اشاره:
آنچه كه در پي مي‌آيد ششمين بخش از گزارش عملكرد اداره سلامت روان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در سال 1386 است كه در دفتر سلامت رواني، اجتماعي و اعتياد اداره‌ي سلامت روان تنظيم شده است.
در اين بخش عملكرد اداره سلامت روان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در تدوين قانون بهداشت روان ارائه مي‌شود؛ به اين ترتيب كه پس از بيان مساله، به چگونگي وضعيت موجود، اهداف كلي و اختصاصي، شرح برنامه، فعاليت‌هاي انجام شده در سال 86، مشكلات موجود و دستاوردهاي برنامه پرداخته خواهد شد.

سرويس مسائل راهبردي ايران به منظور تسهيل دسترسي خبرنگاران حوزه اجتماعي، و بهداشت و درمان به اسناد سياستي و برنامه‌هاي وزارت بهداشت و درمان با هدف فراهم آوردن زمينه تحليل و بررسي برنامه‌ها و سياست‌هاي حوزه بهداشت روان در عرصه‌اي عمومي، متن كامل اين سند را منتشر مي‌كند. قابل ذكر است پيش از اين نيز گزارشي از اهداف عملكردي اداره‌ي مذكور در سال 1387، در اين سرويس منتشر شده است.
سرويس مسائل راهبردي ايران (psy.isna88@yahoo.com) با تقدير از اين اقدام دفتر سلامت رواني، اجتماعي و اعتياد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، در مسير انتشار اطلاعات و تعامل با دانشگاهيان و افكار عمومي، آمادگي خود را براي انعكاس پيشنهادات و انتقادات استادان، پژوهشگران، دانشجويان، فعالان بخش سلامت روان و مديران و سياست‌گذاران بخش به منظور بررسي اين گزارش اعلام كرده و اظهار اميدواري مي‌كند ايجاد يك عرصه‌ي‌ عمومي براي گفت وگوي دانشگاهيان و حرفه‌مندان با مديران و سياست‌گذاران ضمن مستندسازي تاريخ سياست‌گذاري و نظارت عمومي بيشتر بر فرآيند سياست‌گذاري عمومي، موجب طرح ديدگاه‌هاي جديد و ارتقاي كيفيت اين فرآيند در هر حوزه شود. 

* تدوين قانون بهداشت روان * 

مقدمه و بيان مسئله:
در بسياري از نقاط دنيا بيماران رواني بخشي از افراد آسيب‌پذير اجتماع را تشکيل مي‌دهند، اين بيماران علاوه بر رنج آشکار ناشي از وجود اختلال رواني، با فرسودگي ناشي از برچسب اختلال رواني و جدايي از جامعه روبرو هستند. ناديده گرفتن حقوق و آزادي بيماران رواني يک رويداد شايع است. هدف قانون بهداشت روان، حفظ ارزش‌هاي والاي انساني است و حفاظت از حقوق بيماران مبتلا به اختلال رواني از وظايف دولت‌ها است. از آن‌جايي که حقوق بيماران مبتلا به اختلال رواني نسبت به سوء استفاده و تهاجم آسيب‌پذير است، وجود قوانين حمايت از شهروندان آسيب‌پذير که از جمله بيماران رواني را حفاظت کند، نشان دهنده ارزش و احترام جامعه به حقوق آحاد مردم است و در واقع تصويب اين قوانين، ابزاري براي سهولت دسترسي به مراقبت‌هاي بهداشت روان و محافظت از حقوق بيماران رواني است.
بررسي قوانين موجود در ايران نشان مي‌دهد که اگر چه قانون مستقلي براي بهداشت روان تاکنون تدوين نشده است، اما در مجموعه قوانين مختلف کشور قانون‌هايي براي حمايت از بيماران رواني وجود دارد. در سال 1378 شادروان دکتر داود شاه محمدي اولين فراخوان همکاري براي تهيه پيش‌نويس قانون بهداشت روان را در جمهوري اسلامي در خواست نمود و به دنبال آن مجموعه قوانين موجود در ارتباط با بيماران رواني جمع‌آوري و چاپ شد. سپس انستيتو روانپزشکي تهران تلاش گسترده‌اي را براي عملي نمودن تدوين اين پيش‌نويس انجام داد و در همين راستا جزواتي نيز ترجمه و چاپ گرديد، ولي هر بار به دليل مشکلات و محدوديت‌هاي مالي پي‌گيري کامل انجام نشد و پيشرفتي حاصل نگرديد. سرانجام در سال 1380، طرح تهيه پيش‌نويس قانون بهداشت روان به سفارش اداره سلامت روان دفتر سلامت رواني - اجتماعي و اعتياد، توسط انستيتو روانپزشكي تهران مورد پيگيري قرار گرفت.

وضعيت موجود:
در حال حاضر قوانين محدودي در خصوص بيماران روانپزشكي به صورت پراكنده در قوانين مدني و جزايي موجود است كه پاسخ‌گوي نياز حال حاضر اين بيماران نمي‌باشد.
تعاريفي مانند مجنون، سفيه و غيره كه در حال حاضر استفاده مي‌شود؛ منطبق با تشخيص‌هاي رايج روانپزشكي نيست و اين باعث سردرگمي متخصصان پزشكي قانوني، روانپزشكي و قضات مي‌شود. اين عدم انطباق در بسياري موارد باعث تضييع حقوق مبتلايان به اختلالات روانپزشكي شده و دستاويزي براي سوء استفاده از آنان مي‌شود.

مجري برنامه و همكاران:
- اداره سلامت روان
- انستيتو روانپزشكي تهران
- مركز اخلاق و تاريخ پزشكي دانشگاه علوم پزشكي تهران

هدف كلي:
- تصويب قانون بهداشت روان در مجلس شوراي اسلامي

هدف اختصاصي:
- تهيه لايحه از پيش نويس قانون بهداشت روان
- تصويب در شوراي بهداشت معاونين وزارت بهداشت

شرح برنامه:
تبديل پيش‌نويس به لايحه، برگزاري جلسات تخصصي با روانپزشكان و حقوق‌دانان، متخصصان پزشكي قانوني، قضات و فقها براي نهايي شدن پيش‌نويس لايحه و ارائه به دفتر حقوقي وزارت بهداشت و درمان و تصويب در شواري معاونين وزارتخانه

فعاليت‌هاي انجام شده:
- تامين قسمتي از اعتبارات انجام طرح توسط دفتر سلامت رواني، اجتماعي
- انتخاب گروه پژوهشگر بر اساس توانايي، تجربه حرفه‌اي، علاقه‌مندي و امکان وقت گذاري
- تشکيل جلسات مرتب با حضور اعضاء پژوهشگر و مجري طرح
- تهيه پيش‌نويس اوليه قانون بهداشت روان
- کارگاه مقدماتي تيرماه 1384 و ارزيابي پيش‌نويس و انجام اصلاحات
- ارسال پيش‌نويس تهيه شده براي تعداد زيادي از افراد صاحب‌نظر در زمينه روانپزشکي و اعمال‌نظر کارشناسان در متن اوليه
- دعوت از حقوق‌دانان و اعمال نظرات آن‌ها در پيش‌نويس
- ارزيابي مجدد در آبان 85 در کارگاه مشورتي
- آماده شدن متن نهايي پيش‌نويس
- ارائه پيش‌نويس به مرکز تحقيقات اخلاق و تاريخ پزشکي دانشگاه تهران جهت اعمال جنبه‌هاي اخلاقي و حقوقي در متن قانون بهداشت روان
- بررسي پيش‌نويس جهت آغاز روند قانوني شدن مفاد آن
- تشكيل كميته‌اي مركب از روانپزشكان و حقوق‌دانان جهت تدوين لوايح قانوني
- تهيه لوايح قانوني در كميته
- دستاوردهاي برنامه تا سال 1386
- تبديل دو سوم پيش‌نويس به لايحه (پنجاه ماده)

مشكلات موجود:
- عدم هماهنگي با دفتر حقوقي وزارت بهداشت

فعاليت‌هاي بعدي:
- ادامه نشست‌هاي تخصصي تا تبديل كامل پيش‌نويس به لايحه
- ارائه متن لايحه اوليه قانوني به متخصصان روانپزشکي، پزشکي قانوني و حقوق‌دانان در کارگاه مشورتي
- حمايت‌يابي براي تسريع بر روند تصويب لوايح
- برگزاري پنل‌هاي تخصصي به منظور رفع اشكالات و ابهامات

دستاوردهاي سال 1387:
- تصويب نهايي پيش‌نويس لايحه در شوراي معاونين وزارت بهداشت و درمان و ارائه به دولت

ادامه دارد...