يك استاد دانشگاه تأكيد كرد: اگر چند باغي را كه در كشور باقي مانده‌اند، به‌درستي حفظ نكنيم، ديگر چيزي به نام «باغ ايراني» نخواهيم داشت.
به گزارش خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، دومين روز از جشنواره‌ي «باغ‌هاي ايراني» روز گذشته (دوشنبه، 23 خردادماه) در خانه‌ي هنرمندان ايران برگزار شد و در آن، كارشناسان به بررسي گونه‌شناسي باغ ايراني پرداختند.
در اين نشست، آزاده شاهچراغي ـ استاد رشته‌ي معماري ـ اظهار كرد: در بررسي باغ‌ها چند نكته‌ي مهم اهميت دارد كه نخستين نكته، شناسايي و مرمت باغ است. باغ يك موجود زنده است كه اگر خشك شود، ديگر تمام مي‌شود.
وي با تأكيد بر اين‌كه شناسايي اوليه‌ي باغ بسيار اهميت دارد، تصوير چهار نقشه از پلان باغ دولت‌آباد يزد را نمايش و توضيح داد: نقشه‌ي اين باغ براي نخستين‌بار به‌شكل اشتباه شناسايي شد. به همين دليل، بخشي از محوطه‌ي باغ در نظر گرفته نشد و از بين رفت. هرچند پس از آن، كارشناسان مختلف تلاش كردند، شناسايي دقيق‌تري از باغ داشته باشند، ولي اكنون ديگر كار از كار گذشته، زيرا بافت مسكوني در اطراف باغ پيشرفت كرده است.
او ادامه داد: نكته‌ي ديگري كه در اين باغ اهميت دارد، بي‌توجهي به اسناد است. به‌طور مثال، اكنون استخر باغ دولت‌آباد را پر از آب كرده‌اند كه اين كار اشتباه است، زيرا در گذشته، اين كاربري را نداشته است؛ در يزد كه تابستان‌هاي گرمي دارد، اجازه داده نمي‌شود كه آب در چنين استخري به‌راحتي تبخير شود.
شاهچراغي با بيان اين‌كه نكته‌ي مهم ديگر درباره‌ي باغ‌ها نگهداري از آن‌هاست، گفت: باغ فين كاشان بسيار تغيير كرده است و وضعيت آن در سال گذشته، واقعا اسفبار بود.
وي توضيح داد: تمام عرصه‌هاي اطراف اين باغ كه خصوصي بودند، تخريب و به پاركينگ تبديل شدند، آن هم به اين دليل كه اين محل براي حضور گردشگران فراهم باشد؛ ولي مگر اين باغ ظرفيت پذيرش چند گردشگر را دارد كه چنين اقدامي انجام شد؟
او با اشاره به موزه‌ي هرميتاژ كه مردم براي ديدن آن، صفي طولاني را تشكيل مي‌دهند، گفت: در كشور ما براي باغ كه موجود زنده، يعني درخت در آن وجود دارد، چنين چيزي رعايت نمي‌شود. در اين راستا، يك كار دانشگاهي انجام داده‌ايم و آمار بازديد از اين باغ را در يك سال بررسي كرده‌ايم. نتيجه‌ي اين بررسي نشان مي‌دهد كه هيچ كنترلي روي تعداد بازديدكنندگان اين باغ وجود ندارد. باغ فين كاشان از دوران صفويه تا كنون باقي مانده، ولي در طول دو سال گذشته، آسيب‌هاي بسيار زيادي را ديده است. در اين‌باره لازم است يادآوري كنيم كه در كشور، قانون مناسبي براي مجازات قطع درخت نداريم.
شاهچراغي در ادامه‌ي سخنان خود، وسعت باغ‌ها را به‌عنوان يكي ديگر از نكات مهم در اين زمينه دانست و اظهار كرد: در اين‌باره، ايده‌هاي مختلفي مانند ايجاد باغ ـ مدرسه، باغ‌هاي اداري و بيمارستان‌هاي شفابخش كه در آن‌ها باغ وجود داشته باشد، بررسي و مطرح شده‌اند كه مي‌توان از آن‌ها استفاده كرد. نكته‌ي مهم ديگري كه بايد به آن توجه كرد، اين است كه اكنون باغ‌هاي ايراني به‌عنوان زيرمجموعه‌ي باغ اسلامي در حال معرفي هستند، در حالي كه باغ ايراني خودش داراي ريشه‌ي شكل‌دهنده است. به اين ترتيب، اگر چند باغي را كه در كشور باقي مانده‌اند، حفظ نكنيم و اگر از بين بروند، ديگر چيزي به نام باغ ايراني نخواهيم داشت.
به گزارش ايسنا، در اين همايش كه هيأت رييسه‌ي آن را مهدي مجابي، داراب ديبا و مهرداد بهمني برعهده داشتند، حسين سلطان‌زاده مطالبي را درباره‌ي گونه‌شناسي باغ‌ها ارائه كرد.
اين عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد اسلامي گفت: از نظر كاركردي، باغ‌ها به دسته‌هاي مختلفي طبقه‌بندي مي‌شوند و از نظر كالبدي به باغ ـ خانه مانند باغ‌هاي قاجاري ارم شيراز و عفيف‌آباد، باغ‌هاي شهري مانند چهارباغ كه تنها نمونه‌ي ارزشمند باقي مانده است، باغ‌هاي حكومتي ـ سكونتي مانند نقش جهان اصفهان، باغ‌هاي داراي كوشك در آب، باغ‌هاي واقع در كنار رودخانه مانند باغ آيينه در اصفهان، باغ در نواحي پرشيب مانند باغ شاهزاده در ماهان و باغ قجر در تهران تقسيم‌بندي مي‌شوند.
وي ادامه داد: باغ يك ويژگي خاصي دارد كه در بناهاي ديگر بروز نكرده است. شايد باغ تنها گونه از فضاهاي معماري است كه اساسا هدف از طراحي آن‌ها، ايجاد دگرگوني در مقياس‌هاي كوچك است، در حالي كه در خانه، حداكثر انطباق را مي‌بينيم.
او بيان كرد: نكته‌ي مهمي كه بايد به آن اشاره كرد، اين است كه در باغ‌ها به‌جز گونه‌شناسي، يك پديده را بايد مورد توجه قرار داد؛ باغ‌ها حامل ويژگي‌هايي هستند كه هيچ نوع فضاي معماري آن را ندارد، وقتي باغ در دشت يا كنار رودخانه قرار دارد، آن چيزي كه مرتب در آن تغيير مي‌كند، محل كوشك است، زيرا بايد از بهترين منظر برخوردار باشد. به اين ترتيب، يك مفهوم واحد در شكل‌هاي مختلف در باغ‌ها ديده مي‌شود.
وي با بيان اين‌كه باغ ايراني حامل مفاهيم اساسي معماري از دوران‌هاي مختلف تا زمان قاجار است، اظهار كرد: ايرانيان در طول تاريخ، واژه‌هاي زيادي را براي باغ ساخته‌اند، مانند گلستان، چمن‌زار و بوستان. در حالي كه كم‌ترين واژه به جاي «ميدان» با كاربري‌هاي مختلف مانند ميدان نقش جهان ساخته شده است.
سلطان‌زاده افزود: مجموعه‌ي باغ‌هاي ايراني در طول تاريخ علاوه بر كاركردي كه داشته‌اند، مفاهيم معماري عالي نيز داشته‌اند و از اين جهت، كاملا خاص هستند.
به گزارش ايسنا، در ادامه‌ي اين همايش، فرامرز پارسي به معرفي باغ تاريخي چشمه‌علي در دامغان پرداخت.
وي با اشاره به اين‌كه مهم‌ترين ويژگي باغ‌هايي كه كوشك دارند، اين است كه آب، مهم‌ترين عنصر آن‌ها محسوب مي‌شود، بيان كرد: معمولا با حضور يك بنا در ميان آب، آن باغ از انواع ديگر باغ‌ها جدا مي‌شود. در اين‌باره به باغ‌هاي ديگري مانند فرح‌آباد اصفهان كه كوشكي ميان آب در آن وجود دارد، مي‌توان اشاره كرد.
به گفته‌ي او، چشمه‌علي دامغان كه در حدود 25 كيلومتري شمال غربي دامغان واقع است، هويت خود را از مفهوم چشمه مي‌گيرد، زيرا چشمه‌علي از انواع چشمه‌هايي است كه آب آن‌ها از لايه‌هاي بسيار وسيعي گرفته مي‌شود و در فصل‌هاي مختلف ميزان آن تغيير نمي‌كند، اين ويژگي در زمان خشكسالي بسيار اهميت دارد.
پارسي با بيان اين‌كه از چشمه‌علي دامغان در دوره‌هاي مختلف مانند پيش از اسلام، ساساني و زمان حمله‌ي اسكندر نام برده شده است، يادآوري كرد: تا زمان صفوييان، اين محل به‌شكل باغ نبود و احتمالا فقط يك چشمه‌ي مقدس بوده است. اكنون نيز پس از گذشت زمان، باغ به مرور از ميان رفته است و فقط چشمه وجود دارد و فضاي سبزي كه اطراف آن ديده مي‌شود.
او همچنين به سردر عمارت اين باغ اشاره و اظهار كرد: اين سردر كاملا كلاسيك و ايراني است و به سردر باغ مسعوديه نيز شباهت زيادي دارد. همچنين عمارت كوشك در اين باغ كه حدود 12 هكتار مساحت دارد و 34 درصد آن را آب تشكيل مي‌دهد، به عمارت فتحعلي‌شاهي معروف است. امروزه در طرحي كه براي بازسازي آن تهيه شده، تلاش شده است كه باغ بودن به اين محل بازگردانده شود تا مفهوم باغ را دوباره در اينجا بتوانيم شاهد باشيم.
در ادامه‌ي اين همايش، نسيم جهاندار به معرفي دو باغ در استان اصفهان پرداخت.
او ابتدا به باغ تاج‌آباد كه به دوران شاه‌عباس اول تعلق دارد، اشاره و با نمايش چند عكس، اظهار كرد: در زمان قاجار، اين باغ توسط ظل‌السلطان فروخته شد و سپس فرزندان او، دخل و تصرف‌هايي را ايجاد كردند تا بناي مدرن‌تري را نسبت به دوران صفوي بسازند. در نهايت نيز مي‌بينيم، مسؤولان به‌دليل همكاري نكردن مالكان نتوانستند، آن را مرمت كنند.
او با بيان اين‌كه به نظر مي‌رسد، ساختمان كوشك اين باغ يك طبقه بوده و طبقه‌ي دوم روي اين باغ توسط مالكان در نيم قرن اخير ساخته شده است، توضيح داد: در كف‌پوش محوطه‌ي اين باغ، سنگ‌هاي مرمري وجود داشته كه مالكان به‌دليل اين‌كه ممكن است، اين سنگ‌ها گران‌قيمت شمرده شوند، براي جلوگيري از مصادره شدن، سنگ‌هاي مرمر را از بين برده‌اند. همچنين در پشت كوشك، استخري بوده كه اكنون چيزي از آن باقي نمانده است.
جهاندار بيان كرد: در كنار كوشك، دو بناي حمام و گلاب‌گيري وجود داشته كه حمام به‌طور كامل از بين رفته و بناي گلاب‌گيري نيز به‌شكل تخريب‌شده باقي مانده است.
وي در ادامه درباره‌ي باغ سرهنگ‌آباد نيز گفت: اين باغ در زمان قاجار با الهام از بناي چهل‌ستون اصفهان ساخته و به مرور زمان، بسياري از تزيينات و شيشه‌هاي رنگي آن دزديده شد. اكنون هم از تزيينات آن چيز زيادي باقي نمانده است.
به گفته‌ي او، اين مجموعه در گذشته دو فضاي باز اصلي داشت كه امروز فقط بقايايي از آن‌ها باقي مانده است. همچنين عمارت چهل‌ستون آن با تخريب زيادي روبه‌رو شده است، به‌طوري كه تزيينات و بخش زيادي از نقاشي‌هاي ديواري آن از بين رفته‌اند. علاوه بر اين، بناي سردر اين باغ، قاجاري است و روي كوبه‌ي آن نوشته‌اي وجود دارد كه به‌دليل زنگ‌زده شدن كوبه، متن آن قابل خواندن نيست.
در اين مراسم، اسكندر مختاري نيز در سخنان كوتاهي اظهار كرد: مهم‌ترين وظيفه‌اي كه اكنون درباره‌ي باغ‌هاي ايراني برعهده داريم، مستندنگاري آن‌هاست.
وي خطاب به دانشجوياني كه در جلسه حضور داشتند، گفت: پيش از اين، تعداد كمي از افراد به ميراث فرهنگي توجه داشتند، ولي اكنون اين تعداد بيشتر شده است؛ نااميد نشويد، زيرا نااميدي باعث پيروزي دشمن مي‌شود و دشمن ما جهل است، بايد اميدوار باشيم تا پايدار بمانيم، سرانجام اين سرزمين را بهتر خواهيم كرد.
در بخشي از اين مراسم، لوح يادبودي به خانواده‌ي دكتر محمدامين ميرفندرسكي به پاس بيش از نيم قرن تلاش در زمينه‌ي معماري اهدا شد. همچنين كتابي درباره‌ي معماري باغ در خاورميانه كه مجموعه‌اي از مقاله‌هاي مختلف است، معرفي شد.
انتهاي پيام
نظرات