سيدمحمد بهشتي گفت: مرحوم باقر آيت‌الله‌زاده‌ي شيرازي به مطالعات تاريخي _ معماري و حفاظت و مرمت پرداخت تا آموزش و پژوهش را در اين حوزه گسترش دهد.

به گزارش خبرنگار سرويس ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، رئيس سابق سازمان ميراث فرهنگي كشور در پنجاه و سومين گفتمان هنر و معماري كه به مناسبت پنجمين سالگرد وفات مرحوم دكتر باقر آيت‌الله‌زاده شيرازي با موضوع «درس‌هايي از مرمت» عصر ديروز در «موزه‌ي هنر امام علي (ع)»، برگزار شد‌، ادامه داد: مرحوم شيرازي دائما تاكيد مي‌كرد حفاظت از آثار تاريخي بيشتر با هدف آموزش و پژوهش انجام مي‌شود كه اين شايد يكي از روشن‌ترين راه‌ها براي شناختن فرهنگ و تاريخ ما است.

وي تأكيد كرد: ما آثار گذشته خود را حفظ مي‌كنيم تا خودمان پرستيژ و شخصيت‌مان را بشناسيم و حفظ كنيم. اينكه اكنون مصرف كننده‌ايم و هنوز به مرحله توليد كننده نرسيده‌ايم به دليل نشناختن خودمان است. مرحوم شيرازي نيز به طور دائم تاكيد مي‌كرد كه حالمان خوب نيست چون مصرف كننده‌ايم. زماني خوب مي‌شويم كه توليد كننده باشيم. وقتي كسي اين حرف‌ها را مي‌زند به طور قطع رفتارش در عمل با كسي كه اينگونه اعتقادات را ندارد بايد متفاوت باشد و اين تفاوت بود كه دكتر شيرازي را از ديگران متمايز مي‌كرد.

بهشتي با اشاره به اين بيت از حافظ كه «تا نگردی آشنا زین پرده رمزی نشنوی/ گوش نامحرم نباشد جای پیغام سروش»، گفت:‌ اين بيت در خور حال مرحوم شيرازي است. حافظ تاكيد مي‌كند محرميت حاصل انس است و انس از جنسي است كه موكول به شناخت باشد. زماني با چيزي انس مي‌گيريم كه نسبت به آن شناخت داشته باشيم و شناخت‌مان فقط نظري نباشد. همه كساني نيز كه با دكتر شيرازي مأنوس بودند اين قضيه را دائما در ذهن خود مرور مي‌كنند.

او افزود: دكتر شيرازي از هر فرصتي براي آموختن به هر دو معنايش (آموختن و فراگيري) استفاده مي‌كرد و هيچ فرصتي را از دست نمي‌داد. وي هيچگاه فقط به آموزش اكتفا نمي‌كرد گاهي اوقات نكاتي ريز را از ديگران مي‌آموخت و هميشه سر كلاس تا زماني كه مطمئن نمي‌شد همه‌ي دانشجويانش مطالب را به خوبي ياد گرفته‌اند رضايت پيدا نمي‌كرد. در واقع پرورش براي او هميشه در اولويت بود.

بهشتي ادامه داد:او براي ما بيشتر يك معلم بود تا يك دوست و همكار. و هميشه نگران توبيخ شدن بوديم. او بيش از هر چيز نسبت به انسي كه به آثار تاريخي و فرهنگي پيدا كرد و آشنايي‌ كه به دنبال محرميت برايش ايجاد شده بود نسبت به فرهنگ ايراني تابع سنتي شده بود كه در اين فرهنگ از آن تبعيت مي‌شد و آن سنت بنابر اين فرهنگ، ذهنيتي است كه در هر چيزي يا كسي گوهري نهفته است كه آن گوهر بايد از قوه به بالفعل درآيد و اين كار موكول به تربيت است.

رئيس اسبق سازمان ميراث فرهنگي كشور ادامه داد: مرحوم شيرازي براي تربيت اولويت قائل بود و رفتارش به گونه‌اي بود كه دانشجويان و اطرافيانش بايد تربيت مي‌شدند. همه‌ي كساني كه با وي كار مي‌كردند حتما در زمان‌هايي طعم تلخ اخم وي را چشيده‌اند و رياضت‌هاي سختي از دكتر شيرازي به آنها رسيده است كه اكنون به شيريني زندگي خود رسيده‌اند.

وي دو اصطلاح «پرهيختن» و «فرهيختن» را كلماتي دانست كه به اعتقاد دكتر شيرازي در امر تربيت نقش زيادي دارند و گفت: پرهيختن ظاهر عمل ما را درست مي‌كند و مفهومي از تربيت است و فرهيختن موكول به اين است كه گوهري در وجود شخصي باشد. امروز ما در اصطلاح فرهيخته بسيار سخاوتمندانه عمل مي‌كنيم و به راحتي دائما از آن استفاده مي‌كنيم و به هر ريز و درشتي فرهيخته مي‌گوييم. فرهيخته گوهري است كه اكنون ديگر زياد توليد نمي‌شود.

او افزود: اگر بخواهيم كساني كه اين جايگاه را دارند، بشناسيم بايد نخست وظيفه‌ي خود را نسبت به آنها خوب ادا كنيم و شرطش اين است كه آنها را بشناسيم. متاسفانه اكنون هرچيز با ارزشي، تقلبي‌اش زياد است و سخت مي‌شود سره را از ناسره تشخيص داد. براي اين كار فقط نبايد به تحليل و تحسين اكتفا كنيم.

به گزارش ايسنا، در ادامه‌ي اين نشست، نيز دكتر اسكندر مختاري كارشناس حوزه‌ ميراث فرهنگي زندگي مرحوم دكتر شيرازي را به چهار بخش پژوهش‌، حفاظت و مرمت‌،آموزش‌ و ترويج تقسيم‌بندي كرد و افزود: اكنون ايرانيان با آثاري كه مستشرقين شناخته‌اند شناخته مي‌شوند. از زمان‌هايي كه درس مرمت و ميراث فرهنگي در ايران شناخته شد دكتر شيرازي و دكتر مهريار مي‌خواستند حقيقت تاريخ معماري را بشناسانند. در مرمت بنا،دكتر شيرازي سه مقطع تاريخي را پشت سر گذاشت تا به جايگاهي رسيد كه بيشتر به آموزش اشتياق داشت. جايگاه وي در موضوع حفاظت و مرمت بناها بود.

اسكندر مختاري

وي ادامه داد: در ايران سه دوره‌ي تاريخي مرمت داريم. دانش تاريخي مرمت در فرهنگ ايراني تا دوره‌ي بعد از قانون «عتيقات» ادامه داشت و توسعه‌ي مساجد شهرستاني و مساجد كوشكي دوره‌ي نخست را شامل مي‌شد. دوره‌ي دوم؛ تجميع هنر و دانش با يكديگر بود كه دكتر شيرازي در تاريخ مرمت ايران اين كار را انجام داد و در دوره‌ي سوم كه از سال 1345 به اين طرف را در برمي‌گرفت، تاسيس سازمان ميراث فرهنگي و همزمان با آن صاحب سبك شدن مرحوم شيرازي بود كه وي را از نظر جايگاه در تاريخ مرمت در راس هرم قرار مي‌دهد.

او با اشاره به انتشار مجله‌ي «اثر» و برگزاري كنگره‌هاي تاريخ معماري و شهرسازي توسط مرحوم شيرازي اظهار كرد: او هميشه مانند ترازو عمل مي‌كرد زماني كه چيزي را مي‌پذيرفت و درباره‌ي آن مطمئن مي‌شد ديگر هيچ تعارفي با كسي در آن زمينه نداشت. وي همچنين در زمينه‌ي ترويج علم نيز غافل نبود. اين موهبتي است كه خداوند نصيب افرادي مانند دكتر شيرازي مي‌كند.

به گزارش ايسنا‌، حسين رايتي‌مقدم - كارشناس حوزه ميراث فرهنگي- نيز در اين نشست اظهار كرد: نام دكتر شيرازي با مرمت تداعي مي‌شود. وي بنيان‌گذار مرمت علمي در ايران بود و فعاليت‌هايش كه از سال 1344 آغاز شد با بنيان‌گذاري سازمان ملي حفاظت آثار تاريخي ايران همراه بود. او يك دهه درس حفاظت و مرمت را به صورت گسترده در كشور جا انداخت و كار در اصفهان برگ زرين اقدامات وي در اين حوزه بود. هرچند در ديگر نقاط كشور كارهاي فوق العاده‌اي انجام مي‌داد. وي دولت‌خانه‌ي صفوي،رواق‌هاي صفوي، محله‌هاي جلفا و گورستان تاريخي تخت‌پولاد در اصفهان را «تهديد حدود» كرد و با ابلاغ به استانداري، مصوبه‌ي سازمان ملي حفاظت آثار باستاني ايران آن زمان را گرفت.

اين كارشناس حوزه ميراث فرهنگي با تاكيد بر اين‌كه مرحوم شيرازي هيچ‌گاه پشت ميز رياست ننشست، ادامه داد: در سال‌هاي نخستي كه سازمان ميراث فرهنگي تاسيس شد و وي به عنوان معاون اجرايي كار مي‌كرد، يكبار آقاي «مايور» به شهر اصفهان آمد و از مسئولان خواست به دليل ترافيكي كه اطراف ميدان نقش‌جهان وجود دارد از خيابان حافظ تا خيابان سپه، زيرگذري سواره از زير ميدان نقش جهان عبور دهند تا ترافيك آسيب كمتري به اين ميدان تاريخي وارد كند، در آن زمان 14 هزار دلار اعتبار براي انجام بررسي‌ها گذاشته شد و بعد از به پايان رسيدن مطالعات كه دكتر شيرازي نيز در آن نقش مهمي داشت به طور رسمي و قانوني اعلام شد رفتن به زيرزمين درهمه‌ي نقاط شهر اصفهان به خصوص مكان‌هاي تاريخي مطلقا ممنوع است كه اكنون نيز اسناد و مدارك آن موجود است.

به گزارش ايسنا، فرامرز تطهيري‌مقدم نيز در اين نشست گفت: نتيجه‌ي يكي از كم‌كاري‌هايي كه ما مهندسين درباره‌ي بناها انجام مي‌دهيم اتفاقي است كه چند روز پيش در آذربايجان‌شرقي رخ داد و اكنون داريم حاصل آن را درو مي‌كنيم.

اين معمار افزود: در دوراني كه مهندس بهشتي، رياست سازمان را برعهده داشت مرحوم شيرازي يادداشتي تحت عنوان «اخلاق در مرمت» به من داد كه بعد از مدتي آن سرلوحه‌ي بسياري از مرمت‌گران ايراني شد. مرحوم شيرازي معتقد بود كه مرمت‌گر انساني هنرمند است كه نگاهي بي‌تفاوت به آثار تاريخي ندارد، بلكه نگاه آن يك رابطه‌ي عاشقانه است. مرمت گر امانت‌داري پرهيزكار است و در واقع به نوعي گاهي اوقات رياضت مي‌كشد.

به گزارش ايسنا‌، در پايان اين نشست فرزند مرحوم باقر آيت‌الله زاده‌ي شيرازي نيز در سخناني گفت: پدرم به بحث نظام ملي نوآوري در حوزه‌ي استراتژيك معتقد بود و اين نظام را در حوزه‌ي مرمت نيز بسيار جدي مي‌گرفت. وي در سال‌هاي پاياني عمرش در حال تهيه منشور ملي مرمت بود و تا حدي نيز آن را تدوين كرده بود، ولي اكنون نمي‌دانم كار تدوين اين منشور به كجا رسيده است؟

رضا شيرازي افزود: او قبل از فوتش در حال كار بر روي پنج كتاب بود، به خصوص بر روي تدوين كتاب «تاريخ معماري شهرسازي در اصفهان» بسيار كار مي‌كرد، فكر مي‌كنم حدود 20 سال ديگر وي بايد زمان مي‌داشت تا آنچه را در اين زمينه در ذهن داشت به روي كاغذ بياورد.

خانواده‌ي مرحوم دكتر شيرازي

به گزارش ايسنا، مرحوم دكتر باقر آيت‌الله‌زاده شيرازي در سال 1315 در نجف اشرف به دنيا آمد و در سال 1342 از دانشكده‌ي هنرهاي زيباي دانشگاه تهران فارغ التحصيل شد. در سال 1354 دكتري خود را در مرمت بناهاي سنگي از دانشگاه يورك - انگلستان دريافت كرد. مهمترين مسئوليت‌هاي فني – اداري وي در سازمان ملي حفاظت آثار باستاني ايران و سازمان ميراث فرهنگي كشور و نيز موسسه فرهنگي- هنري ايكوموس بود و در روز 28 مردادماه 1386 و در حين برگزاري مراسم تقديرش دارفاني را وداع گفت.

انتهاي پيام