/وضعيت اسفناك آثار باستاني گنجك (گنزك، تخت سليمان) كي پايان مي‌يابد؟/ توضيح مشروح مدير پروژه درباره‌ي گزارش‌هاي ايسنا
در پي انعكاس گزارش‌هايي ازسوي بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران با روتيتر مشترك: /وضعيت اسفناك آثار باستاني گنجك (گنزك، تخت سليمان) كي پايان مي‌يابد؟/، ابراهيم حيدري ـ مدير پروژه ـ در نامه‌ي مشروحي به ايسنا، توضيح‌هايي داد.
متن نامه كه ديدگاه‌هاي ايشان را در بر مي‌گيرد، به شرح زير است:
«الف) در حال حاضر با فعاليتهاي 12 سال اخير اين محوطه به عنوان يكي از فعالترين كارگاه‌هاي ميراث فرهنگي كشور مطرح و از نظر امكانات فني، كارگاهي، رفاهي در حد سلطانيه، تخت جمشيد [پارسه]، چغازنبيل به حساب مي‌آيد. در حالي كه سه محوطه تاريخي يادشده بين 40 سال، 90 سال سابقه تجهيز اقدامات اجرايي، امكانات كارشناسي، كارگاهي و رفاهي دارند. هر آنچه حاصل شده، نتيجه مساعدت، همفكري و ارشادات اساتيد پيشكسوت و تلاش گروهي كاركنان و استادكاران و كارگردان زحمتكش پروژه و حمايت مسؤولان سازمان و منطقه بوده است.
ب) بر اثر تلاشهاي به عمل آمده بعد از 24 سال وقفه سازمان متبوع تعدادي از آثار عمده كشور را نامزد براي ثبت در فهرست ميراث جهاني نمود كه بر اساس مدارك ارايه شده و بازديد نمايندگان فني كميته ميراث فرهنگي جهاني يونسكو، از بين پيشنهادات ارايه شده، براي نخستين بار مجموعه تخت سليمان انتخاب و طي مراحل قانوني به عنوان چهارمين اثر تاريخي كشور به ثبت مي‌رسد كه علاوه بر جذابيت‌هاي طبيعي، قابليتهاي فرهنگي – تاريخي، بعد ديگر آن اقدامات خوب پژوهشي (هياتهاي خارجي و ايراني) فعاليتهاي حفاظت و مرمت، ساماندهي و معرفي انجام شده در حد قابل قبول آن مي‌باشد.
پ) در مورد اينكه به جاي مرمت شايسته بود، كاوش انجام گيرد، اولا هيات مشترك ايران و آلمان حدود 20 سال در محوطه عمليات، كاوش به عمل آورده و حجم عظيمي از بقاياي آثار معماري از دل خاك خارج و بر اثر گذشت زمان و عدم حفاظت اصولي صدمات فراواني به برخي از اين آثار وارد شده بود. چنانكه در سالهاي 56 و 57 به اين ضرورت توجه و موضوع حفاظت آثار مكشوفه مطرح و بر اساس برنامه سازمان ملي حفاظت آثار باستاني وقت، همزمان با تداوم كاوشهاي باستان‌شناسي هيات آلماني، عمليات حفاظت و مرمت بخشهايي از بقاياي معماري و آثار مكشوفه از جمله مهار ديوار آسيب ديده ايوان غربي به وسيله داربست فلزي، حفاظت بخشهايي از ديوار حصار محيطي، مرمت و احياي تاق سنگي قسمتي از سالن ضلع جنوبي ايوان مجموعه و... انجام شد كه با تقدير كتبي سرپرست هيات باستان‌شناسي آلماني و رياست وقت سازمان مواجه گرديد.
از سال 57 به بعد كه فعاليت هيات باستان‌شناسي آلماني تعطيل و بر اثر مسائل سالهاي اوايل انقلاب، جنگ تحميلي و دوران بازسازي بعد از جنگ، عملا تا سال 72 كار چشمگيري در محوطه انجام نگرفت. چون، تخصيص اعتبار اندكي (بين 50 تا 150 هزار تومان در سال) تنها كفاف نگهباني و حفاظتهاي ابتدايي آثار را مي‌داد.
در سال 1372 همزمان با توجه ويژه دولت و آغاز فعاليتهاي جدي ساماندهي محوطه‌هاي تاريخي عمده كشور تحت عنوان پروژه‌هاي بزرگ فرهنگي – تاريخي با تلاش و پيگيري فراوان، مجموعه باستاني تخت سليمان نيز به عنوان يكي از ده پروژه بزرگ ياد شده انتخاب و با در نظر گرفتن اولويتها و بر اساس برنامهاي پنج ساله، كارهاي نجات‌بخشي آثار و ساماندهي آن شروع و در پايان هر سال گزارش پيشرفت و انجام كار به مسؤولان ذيربط جهت ارزيابي ارايه شده است.
در رابطه با عمليات اجرايي و ساماندهي مجموعه تاريخي تخت سليمان در 12 سال گذشته كه بر اساس برنامه‌هاي مصوب و با بهره‌گيري از توان علمي، تخصصي كارشناسان ايراني با تخصصهاي ذيربط انجام شده، مواردي فهرست‌وار به شرح زير قابل يادآوري مي‌باشد:
1- بررسي كامل مجموعه در سال 72 به منظور شناسايي بيشتر و تهيه رئوس كلي برنامهاي حفاظت، مرمت، پژوهشي و معرفي و ساماندهي مجموعه توسط كارشناسان ارشد و مسئول ستادي و استاني و هماهنگي با مسؤولان منطقه به منظور آماده‌سازي محوطه جهت اقدامات علمي و بهره‌برداري گردشگران تخصصي.
2- اقدام فوري در خصوص تعيين حريم و ضوابط حفاظتي مجموعه در مساحت بيش از 7500 هكتار، تصويب و ابلاغ قانوني به مقامات مسؤول و ادارات ذيربط در جهت جلوگيري از دخل و تصرف بي‌رويه در محدوده يادشده با حفظ حقوق ساكنين پيرامون آن.
3- آغاز كارهاي اجرايي بر اساس برنامه مصوب با رعايت اولويتها از جمله نظافت كلي محوطه كه بيش از 120 هزار متر مربع مساحت دارد و نصب مجدد ريل و واگن هاي حمل آوار براي جابجايي نخاله و زائدهاي كارگاهي (حجم عظيم خاك‌هاشي ناشي از كاوشهاي 20 ساله هيات آلماني به خارج از محوطه) به مقدار حدود 130 هزار متر مكعب و اقدام همزمان به جهت فراهم نمودن شرايط مناسب حفاظتي، با خشكه چين نمودن و خواناسازي بخش‌هاي فروريخته ديوار حصار محيطي به جهت جلوگيري از تردد احشام و رفت و آمد‌هاي متفرقه و امكان كنترل بيشتر.
4- احداث جاده دسترسي موقت به طور حدود دو كيلومتر از مسير راه‌هيا مالرو قبلي با بهره‌گيري از نيروي انساني (در سالهاي بعد جاده مناسبتري ساخته شد)
5- با تبديل ساختمان‌هاي كهنه ساز نگهباني، انباري، آشپزخانه، اصطبل و… مربوط به هيات كاوش قبلي و سرايداري مجموعه، امكانات نسبتا مناسب تري براي اسكان كاركنان، سرايدار، ايجاد واحدهاي اداري مورد نياز مانند: دفتر فني، مركز اسناد، آزمايشگاه، سالن كنفرانس، خوابگاه و انباري ساخته شد. (تا آماده شدن ساختمان‌هاي مذكور افراد گروه در مدت دو سال و هر سال هفت ماه در داخل چادر زندگي مي‌كردند).
6- اقدام لازم براي خريد ترانس برق با نصب سه كيلومتر تير برق و كابل كشي آن.
7- اقدام اساسي درخصوص تهيه لوازم فني، مصالح و ابزار كارگاهي و فني خريد ماشين آلات مانند وانت بار، تراكتور، موتور برق و امكانات رفاهي.
8- آموزش نيروي اكوتوريسم انساني ماهر مورد نياز، مطالعه و تهيه گچ نيم پخت و نيمكوب مشابه گچ دوره ساساني براي مرمت و پرهيز از مطرف سيمان در امر مرمت (براي اولين بار در كشور چنين مصالحي در كارگاه هاي ميراث فرهنگي توليد گردد).
9- براساس برنامه‌هاي مصوب در طول 12 سال گذشته فعاليت‌هايي در جهت حفاظت بقاياي آثار مكشوفه، مرمت و نگهداري آن‌ها، ادامه كاوشهاي باستاني شناسي به موازات ديگر فعاليتهاي ساماندهي در سه دوره (و در هشت فصل كاري) براساس مجوزهاي دريافتي و حسب ضرورت، مستندسازي و تهيه مدارك فني از كليه اقدامات، تلاش در جهت معرفي مجموعه با انتشار بروشور، كارت پستال، پوستر، مصاحبه با رسانه‌ها، ترجمه و انتشار پنج جلد كتاب تخصصي و…
10ـ جمع‌آوري و طبقه‌بندي اشياي فرهنگي پراكنده در محوطه طراحي و طبقه‌بندي بيش از 10 هزار قطعه سفال و…
11- ايجاد آزمايشگاه مرمت اموال فرهنگي - تاريخي به جهت نجات‌بخشي بقاياي گچبري‌هاي مكشوفه و حفاظت اشياي فرهنگي - تاريخي.
21- ايجاد موزه و نمايشگاه - ايجاد كتابخانه تخصصي و آرشيو فني كه پاره‌اي از آن‌ها حدود 40 سال در شرايط نامناسب در انبارهاي قديمي جمع‌آوري شده بودند، حفاظت و مرمت تعدادي از سنگ‌هاي نقش دار، ظروف سفالين و فلزي صدمه ديده تثبيت و تحكيم بخشي نمونه‌هاي اندود باقيمانده دوره‌هاي ساساني و ايلخاني حفاظت آثار و اشياي مكشوفه از كشفيات باستان‌شناسي و…
حفاظت اساسي و مرمت بخشهايي از آثار درحال ريزش مانند سالن جنوبي ايوان خسرو (دوره ساساني) و 12 و هشت ضلعي‌هاي دوره ايلخاني، سالن شمالي ايوان غربي دهليز شمالي آتشكده، بخشهايي از برج و باروي حصار محيطي بقاياي آثار معماري دوره‌هاي ساساني و ايلخاني هشتي ورودي جنوبي، در حد رفع خطر و با حفظ ضوابط و بر اساس برنامه‌هاي مصوب به جهت نگهداري اسناد و مدارك معماري دوره‌هاي مذكور.
تهيه و نصب تابلوهاي راهنما، تعيين مسير بازديد، استفاده از كادر تخصصي در زمان شدت فعاليت‌ها، راه‌اندازي مجدد پژوهش‌هاي مجموعه با استفاده از كارشناسان مورد تاييد ايراني، همكاري با گروه‌هاي آموزشي، برگزاري سمينارهاي تخصصي به منظور شناسايي بيشتر محل.
تلاش در جهت تربيت و آموزش نيروي انساني ماهر به ويژه كارشناسان جوان علاقه‌مند، همكاري با دانشكده ميراث فرهنگي براي برگزاري ترم تابستاني واحدهاي عملي دانشجويان مقطع كارشناسي و كارداني و…
اقدام در خصوص مطالعه، انجام ژيوفيزيك مجموعه، اقدام لازم در خصوص نقشه‌برداري كامل محدوده داخل حريم و عرصه‌هاي تاريخي در مساحت 1350 هكتار با مقياس‌هاي مورد نياز در جهت تكميل مدارك فني و تكميل اطلاعات.
جمع‌آوري و تدوين مطالب و اطلاعات مورد نياز درچهار مجلد به منظور ثبت جهاني مجموعه كه در سال 82 تخت سليمان بعد از 24 سال وقفه به عنوان چهارمين اثر تاريخي كشور و اولين اثر بعد از انقلاب اسلامي در فهرست ميراث جهاني به ثبت رسيد.
همكاري با دانشجويان مقطع كارشناسي ارشد در رشته‌هاي مربوطه و تدوين حدود 10 پايان نامه در اين خصوص كه يك مورد آن عالي و در جشنواره خوارزمي ممتاز و برنده شد.
ساماندهي و آماده‌سازي يكي از واحدهاي دوره ايلخاني به عنوان نمايشگاه فعاليتهاي اجرايي و موزه موقت.
تهيه بيش از 20 جلد گزارش از اقدامات مرمتي، پژوهشي، معرفي و تكميل و ساماندهي مدارك فني آن.
راه‌اندازي و تشكيل كتابخانه و آرشيو فني مجموعه.
تربيت بيش از 30 نفر استاد كار ماهر و نيمه ماهر و فني در زمينه سنگتراشي، بنايي، سركار حفار و...
آيا توان انجام چنين كارهايي آن هم در منطقه‌اي دور افتاده و كوهستاني كه تا سال 79 دسترسي بدانجا از طريق زنجان و حتا شهرستان تكاب با دشواري ممكن بود و جذب نيروهاي كارشناسي و تجربي براي مجموعه بسيار مشكل مي‌نمود و مي‌توان گفت كه محل داراي وضعيت اسفناكي است؟
لازم به ذكر است در محوطه‌هاي مهمي مانند تخت جمشيد، ارگ بم و سلطانيه نيز تعداد نيروهاي كارشناسي و تجربي قاعدتا با اندكي تغيير در همين حدود منظور شده حال چرا بايد تمامي باستان‌شناسان و معماران و مرمت‌كاران داخلي و خارجي را جمع نمود اين شيوه مرسوم كجاست؟
و براي انجام چه منظوري؟ كار بزرگ كدام است؟ در پروژه‌هاي بزرگي مانند معبد آناهيتاي كنگاور، بيشاپور، شوش، هگمتانه و... آيا روال ديگري اعمال شده؟ اشاره شد كه يكسري از تحقيقات گذشته ديگر ارزش علمي ندارد، آيا اسناد و مدارك مربوطه به چهارتاقي آتشكده آذرگشسب، ايوان غربي و ... كه تا كف دوره ساساني به دقت پژوهش و مدارك مستند آن منتشر شده با سپري شدن زمان تعاريف و عملكرد آن تغيير مي‌كند؟ اما مي‌توان با بررسي‌هاي بيشتر اطلاعات ناقص را تكميل نمود نه اينكه اساس موضوع را رد كرد.
اشاره شده برداشتن آوارها اشتباه بوده، بايد بيشتر حفاري مي‌كرديم هر باستان‌شناسي مي‌داند اگر كشف آثار توام با حفاظت و مرمت نباشد، نوعي تخريب است. همانطوري كه در قسمت ديگري از خبر در مورد صدمات وارده به آثار تپه حسنلو اشاره شده، ولي در آنجا نيز عمليات حفاظتي ضروري بوده ضمنا براي نمونه يك مورد از آثار غرب درياچه تا كنون از بين نرفته، با مقايسه اسناد و مدارك تهيه شده توسط هياتهاي آلماني و ايراني با وضع موجود اين بخش كذب چنين صحبتي مشخص خواهد شد.
موضوع ديگر اشاره به هزينه‌هاي هنگفت براي ساماندهي مجموعه مي‌باشد كه بنا به ادعا مي‌شد تخت سليمان ديگري ساخت، خوب اين هم تز جديدي است. اعتبار پروژه‌هاي بزرگ به تناسب حجم كاري و اساس برنامه‌ها توسط سازمان متبوع و با نظارت توزيع مي‌شود، شايد سهم تخت سليمان در بين پروژه كمتر از اماكن مشابه ديگري بوده است.
اميدوارم كساني كه در مجموعه يادشده به عنوان نيروهاي جوان براي آموزش دو يا سه ماه به عنوان عضو گروه نه مسئول قسمت، همكاري داشته‌اند و تجربه‌اي كسب كرده‌اند، به خود اجازه ندهند درباره همه‌ي امور با اين اطمينان قضاوت نمايند اگر مايل بودند صرفا در حد تخصصي باشد، با اين تفاضيل به قول معروف مشق ننوشته غلط ندارد، كارهاي اجرايي انجام شده خالي از ايراد و اشكال نيست؛ در صورتي كه ناقص توسط آدمهاي مرجب و ذيصلاح يادآوري شود به طور قطع تاثير مثبتي در بهبود روشهاي آتي خواهد داشت.
چنانچه به جهت تكميل كارهاي انجام شده مورد اشاره نياز به اطلاعات و تصاوير مستند باشد، در اختيار آن خبرگزاري قرار خواهد گرفت [!!! اين مهم، پس از تماس‌هاي پياپي، پيگيري‌ها و نامه‌نگاري با شخص نگارنده، هيچ‌گاه براي بخش ميراث فرهنگي ايسنا ميسر نشد]
تذكر: در سال 68 طرح احداث شهرك 30 هزار نفر در مجاورت مجموعه تخت‌سليمان كه قبلا در مراجع ذيربط مصوب وعمليات آماده‌سازي آن با پي‌كني ساختمان بخشداري مفاصله حد و مجموعه آغاز گرديد، در عمق حدود چهار متري به نشانه‌هايي از آثار دوره ساساني برخورد شد كه به محض اطلاع اينجانب با هماهنگي مقامات استان نسبت به تعويق اجراي ساخت شهرك اقدام و با درايت معاون وقت امور عمراني و مدير كل وقت دفتر فني استانداري آذربايجان غربي (آقايان حاج ياسين و توپچي) تا زمان تصويب ضوابط حريم از اجرا و توسعه و آماده‌سازي شهرك جلوگيري شده خوشبختانه محدوده شهرك در حريم مشخص و ضابطه‌مند گرديد. لازم به يادآوري مي‌باشد كه يك‌بار هم در سال 1365 وزارت اقدام به خاكبرداري مسير براي احداث جاده ترانزيتي در فاصله حدود 50 متري از مجموعه نمود كه با اقدام محل عبور جاده به فاصله حدود 400 متري از پاي برج و بارو و حصار تغيير داده شد.
توضيح: سلسله گزارش‌هاي خبرگزاري دانشجويان ايران با عنوان /وضعيت اسفناك آثار باستاني گنجك (گنزك، تخت سليمان) كي پايان مي‌يابد؟/ متعاقبا در روزهاي آينده مخابره خواهد شد.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات