جشنواره‌ي «باغ‌هاي ايراني» با هدف پژوهش، شناخت و ترويج مفهوم و ويژگي‌هاي باغ ايراني و انطباق آن با شرايط روز ايران در خانه‌ي هنرمندان ايران كار خود را آغاز كرد.

به گزارش خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در اين جشنواره كه عصر روز گذشته (يكشنبه، 22 خردادماه) آغاز شد و تا 25 خرداد ادامه دارد، در نخستين روز كه مفهوم باغ ايراني در آن مورد بحث قرار گرفت، هما ايراني بهبهاني، ثريا بيرشك و عليرضا قهاري به‌عنوان هيأت رييسه‌ي جلسه سخنراني كردند.

هما ايراني بهبهاني با اشاره به برگزاري نخستين جلسات جشنواره‌ي باغ ايراني با تشكيل مؤسسه‌ي مطالعاتي «جهان‌باغ ايرانيان» در فروردين‌ماه سال گذشته توسط جمعي از پژوهشگران حوزه‌ي معماري و هنر، گفت: تلاش كرديم از باغ‌هاي بي‌شمار ناشناخته كه هنوز معرفي نشده‌اند، فهرستي را تهيه كنيم و آن‌ها را با كمك سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري به همه بشناسانيم. اين باغ‌ها هر كدام به‌عنوان باغ ايراني ويژگي‌هاي خاص محيطي و تفاسير مختلفي از لحاظ ساختار محيطي باغ دارند كه چگونه در ايران مي‌توانند ماندگار باشند.

مدير گروه مهندسي طراح محيط دانشگاه تهران عنصر اوليه‌ي باغ را زندگي دانست و ادامه داد: وقتي باغ‌ها طراحي محيطي شوند و دانش تجربي در آن باشد، جزو ميراث ما مي‌شوند.

اين عضو ايكوموس ايران با اشاره به وضعيت درختان 600 ساله‌ي باغ فين كاشان كه خشك شده‌اند يا در حال از بين رفتن هستند، اظهار كرد: اميدواريم بتوانيم اين باغ را با همين شرايط در فهرست ميراث جهاني ثبت كنيم، چون در گذشته، باغبان‌هاي تجربي ـ محيطي توانسته بودند باغي را ايجاد كنند كه با محيط سازگار باشد.

در ادامه، ثريا بيرشك با اشاره به زمان تشكيل اساسنامه‌ي سازمان ميراث فرهنگي، گفت: در آن زمان، با تعدادي بنا مواجه شديم كه حتا حريم آن‌ها مشخص نبود. آن زمان به مرحوم دكتر باقر آيت‌الله‌زاده شيرازي گفتم كه بايد عناصر شهري را ببينيم.

اين پژوهشگر در زمينه‌ي بافت‌هاي تاريخي ايران ادامه داد: آن زمان مصادف با سال‌هاي جنگ بود و نبود تعادل در مسائل فرهنگي، اقتصادي و حقوقي، يكپارچگي را در اين جريان ايجاد نمي‌كردند، ولي با اين وجود، شيراز نقطه‌ي مهمي براي بحث باغ‌هاي تاريخي بود كه به آن پرداختيم.

او با اشاره به باغ گلشن طبس كه در زلزله‌ي طبس از بين رفت، افزود: اقليم‌هاي ايران با يكديگر متفاوت است، حتا باغ‌ها نيز شكل‌هاي متفاوتي دارند و به نگرشي خاص نياز دارند.

به گزارش ايسنا، محمدمنصور فلامكي ـ استاد معماري و شهرسازي و چهره‌ي ماندگار هنر و معماري ـ نيز در اين جشنواره درباره‌ي تيپولوژي باغ‌هاي ايراني، گفت: بايد نخست قضيه را بين دو مقوله‌ي «باغ در ايران» و «باغ ايراني» مشخص كنيم. باغي كه در يك فضاي مدني طبيعي و اقليمي در ايران زاده مي‌شود و سپس به جاي ديگري مي‌رود، ريشه‌هايش را با دگرگوني مي‌برد.

وي بيان كرد: براي باغ ايراني بايد به تعريفي موازي با معماري ايراني برسيم تا باغ‌ را به‌عنوان نمونه‌اي از معماري ايراني مطرح كنيم.

او ادامه داد: در بحث باغ بايد دو بحث نيز مورد توجه قرار گيرد، نخست معماري ايراني و چگونگي تشكيل باغ ايراني و از سوي ديگر، اين نكته كه اصولا باغ ايراني چه مقوله‌اي را براي انسان شكل مي‌دهد و چگونه مي‌توان به يك برداشت كم و بيش كيفي در اين زمينه رسيد.

فلامكي اظهار كرد: مي‌توان از طريق به ميان آوردن چيزهايي كه اصول معماري ايراني بايد داشته باشند، به سراغ معماري باغ رفت. باغ اصولا فضايي نيست كه به‌صورت رسمي به آن نگاه شود. باغ را به هر فضايي مي‌توان گفت كه در آن، فضاي باغ را داشته باشيم و بتوان بوي خاك را در آن احساس كرد. پس هر حياطي مي‌تواند مضموني از باغ باشد.

وي گفت: ما هرگز قادر نيستيم باغ ايراني را به نظم تعريف و مقوله‌اي به نام هندسه را در اين زمينه مطرح كنيم. اگر بخواهيم اصولي را براي باغ و معماري ايراني تعريف كنيم، چه بايد بگوييم و چه چيزي را به‌عنوان اصل بايد براي آن پايه‌گذاري كنيم و به سراغ معماران و باغ ايراني برويم. پژوهش‌هايي در اين زمينه هستند كه بدون اولويت خاص هميشه شاهد آن‌ها در معماري ايراني هستيم.

او با اشاره به وجود پنج شاخه‌ي آميختگي ايراني در باغ‌هاي ايراني آن‌ها را شامل شاخه‌ي آميختگي «كاربردي»، «كالبدي»، «شكلي و مفهومي»، «ساختاري» كه با كالبدي بسيار متفاوت است و شاخه‌ي آميختگي «محيطي» كه مجموعه پيوند‌هاي هر اثر با محيط اطراف خود است، دانست.

فلامكي بيان كرد: هر باغي كه اين پنج شاخه را دارد هر بار با مفهومي متفاوت پيش رو مي‌آيد. در باغ فين كاشان هريك از پنج شاخه با چهار شاخه‌ي ديگر تدوين شده است.

وي ادامه داد: بهترين آميزه‌اي كه باغ ايراني مي‌تواند به دست دهد، اين است كه هيچ‌يك از بند‌هاي پنج‌گانه به چهار بند ديگر غلبه نكند، اصل ديگري كه در معماري ايراني وجود دارد و در باغ‌ها تمثيل آن به فراواني است، اين است كه معماري ايراني بر پايه‌ي داده‌هايي شكل خود را تنظيم مي‌كند كه از فرهنگ محيط و مدنيت جامعه‌ي خود بهره‌ مي‌گيرد و توجه به فرهنگ محيطي و شاخصه‌هاي مكاني را دارد و در اين زمينه تعيين تكليف مي‌كند. در زمينه‌ي باغ‌ها همه به ذهن مي‌آوريم كه بهترين نمونه‌هاي برجسته و جالب، به مكان اطراف و اقليم فرهنگي خود به‌شدت وابسته هستند.

او تأكيد كرد: آميختگي هر اثر معمارانه با توجه به بحث فرهنگ محيطي الزامي است و بار هنري مكان را با خود دارد. در معماري ايراني هميشه يك محور اصلي داريم و در اين محور به قيد تكريم در فضا، معماري را به دنيا مي‌آوريم.

وي گفت: تا پيش از سال گذشته، اگر به باغ فين كاشان مي‌رفتيم، صداي آب همراه با ظرافت‌هاي رنگ درختان در حال حركت قابل ديدن بود. وقتي گام به گام جلوتر مي‌رفتيم، اين ظرفيت‌ها شكل گسترده‌ي خود را پيدا مي‌كردند، ولي اكنون ديگر اين‌گونه نيست.

او با بيان اين‌كه برداشتن گام در طول و عرض هر صحنه‌اي در يك بناي تاريخي منحصرا در اختيار كسي است كه با بينش خود اين گام را برمي‌دارد، ادامه داد: پيكره‌بندي فضاي معماري و باغ ايراني براساس يافته‌هايي است كه الزاما بار تكنولوژيك جديد دارد؛ ولي ما اين موضوع را خراب كرده‌ايم. يافته‌هايي كه براساس تكنولوژي هستند، الزاما بار محيطي دارند، پس نوآوري به‌صورت مداوم و هميشگي در باغ ايراني وجود دارد.

اين استاد معماري و شهرسازي اضافه كرد: در معماري هميشه يك نگرش باز داشته‌ايم و به چهار سمت خود نگريسته‌ايم. اكنون شمال و جنوب را بيشتر تجربه و حس مي‌كنيم و پديده‌هاي غرب و شرق كشور در همه‌ي فضاي فكري ما اثرگذارند.

به گزارش ايسنا، محمدعلي مرادي ـ پژوهشگر آزاد در زمينه‌ي هنر معماري و فلسفه ـ نيز گفت: باغ ايراني يكي از مسائل خِرد ايراني است، برحسب عادت و اين‌كه شرق‌شناسان تلاش كرده‌اند باغ‌هاي ايراني را با خرد ثبت كنند، آن‌ها حاصل تلاش اوليه‌ي نظري هستند كه در بستر خاص خود پديده‌ي محيط را نظم مي‌بخشند.

وي بيان كرد: باغ ايراني خرد و تحليل را با هم و در كنار هم مي‌خواهد. جنبه‌هاي باغ ايراني از نظر كوشك يا هندسي مورد توجه‌اند.

او تأكيد كرد: باغ ايراني درصدد تقليد از طبيعت و محصول فرم خاصي از خرد است.

به گزارش ايسنا، كامران صفامنش نيز در ادامه‌ي اين جشنواره به تلاش‌هاي مرحوم دكتر محمدامين ميرفندرسكي در زمينه‌ي مطالعات باغ‌هاي ايراني اشاره و اظهار كرد: باغ ايراني مانند معماري ايراني است. اگر اخلاق باغ‌گونه داشته باشيم، زمينه‌ي هر دو آن‌ها فراهم مي‌شود. ايرانيان محيط خود را با باغ و باغچه شكل داده‌اند. به همين دليل، اين روزها بايد دل‌مان براي باغ و باغچه با يكديگر بسوزد و معماري سمبليك آن در معنا و شكل قرار گيرد.

وي ادامه داد: واحد شكل‌گيري محيط ايراني مفهوم خاصي از خرد است. شايد كمتر موضوعي باشد كه وقتي از آن صحبت مي‌كنيم، اين‌گونه از آن استقبال شود.

او با اشاره به اين‌كه موضوع اصلي باغ ايراني هيجان زيادي توليد مي‌كند، گفت: باغ ايراني يك حالت افتخار براي ايراني‌ها دارد. تاريخ باغ ايراني هنوز چندان مدون نيست، وقتي انسان ايراني با اين قضيه روبه‌رو مي‌شود، مانند يك قاليچه در ذهن ايراني در پرواز است.

صفامنش گفت: اخلاق باغباني ميرفندرسكي و قلب صاف و فرح‌بخش او، انگار در باغي در شرايط يك باغ ايراني بود، چون او با خوش‌رويي با همه رفتار مي‌كرد و هيچ‌گاه در هر شرايطي به‌جز خوش‌رويي رفتار نمي‌كرد. مرحوم ميرفندرسكي مطالعات زيادي روي دو باغ دلگشا و شاهزاده انجام داد و آن‌ها را به ثمر رساند. اكنون اگر بخواهيم از الگوهاي رسمي در زمينه‌ي باغ ايراني استفاده كنيم، اين نگراني را داريم كه باغ ايراني چطور در زندگي ايراني تداوم مي‌يابد، اين يك موضوع اصلي است، هر كار و مطالعه‌اي در اين زمينه مي‌تواند كمك مناسبي براي ما باشد. اگر قرار است امروز به مرحوم ميرفندرسكي فكر كنيم، بايد به تلاش‌ها و علايق او درباره‌ي باغ‌هاي ايراني بيشتر توجه داشته باشيم.

صفامنش در پايان، بيانيه‌ي باغ‌هاي تاريخي را كه در سال 1981 توسط ايكوموس نوشته شده است، خواند.

به گزارش ايسنا، در ادامه‌ي نخستين روز از برگزاري جشنواره‌ي «باغ‌هاي ايراني» خوبچهر كشاورزي نيز در سخناني گفت: به نظر مي‌آيد، باغ ايراني نخست يك هوس بود و اكنون به خاطره تبديل شده است. باغ ايراني فرآيند تعامل ساختارهاي ايراني است كه در هر نقطه‌ي آن، اثري از جاي پاي انسان داناي خردمند ايراني به چشم مي‌خورد.

او بيان كرد: بنيان‌هاي حسي پنهان باغ ايراني داراي مفاهيم خاصي هستند كه احساس آرامش و نقطه‌ي تفكر را براي انسان دارند.

وي در سخنان خود به وجود برخي گل‌ها و گياهاني كه از گذشته‌ها در باغ‌هاي ايراني بودند، اشاره كرد و افزود: اميدوارم گل‌هاي انار، زنبق و نسترن به‌زودي در خطه‌ي پارسه دوباره سر جاي خود بنشينند.

در ادامه‌ي اين مراسم، شهريار سيروس نيز اين پرسش را مطرح كرد كه باغ ايراني چيست و گفت: آيا گستره‌ي مكاني اقليمي را براي باغ ايراني قائل هستيم؟ مگر در شهرهاي كشورهاي ديگر باغ نداريم، آيا در اين بحث گستره‌ي تاريخي مورد نظر است؟ آيا پرديس‌هاي كوروش در تخت جمشيد و كاخ نياوران يك نوع باغ ايراني هستند؟ با اين پرسش‌ها به اين نتيجه مي‌رسيم كه گستره‌ي شكلي باغ ايراني كمك چنداني به ما نمي‌كند، بلكه تفاوت‌هايي را به ما مي‌دهد كه ما در هويت باغ ايراني سرگردان مي‌كند. ما فكر مي‌كنيم از باغ ايراني اطلاعات زيادي داريم، ولي اطلاعات ما درباره‌ي معماري سلطنتي هخامنشي است، نه معماري شهري هخامنشي.

وي ادامه داد: گستره‌ي تعريف باغ ايراني اين مفهوم را تهديد مي‌كند، در تعريف گاهي مفاهيم را ساده مي‌كنيم، چون توانش را نداريم. در واقع، در تعريف باغ ايراني روي نخ راه مي‌رويم. به ندرت مي‌توانيم تعريفي از بنيانگذاران ايراني درباره‌ي اين موضوع داشته باشيم.

او با اشاره به وجود دو بحث فلسفه و عرفان براي تعريف باغ ايراني، گفت: كليد فلسفه در باغ ايراني را باز نمي‌كند، چون اساسا بنياد شكل‌گيري اين مفهوم، عرفاني است. مبناهاي فلسفي با چرايي سر و كار دارند، ولي در عرفان با شهود و ابزار تأليف مي‌توانيم به در باغ ايراني برسيم.

وي بيان كرد: نكته‌ي مهم در باغ‌سازي اين است كه يك كادر انتخاب مي‌شود و براساس ابعاد و روابط ضروري حاكم بر عالم هستي، اين باغ به جريان مي‌افتد، نتيجه‌ي آن اين است كه اين فضا، يك باغ يا يك محيط نيست، بلكه يك موجود زنده است كه لايق احترام، نگهداري و حفظ و مراقبت است. برخي عناصر اصلي و بنيادي تشكيل‌دهنده‌ي باغ ايراني مانند تقارن و تناسب، اين نظريه را تأييد مي‌كنند.

سيروس تأكيد كرد: باغ ايراني يكي از عميق‌ترين مفاهيم ايراني از عرش تا فرش است.

به گزارش ايسنا، ابوالحسن ميرعمادي نيز به‌دليل كمبود وقت در يك جمله باغ ايراني را نمايش هستي دانست.

انتهاي پيام