمسیاه با بیان اینکه برای گرفتن عکس خوب باید دانش فنی و وسیله مناسب آن را داشت، تصریح کرد: مطمئنا عکاس برای گرفتن یک عکس خوب وابسته به وسیله خوب هم هست. ولی آنچه که مهم است، هنر دیدن عکاس است.

وی خاطرنشان کرد: باید دانست دوربین کار خودش را انجام می‌دهد و این مغز پردازشگر انسان است که در عکاسی مهم است. البته ممکن است در این میان عده‌ای بنا براصل ژنتیکی عکاس خوبی باشند امّا آن‌ها پدیده‌ای استثنایی هستند.

پدیده‌ها را در ورزش و هنر می‌توان یافت. پدیده‌ها چهره‌های محبوبی هستند. اما تکامل بشر بر اساس اندیشیدن مداوم، کار، تمرین، ممارست و جدیت امکان پذیر است.

این هنرمند افزود: امروزه با فن آوری‌های جدید می‌توان به راحتی حتی چیزهایی را در عکس کم و زیاد کرد و تصاویری متفاوت از آنچه که در واقعیت وجود دارد را به مخاطب نشان دهد که ممکن است در بعضی موارد موجب گمراهی و یا کج روی و یا حتی به ناهنجاری‌های اجتماعی منجر شود.

رابطه انسان و عکس

قلمسیاه، انسان را محور اساسی همه تغییرات دانست و گفت: این انسان است که قابلیت هنرمند شدن را دارد و نقش اساسی را در هر زمینه از جمله هنر عکاسی ایفا می‌کند.

فن و هنر و عکاسی به تاریخِ آموزش و فرهنگ بشر معاصر و آینده انسان کمک‌های ارزنده‌ای ارائه کرده است. به همین دلیل سازمان‌ها و نهاد‌های بسیاری در جهان وجود دارند که هزینه‌های بالایی را برای ثبت تصاویر از نادیده‌های جهان پرداخت می‌کنند.

برای مثال یک موسسه خبری ۴۰ میلیون پوند در طی دو سال هزینه می‌کنند تا تصویر پلنگ برفی را در ارتفاعات نپالبه ثبت برساند، موسساتی وجود دارند که برای مکاشفات یک سرزمین هزینه‌های سنگینی را با گشاده دستی می‌پردازند.

علی قلمسیاه در مورد نحوه نمایش یک اثر هنری گفت: نمایش و قاب بندی عکس از اهمیت ویژهای برخوردار است و قاب بندی باید در جهت درست برای معنا دار کردن عکس انتخاب شود. این عکاس در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: یک عکس ممکن است با تغییر قاب بندی از افقی به عمودی به کلی مفهومش عوض شود. چون خطوط افقی آرام بخش و کم ماجرا هستند اما فرم‌های عمودی همواره حس مقاومت و سختی را در انسان برمی انگیزانند.

اقتصاد هنر

وی همچنین با اشاره به اقتصاد هنر دربرخی از کشورهای آسیایی و اروپایی و آمریکایی اظهار داشت: در این کشور‌ها مدت‌هاست که توجه ویژه‌ای به مدیریت اقتصادی آثارهنری می‌شود و در این کشور‌ها واسطه‌های حرفه‌ای اثار هنری را به شهرت می‌رسانند و آن‌ها را شناسنامه‌دار می‌کنند.

این عکاس با بیان اینکه نمایش و فروش آثار هنری در حراجی‌ها به صورت حرفه‌ای بر پا می‌شود، گفت: مخاطب این حراجی‌ها محدود به افراد مجموعه‌دار و علاقه‌مندان به آثار هنری در جامعه است. برای کسانی که بدون مطالعه وارد چنین عرصه‌ای می‌شوند، ممکن است زیان و بی‌اعتمادی ایجاد شود.

قلمسیاه افزود: در ایران هیچ کدام از قواعد علمی و حرفه‌ای و مدیریتی نمایش و فروش آثار هنری و به ویژه آثار عکاسی را رعایت نکرده‌ایم.

فعالیت‌هایی چون بازاریابی، تبلیغات که نقش مهمی در معرفی هنرمندان دارد مورد غفلت واقع شده‌اند. در حراجی‌ها و اکسپوهایی که در ایران برگزار شده‌اند، نوعی نگاه غیر حرفه‌ای بر آن حاکم بوده است و یا احتمالا افراد یا موسساتی با این پیش فرض که شبیه حراجی‌هایی مثل «کریستی» را در ایران راه بیندازد، بدون اینکه سوابق مدیریتی و حرفه‌ای و نوآوری‌های این مدیریت اقتصادی را مطالعه کرده باشند و یا از تجربهٔ نخبگان این حرفه بهره گرفته باشند وارد این عرصه می‌شوند.

وی با اشاره به موانع اقتصاد هنر در ایران گفت: مردم ما اشتیاق و قدرت اقتصادی خوبی را برای خرید آثار هنری ندارند و موسساتی که باید حامی هنرمندان باشند و آثار هنری را در ادارات، موسسات، بانک‌ها، شرکت‌ها و مکان‌های عمومی برای فرهنگ‌سازی قرار دهند، ضعیف عمل کرده‌اند و یا اصلا وارد این خط مهم فرهنگی نشده‌اند. نشریات و مطبوعات نیز از این اقدام فرهنگی عقب مانده‌اند!

این هنرمند پیشکسوت تصریح کرد: البته دلیل دیگر این است که مردم ما مطمئن نیستند اگر یک قاب عکس نفیس را هدیه بگیرند و یا بخرند بتوانند آن را بعد‌ها به فروش برسانند. در حقیقت تفکر بسیاری نسبت به عکاسی فقط فشار دادن دکمه دوربین عکاسی توسط عکاس بوده است و هنوز هم بسیاری بر این عقیده‌اند که دوربین کار اصلی را در عکاسی ایفا می‌کند نه عکاس! غافل از اینکه یک اثر بدیع، نتیجهٔ مغز و اندیشه انسان پردازشگر و متفکر است، که جوهرهٔ احساس و فرهنگ و هویت شخصی و تجارب فنی و آموزش‌های خود را در کسری از زمان که چکاندن دکمهٔ دوربین عکاسی است متبلور می‌کند.

عکاسی و دانشگاه

قلمسیاه تعداد افرادی که به عکاسی خلاقانه در ایران می‌پردازند را انگشت‌شمار برشمرد و اظهار داشت: متاسفانه در دانشگاه‌های ما بسیاری از استادان علاقه داشتند، دانشجویان مطابق میل آن‌ها عکاسی کنند، نه مطابق سلیقه و ذوق هنری خود دانشجو. باید گفت با این شیوه هنرمند را نمی‌توان از دل دانشگاه بیرون آورد. در حقیقت دانشگاه تکنیک‌ها را به فرد می‌آموزد نه رفتار هنرمندانه.

هنرمندان سینما و عکاسی

وی در بخش دیگری از سخنان خود، به عکاسی هنرمندان سینما اشاره کرد و گفت: اولین باری که من عکس‌هایی از هنرمندان سینما را در نمایش و فروش عمومی آثار عکاسی دیده‌ام به سال‌های اخیر بر می‌گردد.

آثاری که برخی از آن‌ها شبیه به سیاه‌مشق‌های دانشجویان ۳۰-۲۰ سال پیشِ رشتهٔ عکاسی بوده است و برخی دیگراز آثار عکاسی هنرمندان سینما شبیه عکس‌های دوره‌های دهه ۱۹۳۰ تا ۱۹۶۰ میلادی مانند ریختن مداد تراشه‌ها بر روی مقوا و عکس گرفتن از آن‌ها بود که در ژانر فرم گرایی قرار می‌گیرند و ما در آثار عکاسی برخی از سینماگران با این چنین پدیده‌های کهنه‌ای از عکاسی مواجه می‌شویم‌!!

علی قلمسیاه خاطرنشان کرد: اینکه کسی در سینما حضور داشته باشد و عکاسی کند که چیز بدی نیست، اما استفاده از شهرت سینمایی آنان برای به فروش رساندن عکس‌های ایشان مورد چالشی جداگانه‌ای است و جای تامل دارد!!

تاریخچه عکاسی

علی قلمسیاه با بیان اینکه هر تکنولوژی بر حسب نیازهای بشر، تولید می‌شود و توسعه می‌یابد ادامه می‌دهد، اگر مولد آن نباشیم، یا از آن محرومیم و یا باید آن را خریداری کنیم و هزینهٔ انتقال آن را پیردازیم. ورود عکاسی به ایران نیز تقریبا چنین وضعیتی را داشته است، ما آن را تولید نکرده‌ایم.

وی ادامه داد: علاقه ایجاد شده در ناصرالدین شاه پس از سفرش به اروپا و مشاهده جذابیت‌های عکس و سینماتوگراف، سبب شد تا پای عکاسی به ایران باز شود، متاسفانه باید گفت عکاسی بدون دانش فنی آن وارد ایران شد و در حدود ۸۰ سالی نیز در اندرونی قاجار‌ها جای خوش کرده بود.

قلمسیاه با اشاره به اینکه عکاسی در دوره قاجاریه بیشتر به صورت محفلی و در دربار سلطنتی بود اظهار داشت: تا سال ۱۹۱۴ که مصادف با شروع جنگ جهانی اول بود عکاسی چندان توفیق حضوری در دست مردم ایران نداشته است، اما بین سال‌های ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۴، در جریان جنگ جهانی دوم با حضور سربازان اروپایی در ایران و توسعه سیستم خبری جهانی باعث توجه بیشتر به عکاسی خبری- مستند اجتماعی و به ترتیب سایر ژانرهای عکاسی از ایران در آثار عکاسان ایرانی شده است.

وی با بیان اینکه ورود عکاسی به عرصه هنری طی ۸۰ سال اخیر و به تدریجا اتفاق افتاده است، ‌ گفت: عکاسی در بیش ازنیم قرن اخیر توسعه بیشتری پیدا کرده است و همزمان با جنگ تحمیلی در ایران این پیشرفت سرعت بیشتری به خود گرفته است و مشاهد می‌شود که مکتب عکاسی ایرانی متولد می‌شود و شهرت جهانی نیز پیدا می‌کند.

تقسیم بندی عکاسی

وی با تقسیم‌بندی عکاسی در بخش‌های تخصصی مانند: «خبری ومستند اجتماعی»، «صنایع و تبلیغات» و «کاربردی و هنری» و... تصریح کرد: البته عکاسی عمومی را باید در این میان جداگانه بررسی کرد، چون بیشتر در خانواده‌ها این شکل عکاسی به صورت سرگرمی حضور داشته است و دارد.

قلمسیاه در تقسیم‌بندی دیگری عکاسی را به دو بخش قبل ازتدریس آن در دانشگاه و بعد از آن تقسیم کرد و گفت: آکادمیک شدن عکاسی و فراگیری آن به عنوان یکی از درس‌های آکادمیک در پدید آمدن هنر عکاسی، نقش بسزایی داشته است.

توصیه به عکاسان جوان

این عکاس در توصیه به هنرمندان عکاس جوان گفت: دانشجویان و علاقمندان به عکاسی باید مطالبی چون جامعه‌شناسی، ‌فلسفه، ‌ تاریخ ادبیات و هنر را به خوبی بخوانند و درک کنند و با مسائل روز بشر معاصر به خوبی آشنا باشند تا بتوانند در حرفه و هنرعکاسی پیشرفت کنند.

عکاسی ورزشی

این هنرمند درباره عکاسی ورزشی گفت: از عوامل مهمی که به عکاسان ورزشی برای تهیه عکس‌های مناسب کمک می‌کند شناخت کافی نسبت به رشته‌های مختلف ورزشی است. عکاس ورزشی ضمن اینکه باید خصیصه رفتار ورزشی و فرازهای حرکات ورزشی و هنر نمایش ورزشی را بشناسد باید خود نیز به ورزش بپردازد.

درباره هنرمند

علی قلمسیاه، شهریور ۱۳۲۳ در یزد متولد شده است. عکاسی را در دوران دبیرستان و از سالهای ۱۳۳۶ آغاز کرده و از سال ۱۳۴۰ در زمینه‌های عکاسی از طبیعت و ورزش با موسسات مربوط تاکنون همکاری دارد.

او همچنین عکاسی پیشرفته را در موسسات و دانشکده‌های عکاسی از سال ۱۳۶۰ تدریس می‌کند.

علی قلمسیاه با عکاسی از رویداد‌ها و بازیهای المپیک و پارالمپیک و بازیهای جهانی از المپیک ۱۹۸۸ در کارنامه عکاسی خود تجارب ارزنده‌ای دارد. از آثار عکاسی وی تاکنون نمایشگاههای متعددی در ایران و دیگر کشورهای جهان برگزار شده است. وی سمت دبیر اجرائی ۳ دوره اول تا سوم نمایشگاه دوسالانه عکس موزه هنرهای معاصر ایران را از افتخارات کارنامه عکاسی خود می‌داند.

انتهای پیام