اشاره:
مطالعه‌ي پيشينه‌ي سياستگذاري از اولين مراحل سياست‌پژوهي در هر حوزه محسوب مي‌شود. در اين زمينه، اسنادي چون: سند چشم انداز، سياست‌هاي كلان، برنامه‌هاي توسعه و اسناد توسعه بخشي از مهمترين اسناد سياستي براي مطالعه‌ي اين دسته از پژوهشگران محسوب مي شود.
آنچه در پي مي‌آيد بخش دوم متن كامل سند ملي توسعه بخش كشاورزي و منابع طبيعي در برنامه‌ي چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي است كه به منظور تسهيل دسترسي خبرنگاران سياستي و سياست پژوهان حوزه‌ي كشاورزي و منابع طبيعي منتشر مي شود.
سرويس مسائل راهبردي خبرگزاري دانشجويان ايران، پيش از اين مجموعه‌ي كارگاه‌ها و مقالات متعددي در بررسي مفاهيم مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي و سياست‌هاي توسعه‌ي فني و اقتصادي بخش كشاورزي منتشر كرده است. خوانندگان گرامي، مي‌توانند گزارش مجموعه‌ي كارگاه‌ها و مقالات پيش گفته را در اخبار و مجلات الكترونيكي كه در بخش اخبار مرتبط اين خبر آمده است، ملاحظه كنند.
و) اهداف کمي و افزايش امنيت سرمايه گذاري (بيمه‌ي محصولات)
بيمه‌ي محصولات کشاورزي در روند عملکرد 20 ساله‌ي گذشته باعث افزايش انگيزه سرمايه‌گذاري و توليد در بخش شده است. با تنفيذ ماده‌ي 181 قانون برنامه‌ي سوم ذيل ماده 129 قانون برنامه‌ي چهارم و تکليف تعيين شده در اين ماده با حداقل 50 درصد محصولات زراعي، باغي، دامي و شيلات تحت پوشش بيمه قرار گيرند. بدين منظور اهداف کمي زير در فعاليت‌هاي مختلف تعيين گرديده‌اند:
- افزايش سطح بيمه‌ي مزارع پرورشي شيلات و آبزيان از 5032 هکتار به 7949 هکتار
- افزايش محصولات زراعي از 4738 هزار هكتار به 10125 هزار هكتار
- افزايش سطح بيمه‌ي محصولات باغي از 170 هزار هکتار به 880 هزارهکتار
- افزايش سطح بيمه جنگل‌ها و مراتع از 3113 هزار هکتار به 8400 هزار هکتار
- افزايش سطح بيمه‌ي تعداد دام سبک و سنگين از 5485 هزار واحد دامي به 46700 هزار واحد دامي
- افزايش بيمه‌ي تعداد طيور از 200 ميليون قطعه به 641 ميليون قطعه.
پيوست1
اقدامات اساسي بخش کشاورزي و منابع طبيعي به تفکيک زيربخش‌ها:* (1.تصويب‌نامه‌ي شماره 29028/30760 مورخ 29/5/1384 هيأت وزيران.)
• برنامه‌ي زراعت و باغباني
- افزايش توليد محصولات کشاورزي و ارتقاي ضريب خودکفايي در توليد محصولات اساسي کشاورزي
- افزايش توليد علوفه در جهت تامين 29 گرم پروتئين حيواني سرانه
- اصلاح ساختار و ايجاد نظام مناسب و کارا در امر تهيه و تدارک به موقع نهاده‌ها و خدمات توليد با رويکرد بخش خصوصي
- توسعه‌ي پوشش بيمه‌اي، هدفمند نمودن يارانه‌ها و تنظيم و توسعه‌ي بازار محصولات زراعي و باغي
- استقرار نظام آمار و اطلاع رساني مناسب توليد کنندگان و بهره‌برداران محصولات زراعي و باغي
- تقويت و توسعه‌ي بورس کالايي محصولات زراعي
- تقويت زيرساخت‌ها در جهت ايجاد امنيت، حفظ و ثبات درآمدي مولدين زراعي و باغي
- تدوين و اجراي الگوي کشت بهينه براي مناطق مختلف کشور
- افزايش بهره‌وري عوامل و نهاده‌هاي توليد
- کاهش ضايعات محصولات زراعي و باغي در مراحل مختلف توليد
- توسعه‌ي برنامه‌هاي پژوهشي و تحقيقات کاربردي، آموزشي و ترويجي
- بازسازي و اصلاح باغات سنتي، غيرتجاري و کم بازده
- توسعه‌ي موزون زيرساخت‌ها (نظير پايانه‌ها، ناوگان، مجهز و مطمئن براي حمل و نقل هوايي، زميني و دريايي) براي توسعه‌ي محصولات صادراتي
- بهره‌گيري از قابليت‌ها و ظرفيت‌هاي توليد باغباني براي افزايش ضريب امنيت غذايي
- تقويت اقتصاد توليد و افزايش قدرت رقابت اقتصادي محصولات باغباني کشور در بازارهاي جهاني
- بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي اشتغال‌زايي و توسعه و ساماندهي كشت‌هاي متراكم و گلخانه‌اي و باغباني
- اجراي استانداردهاي ملي براي کليه‌ي سموم و هم‌چنين استانداردهاي کنترل کيفي براي فناوري سموم
- تدوين و اجراي استانداردهاي ملي باقيمانده سموم در محصولات زراعي و باغي
- توسعه و گسترش روش‌هاي غيرشيميايي کنترل آفات با محوريت مبارزه‌ي بيولوژيک
- توسعه و گسترش دامنه‌ي فعاليت بخش غيردولتي در اجراي برنامه‌هاي حفظ نباتات
- افزايش بهره‌وري در کنترل عوامل خسارت‌زا و کاربرد سموم
- ساماندهي مطلوب قرنطينه‌هاي گياهي کشور
- توسعه و تقويت تشکل‌ها و تعاوني‌هاي توليد
• برنامه‌ي دام و طيور و آبزيان
- افزايش کيفيت و استاندارد محصولات دامي و توسعه‌ي صادرات
- افزايش توليد محصولات دامي و آبزيان در جهت تامين پروتئين دامي (سرانه 29 گرم در روز)
- افزايش بهره‌وري در فرآيند توليد محصولات دامي و آبزيان
- کاهش ضايعات در فرآيند توليد و فرآوري محصولات دامي و آبزيان
- ساماندهي نظام بهره‌برداري و توليد دام
- تقويت و توسعه صنايع تبديلي و خدمات مرتبط با توليدات و فرآورده‌هاي کشاورزي و دامي
- تقويت و توسعه مشارکت تشکل‌هاي غيردولتي در فعاليت‌هاي زيربخش امور دام و آبزيان
- هدفمند نمودن حمايت‌ها و ارتقاي فرهنگ مصرف فرآورده‌ها و پروتئين حيواني
- حفظ، بهبود و اصلاح ژنتيکي دامي
- حفاظت و بازسازي ذخاير در آب‌هاي داخلي و ساحلي
- توسعه‌ي صيد از آب‌هاي دور و تقويت ناوگان صيادي
- توسعه‌ي پژوهش‌هاي کاربردي و فناوري نوين
- کاهش هر چه بيشتر تلفات دام، آبزيان و افت توليدات
- گسترش اعمال استانداردها، دستورالعمل‌ها و مقررات ملي و بين المللي دامپزشکي
- تقويت توان پايش، مراقبت و نظارت و تجهيز شبکه قرنطينه‌اي دامي و اعمال ضوابط قرنطينه‌اي
- توسعه‌ي سيستم‌هاي اطلاع رساني، مميزي و طبقه‌بندي، بهداشتي و فني واحدهاي توليدي و تعيين هويت دام
- ارتقاي نقش حاکميتي، کاهش تصدي‌گري و تمرکززدايي و اتخاذ تدابير حمايتي براي افزايش زمينه مشارکت دامپزشکي غيردولتي
- شناسايي منابع آلوده و اپيدميولوژيکي بيماري‌هاي دام و مشترک بين انسان و حيوان و تاثيرات اقتصادي ناشي از بيماري‌ها
- ارتقاي کيفي و بهداشتي فرآورده‌هاي خام دامي و شيلاتي و تطبيق آن‌ها با استانداردهاي ملي و بين المللي
- کمک به تامين نهاده‌ها و تجهيزات فني و دامپروري و آبزيان
- ترويج و توسعه استانداردهاي ملي و بين المللي بهداشت دام در صنايع کشتارگاهي، بسته‌بندي، نگهداري تبديلي
- تقويت و حمايت در جهت توسعه خدمات بيمه‌اي بهداشت و درمان دام
• برنامه‌ي ترويج کشاورزي
- ارتقاي دانش، بينش و مهارت توليد کنندگان و بهره‌برداران بخش کشاورزي
- توسعه‌ي منابع انساني و توانمندسازي فردي و سازماني بهره‌برداران
- دستيابي به نظام‌هاي بهره‌برداري مناسب و پايدار
- ارتقاي بهره‌وري در منابع و عوامل توليد بخش کشاورزي
- اصلاحات ساختاري و سازماني در نظام ترويج با رويکرد بخش خصوصي و محصولي
• برنامه‌ي جنگل و مراتع
- حفظ، توسعه و بهره‌برداري در حد تعادل اکولوژيک و ظرفيت قابل تحمل مراتع (ظرفيت، وضعيت و گرايش مراتع)
- ملحوظ داشتن اصول آمايش سرزمين و توان طبيعي در تعيين کاربردي عرصه‌هاي منابع طبيعي و ساماندهي کاربري ناسازگار
- توسعه و حمايت از سرمايه‌گذاري در تحقق اهداف حفظ، احيا و توسعه بهره‌برداري منابع طبيعي کشور
- تعادل دام و مرتع، خروج و ساماندهي دام و دامداران خارج شده از جنگل‌ها و تجميع خانوارهاي پراکنده جنگل‌نشين
- جنگل‌کاري و توسعه فضاي سبز و زراعت چوب
- پوشش کامل حفاظتي در جنگل‌هاي کشور
- پوشش کامل سوخت‌رساني به عشاير، جنگل نشينان و روستاييان
- ارتقاي دانش فني و استفاده از دانش بومي و مشارکت جوامع در تحقق اهداف زيربخش
- تعيين تکليف نهايي منابع ملي و تثبيت مالکيت دولت بر عرصه‌هاي ملي و دولتي
- افزايش سطوح مديريت جنگل‌ها و مراتع
- بهره‌برداري از جنگل صرفاً بر اساس توان اکولوژيک و ضروريات حفظ جنگل
- ساماندهي و ارتقاي وضعيت آمار و اطلاعات پايه از وضعيت منابع طبيعي کشور
- اصلاح، توسعه و تقويت ساختار تشکيلاتي و اصلاح و بهبود هرم نيروي انساني
- پيوند منافع حاصل از بهره‌برداري و اجراي طرح‌هاي عمراني و منابع طبيعي با منافع و معيشت جوامع محلي و بهره‌برداران عرفي
- توسعه پوشش مديريت علمي و پايدار بر کليه‌ي عرصه‌هاي منابع طبيعي فاقد طرح‌هاي مديريت
• برنامه آبخيزداري
- مديريت جامع برعرصه‌هاي منابع طبيعي در قالب برنامه ريزي براي حوزه‌هاي آبخيزداري با تاکيد بر تدوين نظام‌هاي بهره‌برداري مناسب
- ملحوظ داشتن اصول آمايش سرزمين و توان طبيعي در تعيين کاربردي عرصه‌هاي منابع طبيعي و ساماندهي کاربري‌هاي ناسازگار
- تقويت و توسعه‌ي عمليات آبخيزداري در حوزه‌هاي بالادست سدهاي ساخته شده و در دست ساختمان
- پيوند منافع حاصل از بهره برداري و اجراي طرح‌هاي آبخيزداري با منافع و معيشت جوامع محلي و بهره‌برداران عرفي
- اجراي عمليات پخش سيلاب در حوزه‌هاي شهري ، روستايي و ساير اراضي کشاورزي و منابع طبيعي و تغذيه‌ي آبخوان‌ها
- اجراي عمليات آبخيزداري با اولويت در مناطق بحراني فرسايش و رسوب
• برنامه ساماندهي اراضي کشاورزي
- افزايش راندمان آبياري در اراضي آبي
- ارتقاي بهره‌وري آب و زمين در بخش کشاورزي
- بهبود مديريت مصرف آب و زمين در بخش کشاورزي
- انجام عمليات شناسايي و تثبيت مالکيت در عرصه‌هاي دولتي و اشخاص
- استعداديابي و واگذاري اراضي براي توسعه فعاليت‌هاي زراعي و باغي
- جلوگيري از تغيير کاربري اراضي و حفاظت از کاربري‌هاي موجود اراضي زراعي و باغي
• برنامه بيابان زدايي
- توسعه و حمايت از سرمايه‌گذاري در تحقق اهداف حفظ، احيا، توسعه و بهره‌برداري منابع طبيعي کشور
- مقابله با بيابان‌زايي و تخريب منابع طبيعي
- اجراي عمليات کنترل کانون‌هاي بحراني بيابان‌زا
• برنامه پژوهش‌هاي کاربردي
- توسعه و بهبود کيفيت تحقيقات در جهت ارتقاي ضريب امنيت غذايي با اولويت محصولات دامي و آبزيان
- بسط و گسترش تحقيقات کاربردي و توسعه‌اي در زمينه‌هاي آب و خاک، اصلاح بذر و نهال، اصلاح نژاد، پرورش دام و آبزيان، جنگل و مرتع و آبخيزداري، آفات و بيماري‌هاي گياهي و راه‌هاي مبارزه با آن
- توسعه‌ي تحقيقات کاربردي در راستاي ارتقاي بهره‌وري عوامل و منابع توليد
- توسعه‌ي تحقيقات کاربردي در راستاي ارتقاي کيفيت محصولات
- توسعه‌ي تحقيقات بيوتکنولوژي، نانوتکنولوژي و مهندسي ژنتيک
- توسعه‌ي برنامه‌هاي تحقيقاتي مرتبط با ذخاير توارث ژنتيکي، تنوع زيستي گياهي و ژرم پلاسم گياهان زراعي، باغي، زينتي، دارويي، مرتعي، جنگلي، دام و آبزيان و ميکروارگانيزم‌ها، حشرات مفيد و زيان آور
- توسعه‌ي تحقيقات باغي براي ايجاد مقاومت در مقابل تنش‌هاي محيطي با اولويت به سرمازدگي
- ارائه‌ي دانش فني نتايج حاصل از تحقيقات به بخش خصوصي و متقاضيان اطلاعات علمي – فني
- توسعه‌ي تحقيقات کاربردي فرآوري محصولات، مکانيزاسيون
- حمايت از ايجاد صندوق پژوهش‌هاي کاربردي بخش خصوصي و غيردولتي
- توسعه‌ي پژوهش‌هاي اقتصادي و برنامه‌ريزي توسعه‌ي پايدار کشاورزي و روستايي
• برنامه‌ي سياستگذاري، مديريت و نظارت بر فعاليت‌ها
- استقرار رويکرد تقاضا محوري در نيازسنجي آموزشي و اثربخشي درارزشيابي برنامه‌ها و فعاليت‌هاي آموزشي
- توسعه‌ي برنامه‌هاي آموزشي متناسب با طرح‌هاي محوري و پروژه‌هاي واحدهاي سازماني وزارت جهاد کشاورزي در برنامه‌ي چهارم توسعه‌ي کشور
- توسعه‌ي مشاغل کشاورزي با طراحي و تدوين استانداردهاي لازم و اجراي دوره‌هاي آموزشي بهره‌برداران کشاورزي
- توسعه‌ي برنامه آموزش‌هاي شغلي پودماني کارکنان و مديران وزارت جهاد کشاورزي در زيربخش‌هاي تخصصي
- حمايت از توسعه‌ي آموزش‌هاي فني و حرفه‌اي متوسطه و آموزش عالي به‌ويژه علمي کاربردي
- کاهش تصدي‌گري و توسعه‌ي تولي‌گري در برنامه‌ريزي، طراحي و اجراي برنامه‌ها
- تعامل و همکاري با مجامع و نهادهاي ملي و بين المللي علمي و تخصصي
- ساماندهي ساختمان‌هاي اداري در جهت کاهش هزينه‌ها
- اصلاح و برقراري تشکيلات متناسب با اهداف برنامه‌هاي چهارم
- بهره‌گيري مناسب از ظرفيت‌هاي آموزشي موجود با بازسازي، به‌سازي و نگهداري کمي و کيفي امکانات، تجهيزات و نيروي انساني مراکز آموزشي و واگذاري امکانات مازاد
- استقرار نظام جامع پيشنهادات و مديريت مشارکتي در وزارت جهاد کشاورزي و دستگاه‌هاي تابعه
- توسعه و نظام تکريم ارباب رجوع
- توسعه‌ي صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري غيردولتي
• برنامه‌ي کمک‌هاي فني و اعتباري
- کمک به طرح‌هاي زيربنايي بخش خصوصي و بهره‌برداران در جهت افزايش ضريب امنيت غذايي
- کمک به طرح‌هاي افزايش راندمان آبياري و تجهيز و نوسازي اراضي آبي
- کمک به طرح‌هاي اصلاح باغات موجود در جهت توسعه صادرات
- کمک به طرح‌هاي توسعه‌ي فعاليت‌هاي آموزشي و ترويجي خصوصي
- کمک به صندوق‌هاي غيردولتي منطقه‌اي و محصولي
- کمک به ايجاد پايانه‌هاي صادراتي و ارتقاي کيفيت محصولات صادراتي کشاورزي
- کمک به ايجاد صندق تثبيت درآمد کشاورزان و توليد کنندگان
- کمک به افزايش محصولات زراعي و دامي در جهت ارتقاي ضريب امنيت غذايي
- کمک به توسعه و ساماندهي گلخانه‌ها و کشت‌هاي متراکم
• برنامه توسعه روستايي
توسعه يکپارچه و فضايي با ويژگي‌هاي پايدار مشارکت پذير، توازن و تعادل منطقي بين شهر و روستا و توزيع عادلانه منافع ملي، توجه به نقش ويژه روستا در آمايش سرزمين، بهبود درآمدزدايي، افزايش رفاه و ارتقاي کيفيت زندگي و تامين اجتماعي
الف) مديريت بهره‌وري موثر و پايدار از منابع پايه توليد (منابع طبيعي)
- منطقه بندي فعاليت کشاورزان در تناسب با توان و ظرفيت‌هاي اکولوژي
- حمايت از ايجاد و توسعه تشکل‌هاي غيردولتي و محلي در زمينه حفظ ، احيا و بهره‌برداري عرصه‌هاي طبيعي
- بهبود مديريت و بهره برداري موثر از منابع طبيعي در مناطق روستايي و سطح واحدهاي بهره برداري
- گسترش استفاده از سوخت‌هاي فسيلي و انرژي‌هاي نو در روستاها
- افزايش توليد، بهره‌وري و تامين امنيت غذايي
ب) مديريت و مقابله موثر با مخاطرات طبيعي تهديد کننده‌ي زيست و فعاليت روستايي
- بهره گيري از روش‌ها و سازوکارهاي موثر براي پيشگيري و مقابله با گسترش بيابان و بلاياي طبيعي
- انجام مطالعات راهبردي اقدام ملي مقابله با بلاياي طبيعي
ج) تقويت و توجه به ارزش‌هاي اصيل و باورهاي اسلامي و شان منزلت فردي و اجتماعي روستاييان
- توسعه سرمايه انساني، اجتماعي و دارايي‌هاي روستايي
- تنوع بخشي و گسترش فعاليت‌هاي تبليغي و آموزش‌هاي ديني و تربيتي
- ارتقاي نقش خانواده در توسعه‌ي امور محلي
- تعميق و گسترش مسووليت‌هاي ديني – اجتماعي روستاييان
- گسترش برنامه‌هاي فرهنگي و ورزشي روستاييان
د) ارتقاي امنيت اجتماعي روستاييان
- مطالعات راهبردي به‌منظور شکل‌گيري نظام فراگير تامين اجتماعي روستاييان
- ارتقاي شبکه‌ي تامين نظم و امنيت در مناطق روستايي به‌ويژه مناطق حساس
- تامين حقوق فردي و اجتماعي روستاييان
- مقابله‌ي موثر با ناهنجاري‌هاي اجتماعي در مناطق مختلف روستايي
- کاهش فقر و رفع سوء تغذيه و رهايي از تله محروميت
- بهبود شاخص‌هاي سلامت و تکميل شبکه‌ي بهداشت و درمان روستايي
- بهبود روش‌ها و شاخص‌هاي آموزش عمومي روستاييان
- توسعه‌ي فناوري اطلاعات و ارتباطات براي ارتقاي دانش، آگاهي و اطلاعات روستايي
- بسترسازي براي جذب نيروي انساني متخصص براي مناطق کمتر توسعه‌يافته‌ي روستايي
- شناسايي فرصت‌هاي شغلي و حمايت از توسعه‌ي آن در مناطق روستايي و اجياد فرصت‌هاي شغلي متنوع
- ايجاد زمينه‌هاي مناسب براي دسترسي به تسهيلات بانکي در روستاها
- ايجاد، توسعه و حمايت از صندوق‌هاي اعتباري غيردولتي و محلي روستايي
هـ) ظرفيت سازي براي رشد اقتصادي و توان رقابتي مناطق روستايي
- تامين و تجهيز منابع و زمينه‌سازي جلب سرمايه گذاري خصوصي در مناطق روستايي
- پي‌ريزي ترتيبات مناسب قانوني و اجرايي براي ترغيب و افزايش سرمايه‌گذاري و حمايت از ابتکارات و کارآفرينان روستايي به‌ويژه جوانان در مناطق روستايي
- افزايش رقابت‌پذيري براي توليدات روستايي
- ايجاد ثبات در نوسانات بازار و پوشش بورس و محصولات و توليدات اساسي روستايي
- توسعه‌ي نظام بيمه محصولات توليدي روستايي
- سازمان‌دهي شبکه توزيع، اطلاع‌رساني و بازاريابي محصولات روستايي
- بهينه‌سازي شبکه حمل و نقل بار و مسافر روستايي
- تقويت و توسعه‌ي صنايع تبديلي و تکميلي کشاورزي با تاکيد بر صنايع داراي مزيت نسبي و رقابتي
- انتقال تکنولوژي مناسب در صنايع تبديلي و تکميلي کشاورزي
- توسعه‌ي صنعت گردشگري در مناطق روستايي
- تنوع منابع درآمدي در روستا
و) ظرفيت‌سازي نهادي و حقوقي براي افزايش مشارکت مردم در توسعه
- فراهم سازي زمينه‌هاي قانوني، حقوقي و اجرايي براي تسهيل و جلب مشارکت نهادهاي غيردولتي، محلي و مردمي در توسعه‌ي محلي
- بهينه‌سازي ساختار اجراي مديريت توسعه‌ي روستايي و سطوح ملي، منطقه‌اي و محلي
- پي‌ريزي الگوي يک‌پارچه‌ي مديريت محلي در روستاهاي کوچک و پراکنده (زير 20 خانوار)
- ايمن سازي بافت کالبدي و مسکوني روستاها
انتهاي پيام
نظرات