جويباره‌ي اصفهان؛ محله‌اي با قدمتي به قامت تاريخ كوروش هخامنشي
يكي از قديمي‌ترين محله‌هاي اصفهان، محله‌ي جويباره است كه در منابع تاريخي، قدمت اين محله به سال‌هاي پيش از اسلام بازمي‌گردد؛ زماني كه كوروش تعدادي از يهوديان ستم‌ديده توسط پادشاه بابل را به اصفهان آورد و در محله‌ي جويباره ساكن كرد.
سيدمهدي سجادي ناييني ـ پژوهشگر تاريخ اصفهان ـ در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ايران‌شناسي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در اصفهان، درباره‌ي اين محله توضيح داد: محله‌ي جويباره با بازارچه‌ها، مسجدها، حسينيه‌ها، كاروانسراها و حمام‌هاي متعدد يكي از محورهاي بسيار مهم تاريخي در اصفهان به‌شمار مي‌رود.
محله‌ي جويباره در شمال شرقي اصفهان قرار دارد كه از شمال به ميدان قدس، از جنوب به مسجد سيد، از غرب به خيابان هاتف و ميدان عتيق و از شرق به خيابان سروش محدود مي‌شود.
وي ادامه داد: اگرچه محله‌ي جويباره محل حضور اقوام يهودي در قديم بوده است، اما نبايد اين محله را يك محله‌ي يهودي‌نشين به‌شمار آورد. ازسوي ديگر، وجه تسميه‌ي جويباره به معني جاري شدن نهر است كه گاهي درباره‌ي اين محله اصطلاح‌هاي جهان‌باره، جهودباره و جوان‌باره را به‌كار برده‌اند.
او اظهار كرد: با توجه به منابع مختلف، قدمت محله‌ي جويباره را به سال‌هاي پيش از اسلام مربوط مي‌دانند و بنا بر منابعي كه در تاريخ آمده است، در زمان هخامنشيان، كوروش براي آن‌كه يهوديان را از زير يوغ ظلم بخت‌النصر (حاكم بي‌رحم بابل) نجات دهد، آنها را به اصفهان آورد و در محله‌ي جويباره ساكن كرد. بسياري از اين يهوديان نيز به شهر نايين رفتند و در آنجا ساكن شدند.
ناييني دليل كوچ يهوديان را در زمان كوروش به اصفهان، وجود آب و هواي مناسب و سازگار با بابل ارزيابي و اضافه كرد: در واقع، منطقه‌ي جويباره به‌عنوان مركز شهر اهميت داشته و يكي از مناطق آباد اصفهان بوده است كه مورد توجه اقوام مختلف قرار مي‌گيرد.
اين پژوهشگر تاريخ با بيان اين‌كه از 21 كنيسه كه در اصفهان وجود دارد، 16 كنيسه در محله‌ي جويباره قرار دارند، گفت: از كنيسه‌هاي معروف محله‌ي جويباره به ملانيان، استراخاتون و گلبار مي‌توان اشاره كرد و بقيه نيز تقريبا گمنام هستند كه اسم خاصي ندارند.
وي معماري به‌كار رفته در كنيسه‌هاي محله‌ي جويباره را ساده دانست و تصريح كرد: يهوديان معتقدند، محل عبادت‌شان بايد ساده باشد. به همين دليل، اين كنيسه‌ها به لحاظ معماري كاملا مانند يكديگرند.
او مكان قديمي‌ترين كنيسه را نامشخص دانست و افزود: به لحاظ قدمت تاريخي كنيسه‌ها، تاكنون تاريخ مشخص براي آنها تعيين نشده، اما مسلم است كه با توجه به كوچ يهوديان به اصفهان، قديمي‌ترين كنيسه‌ها در اصفهان به سال‌هاي بسيار پيش از اسلام متعلق‌اند.
به گفته‌ي ناييني بيشتر يهودي‌هاي ساكن در جويباره كاسب و در ميدان عتيق مشغول به كار هستند. برخي نيز در صنعت آهن فعال‌اند.
وي با اشاره اين‌كه يهودي‌هاي ساكن اصفهان مانند ديگر شهروندان در جامعه‌ي ايراني حل شده‌اند، يادآور شد: در ميان يهوديان اصفهان افرادي برجسته‌اي وجود دارند.
او به وجود دانشمندان، علما و بزرگاني كه در محله‌ي جويباره پرورش يافته‌اند، اشاره و بيان كرد: اين بزرگان كه امروز به‌عنوان پايه‌هاي علوم اسلامي به‌شمار مي‌روند، افرادي مانند ابوبكر محمد بن احمد بن علي جويباري (متوفي در سال 465 هجري قمري) جمال‌الدين عبدالرزق (متوفي در سال 585 هجري قمري) و فرزند كمال‌الدين اسماعيل (متوفي در سال 635 هجري قمري) هستند.
به گفته‌ي او اكنون محله‌ي جويباره شامل محله‌هاي كوچكي است كه برخي از اين محله‌ها مانند سال‌هاي قبل ناميده مي‌شوند، مانند ميدان دارالبطيق، محله‌ي سيداحمديان و سلطان سنجر.
وي اظهار داشت: امروزه، محله‌ي جويباره به لحاظ وجود آثار تاريخي و بافت ارزشمند آن مورد توجه و بازديد علاقه‌مندان بسياري است و از جمله بناهاي تاريخي اين محله به ميدان عتيق، مسجد جامع، سراي نور، مقبره‌ي كمال‌الدين اسماعيل، خانه‌هاي قديمي متعلق به يهوديان و كنيسه‌ها مي‌توان اشاره كرد. همچنين مناره‌هايي مانند ساربان، دو مناره دارالضيافه، چهل دختران و منار مسجد علي در اين محله قرار دارند كه قدمت برخي از مناره‌ها به دوره‌ي سلجوقي مي‌رسد.
اين پژوهشگر تاريخ درباره‌ي اين‌كه چه آثاري در محله‌ي جويباره وجود داشته‌اند كه اكنون از ميان رفته‌اند، گفت: بايد به منابع تاريخي بسيار قديمي مراجعه كرد؛ چراكه اين محله، قدمت تاريخي طولاني دارد و اصولا محققان نيز آثاري را كه تاكنون وجود دارند، بررسي مي‌كنند.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات