/وضعيت اسفناك آثار باستاني گنزك (تخت سليمان) كي پايان مي‌يابد؟/ تاريخچه‌اي از گنزك يا گنجك به‌روايت غلامرضا معصومي
گنزك (تخت سليمان) به‌دليل ثروت بسياري كه به آتشكده‌ي آن آورده مي‌شد، «گنجك» نام گرفت و گفته‌اند كه آتش اين آتشكده 700 سال روشن بوده است.
غلامرضا معصومي ـ باستان‌شناس ـ در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ايران‌شناسي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، به بيان تاريخچه‌اي درباره‌ي مجموعه‌ي تاريخي گنزك (تخت سليمان) پرداخت.
وي گفت: تخت سليمان در 49 كيلومتري شمال شرقي بخش تكاب و روي سفره‌اي طبيعي قرار دارد كه از رسوبات درياچه تشكيل شده است و آثار و بناهايي از دوران ماد تا عهد مغول را مي‌توان بر روي سفره ديد.
او با بيان اين‌كه ايران قديم، چند آتشكده‌ي مهم داشته كه يكي از آن‌ها آتشكده‌ي آذرگشسب در تخت‌سليمان (گنزك) است، افزود: شاهان ساساني به هنگام رسيدن به پادشاهي از پايتخت‌شان در تيسفون، پياده به آذرگشسب مي‌آمدند و در مواقع حساس و خطير، هدايا و نذورات بسياري به آتشكده هديه مي‌كردند.
وي با اشاره به بخشي از سخنراني‌اي كه در ارديبهشت‌ماه 1342 در انجمن فرهنگ ايران باستان ايراد شد، بيان داشت: بنياد اين آتشكده از كيخسرو كياني است و در سنت ديني آمده كه آتش آن از آسمان فرو فرستاده شده است تا نگهبان و پشتيبان پادشاه و گروه رزميان باشد. اين آتشكده چون مكان آتش شاهنشاهي سرزمين ايران بوده، ثروت بسياري داشته است و به همين مناسبت آنجا را «گنجك» يا «كنزك» خوانده‌اند.
وي در ادامه به سخن يك جغرافي‌نويس كه در قرن چهارم هجري نقل شده است، اشاره كرد: در شهر «شيز» آتشكده‌ي عظيم و كهني است كه سخت مورد احترام ايرانيان است. از عجايب آن اين‌كه 700 سال آتش در آن مي‌سوخته است، بي‌آنكه يك لحظه خاموش شود يا خاكستري برجاي بگذارد. اين آتشكده به آذرگشنسب معروف بوده است و موبدان زرتشتي قرن‌ها از آن نگهباني مي‌كردند تا آتشش خاموش نشود.
معصومي اظهار داشت: سكوها و عمارت‌هاي مسكوني موبدان زرتشتي در طول تاريخ بارها مورد حمله‌ي اشرار قرار گرفته و تخريب شده است. بقاياي يك مسجد تاريخي هم دركنار قلعه ي تخت‌سليمان ديده مي‌شود كه به امر يكي از نوادگان چنگيزخان روي ويرانه‌هاي آتشكده‌ي دوره‌ي ساساني بنا شده است و يك ستون هفت متري آجري كه از ايوان معروف خسروپرويز باقي‌مانده است در آنجا خودنمايي مي‌كند.
او ادامه داد: تخت سليمان (گنزك) ظاهرا همان شهري است كه نام آن در ماخذ رومي آمده است. خسرو پرويز در سال 624 ميلادي پس از شكست از هراكليوس در گنجك، زر و سيم خود را برداشت و به سمت دستگرد فرار كرد. هراكليوس هم پس از ورود به گنجك آنجا را ويران كرد.
معصومي بيان داشت: در 22 كيلومتري شمال تخت سليمان (گنزك)، قلعه‌اي است كه به تخت‌بلقيس معروف است و آثاري از دوره‌ي ساساني و مغول در آن ديده مي‌شود. درياچه‌اي بزرگ و بيضي‌شكل، هسته‌ي مركزي اين اثر شگرف و تاريخي را تشكيل مي‌دهد؛ اين درياچه دهانه‌ي آتشفشان خاموشي است كه 120 متر طول و 80 متر عرض دارد و عمق آب آن بين 45 تا 100 متر است. از عمق 65 متري درياچه، آب مي‌جوشد و در هر ثانيه 100 ليتر آب بيرون مي‌آيد. اين آب از چشمه‌اي جاودان مي‌جوشد و آتش آذرگشسب هم قبلن از چشمه‌اي جاودان زبانه مي‌كشيده است كه هر دو از شگفتي‌هاي تخت‌سليمان هستند.
وي توضيح داد: محوطه‌ي اطراف درياچه 124 مترمربع مساحت دارد كه طول شمالي ـ جنوبي آن 400 متر و عرض شرقي ـ غربي آن 310 متر است و به‌وسيله‌ي 37 برج و باروي سنگي عهد اشكاني محصور شده است. دروازه‌هاي اشكاني شمال و جنوب قلعه راه ورود به آن بودند و در عهد مغول هم در سمت قبله، بارويي سنگي را خراب كرده و راه تازه‌اي گشوده‌اند. از سوي ديگر، بقاياي ديوارهاي خشتي عهد ماد و بناهاي سنگي آتشكده‌ي عهد ساساني و بخشي از ايوان مرتفع آجري دوره‌ي مغول درنزديكي درياچه باقي‌مانده است. به‌علاوه، كتيبه‌اي كوفي در سردر دروازه‌ي تخت‌سليمان بر روي سنگي از دوره‌ي مغول ديده مي‌شود كه مرمت بنا را در آن دوران ثابت مي‌كند.
نويسنده‌ي كتاب «تاريخچه‌ي علم باستان‌شناسي» با بيان اين‌كه برخي تخت سليمان (گنزك) را محل تولد پيامبر ايران باستان «اشوزرتشت» مي‌دانند، تصريح كرد: در دو كيلومتري تخت سليمان (گنزك)، بناي شگفت‌آوري به نام زندان سليمان قرار دارد كه بقاياي معبدي از دوران ماد است. در اطراف آن بنا، كوهي مخروطي‌شكل به ارتفاع 105 متر با قطر دايره‌ي 150 متر وجود دارد كه تا دوران ساساني آب در آن جريان داشته و بنابر يك افسانه‌ي عاميانه، اين قلعه را حضرت سليمان (ع) به‌وسيله‌ي ديوان بنا كرده است و هر ديوي كه در كارش كوتاهي مي‌كرده در قلعه زنداني مي‌شده است.
وي درباره‌ي كاوش‌ها باستان‌شناسي انجام شده در محوطه، توضيح داد: نخستين كسي كه درباره‌ي تخت‌سليمان مطلب نوشت يك افسر انگليسي بود كه كتيبه‌هاي بيستون را هم خوانده است و به در سال 1832 به تخت سليمان (گنزك) آمد. يك باستان‌شناس آلماني هم در سال 1937 ميلادي نقشه‌ي هوايي اين محوطه را تهيه كرد. از سال 1959 تا 1978 ميلادي يك هيات آلماني و سوئدي در تخت‌سليمان حفاري كردند كه اين كاوش‌ها هنوز هم ادامه دارد و در جريان آن مسايل پيچيده‌اي و رموز اين محل كشف شده است.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات