شايد درميان صنايع دستي ايران كمتر هنري را بتوان پيدا كرد كه هم‌چون فرش علاوه بر جذابيت‌هاي مورد نظر براي گردشگران داخلي و خارجي در حوزه بازارهاي جهاني نيز از اقبال خوبي براي پذيرش برخوردار باشد. با اين حال شواهد امر نشان مي‌دهد كه با ورود برخي ديگر از كشورها چون هند و پاكستان به اين حوزه فرش ايران در بازارابي دچار مشكلات عديده‌اي شده است. به گزارش ايسنا توليد فرش دست‌بافت در ايران علاوه بر برخورداري از ريشه‌اي كهن، در مرحله‌ي توليد نيز حدود دو ميليون نفر را به عنوان قالي‌باف و بويژه تك‌بافت جذب خود كرده است. اين در حاليست كه كارشناسان مي‌گويند: صنعت فرش‌بافي از توليد و بازاريابي نامناسب رنج مي‌برد و دليل اين امر شكل نگرفتن اصلاحات و تحول در بازار تجارت كشور و شخصي‌نگري و منفعت طلبي است. در چند سال اخير فرش دستباف ايران با بحران‌هاي صادراتي رو به رو بوده كه يكي از دلايل بروز اين مشكلات، كم توجهي به مواد اوليه فرش و خصوصا پشم و نحوه‌ي استحصال آن بوده است. به گفته دكتر حميدرضا انصاري رذناني: بعد از نفت، فرش دست‌بافت بيشترين ارزآوري را براي كشور به ارمغان آورده است. اگر چه نوسانات شديدي در بازار فرش وجود داشته، ولي ما در سال‌هايي شاهد درآمدهاي يك ميليارد دلاري از قبل صادرات فرش بوده‌ايم. اين استاد دانشگاه با اشاره به ضريب اشتغال بالاي هنر - صنعت فرش دستباف گفت: در حدود 8 ميليون نفر به طور مستقيم و غيرمستقيم از هنر - صنعت فرش دست‌بافت و صنايع وابسته‌ي به آن ارتزاق مي‌كنند كه با توجه به معضل بيكاري كه كشور با آن روبرو است؛ اين هنر - صنعت زمينه لازم را براي ايجاد اشتغال فراوان و مولد داراست. پژوهش‌هاي انجام شده نشان مي‌دهند كه در ميان فرش‌هاي ايراني قالي اراك، از اهميت و اعتبار فراواني برخوردار است و با قالي كرمان رقابت مي‌كند. از نقوش زيباي لچك ترنج، شاه عباسي و گل ماهي گرفته تا نقوش چشم‌نواز مستوفي و خشتي، همه و همه از اهميتي والا و ظرافتي قابل ستايش برخوردارند. يكي از مشخصه‌هاي اين قالي‌ها استفاده از مواد اوليه چون پشم و رنگ در بافت آنهاست؛ مانند آبي فراهاني، نيلي و روناس مشك‌آباد قرمز و نخي و ساروق و رنگ‌هاي سنتي روناس قرمز دانه، برگ مو، پوست انار و پوست گردو. قالي ”ليليان“ از توابع شهرستان خمين داراي پنج رنگ اصلي از جمله گلي، حنايي، مشكي، قهوه‌اي، سفيد و عباسي است و در سطح استان زبان‌زد و شناخته شده است. تبريز نيز از عمده مراكز قاليبافي در ايران است و از زمان جانشينان هلاكوخان مغول و پس از آن به عنوان يكي از مراكز اصلي و مهم داد و ستد فرش مطرح بوده است. در زمان صفويان قالي‌هاي نفيسي در اين شهر بافته مي‌شد و از اين رو مي‌توان گفت كه حفظ و احياي هنر قاليبافي در ايران مرهون هنرمندان قاليباف و بازرگانان آذربايجاني است. آذربايجان امروزه بيش از 800 هزار متر مربع در سال فرش توليد مي‌كند و بافت انواع فرش و قالي در اندازه‌ها و طرح‌هاي متفاوت در شهرها و روستاهاي اين منطقه رواج كامل دارد. توليد قالي يكي از اقلام صادراتي عمده ايران است و آذربايجان در اين ميان بيش از 30 درصد از اين محصول را توليد و 70 درصد فرش‌هاي توليدي خود را به خارج از كشور صادر مي‌كند. همدان و كرمانشاه نيز از ديگر نقاطي هستند كه توليد فرش دستبافت در آن رواج دارد. سياوش آزادي ـ محقق و پژوهشگر ـ براين باور است كه: دانش فرش كه از دانش زيبايي در اروپا شروع شده بود، تصور مي‌كرد كه اين هنر مانند معماري، مجسمه‌سازي و نقاشي كه در اروپا در دربار و كليسا شكل گرفته بود، در شرق نيز در دربار ايجاد شده است؛ اما بايد بگويم فرش را عشاير ابداع كرده و تحت شرايط استثنايي يك هنر استثنايي به‌وجود آمده است كه به شهرها و دربار نيز وارد شد. وي تنها اهميت دادن به فرشهاي بعد از دوره صفوي را اشتباه خواند و اظهار داشت: وظيفه موزه‌ها نشان دادن فرش‌هاي صفوي نيست، بلكه بايد فرشهاي ناشناخته را نه فقط به دنيا، بلكه به ايرانيان معرفي كرد. زيرا ما با فرشهاي بعد از كلاسيك در زندگي روزانه خود آشنا هستيم، و آنچه غرب درباره از بين رفتن فرشبافي در ايران پس از صفويه مي‌گويد، تنها در مورد فرش درباري صدق مي‌كند. اين محقق و پژوهشگر فرش ادامه داد: هر آنچه مورد استفاده اروپاييان در زيبايي‌شناسي است، در وجود فرش نهفته است و مي‌توان ‌گفت اين هنر در زندگي نقش بزرگي داشته است. وي در ادامه به توضيح درباره‌ي انواع فرش‌هاي مناطق آذربايجان غربي و شرقي چون هريس، سراب، بخشايش، مهربان و اهر پرداخت و گفت: يكي از كارشناسان اروپايي به‌نام ادواردز ادعا مي‌كند كه فرش‌هاي قبل از كلاسيك در ايران كتيبه‌دار نبوده و استفاده از پشم شتر در فرش‌هاي ايراني هيچ جايگاهي نداشته است. درحاليكه همدان، سراب و كرمانشاه از جمله محل‌هايي هستند كه بافت فرش با پشم شتر در آنها رايج بوده است. با تاسف بايد گفت كه امروز فرش ايراني با سال‌هاي اوج خود فاصله زيادي گرفته و متاسفانه روز به روز از دوران طلايي خود دور مي‌شود. سيد علي اكبر سيدي در مقاله‌اي با عنوان « علل افت طراحي فرش در ايران» آورده است: ‌در جهان صنعتي كنوني پيدا كردن جايگاهي در خور شان ايران و ايراني كار چندان سهل و آساني نيست، اما نبايد فراموش كرد كه ايرانيان همواره مشكل ترين كارها را سامان داده اند و آنجا كه خواسته‌اند، توانسته‌اند. وي مي‌افزايد: با بررسي و تحقيق پيرامون روند طراحي فرش در ايران به نظر مي‌رسد هر گاه افراد تحصيل كرده و هنرمند وارد مقوله فرش شده‌اند، فرش ايران شكوفا شده و روزهاي ترقي خود را به سرعت طي نموده است، طراحان بزرگي كه در دوران صفوي در كارگاههاي بزرگ فرش بكار گرفته شده اند، توانسته‌اند فرش ايراني را به عرش برسانند و آن را زينت بخش موزه‌هاي جهان كنند. علي اكبر سيدي در ادامه خاطر‌نشان كرده است:‌ اما روند روزافزون خروج هنرمندان از مقوله هنر، صنعت فرش دستباف ايران - اين سنبل جاودانه هنر ايران- را به انزوا كشيد و با خالي شدن كارگاه‌هاي قاليبافي از وجود طراحان هنرمند و باسواد، جايگاه فرش دستبافت ايران نيز در جهان خالي ماند و پس از اندك زماني اين جايگاه توسط ساير كشورها - كه هرگز توان رقابت با ما را نداشتند - اشغال شد. چندي پيش نيز عزت‌الله ابراهيمي - از برجسته‌ترين هنرمندان اراك با اشاره به اينكه هنر فرش‌بافي دستي و سنتي رو به افول و فراموشي است، در گفت‌وگويش با ايسنا از مسؤولان درخواست كرد كه براي اين هنر ارزش قائل شده و آن را كه يكي از پردرآمدترين صادرات ايران بعد از نفت بوده، از نابودي نجات دهند. ابراهيمي تصريح كرد: هنر فرش به افراد دلسوز نياز دارد. در ايران و در اراك، افراد مستعد و طراحان فرش، بافندگان هنرمند و خوش ذوقي وجود دارند؛ اما متاسفانه بازار فرش، هم ركود يافته و هم به فراموشي سپرده شده است. وي در پايان ادامه داد: وزارت بازرگاني بايد عرضه و تقاضا را هماهنگ كند؛ چون زماني كه تقاضايي نباشد، عرضه و ارزش كالا پايين مي‌آيد. او همچنين از مردم خواست كه اين هنر بومي و اصيل را دوباره رونق بخشيده و اجازه ندهند فرهنگ غرب، طرح و فرش ايراني را از خانه‌ها دور كند. انتهاي پيام