محمدجواد مرادي‌نيا گفت: كتاب سال، آيين، ‌مراسم و پديده‌اي است كه نهادهاي مختلفي در برگزاري آن نقش دارند. دبير اجرايي كتاب سال در گفت‌وگو با خبرنگار بخش كتاب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در ابتدا با اشاره به نقش رسانه‌ها در توسعه فرهنگ مكتوب، به انتقاد از برخي عملكردهاي آنان در حوزه كتاب سال پرداخت و اظهار داشت: توجه به مسائل فرهنگي، آن هم فرهنگ مكتوب، به هر نحوي في‌نفسه مثبت است. اينكه شما در جامعه و فضايي كه مردم به همه چيز به ميزان لازم توجه دارند و به فرهنگ، كمتر، بياييد و توجه‌ها را به اين سمت معطوف كنيد، مثبت است؛ اما اينكه ما از چه منظر و زاويه‌اي به مسائل فرهنگي بپردازيم و چه برآيندي مورد نظرمان باشد، مهم است. شما به عنوان رسانه يك سلسله اقدام فرهنگي به نام مصاحبه با افراد مختلف انجام مي‌دهيد كه هر كدام در جاي خود خوب و مثبت هستند؛ اما برآيندش چيست و درنهايت شما چه چيزي را به جامعه القا كرده‌ايد؟ مرادي‌نيا ادامه داد: اگر بر طبق نظرسنجي انجام شده خروجي كار شما در افكار عمومي مثبت بود، پس آن گاه مي‌توان احساس رضايت داشت كه يك كار فرهنگي صورت گرفته است و اگر منفي، ياس‌آور و نااميدكننده براي جامعه و اهل فرهنگ باشد، به نظرم خيلي جاي خوشحالي ندارد. مرادي‌نيا ياد‌آور شد: اينكه عملكرد نهادها يا پديده‌هاي فرهنگي هر جامعه‌اي را به يك شخص، دستگاه يا مجموعه‌اي دولتي و غيردولتي منتسب كنيم، به كوچك كردن آنها كمك كرده‌ايم و به اعتلاي فرهنگي جامعه كمك زيادي نكرده‌ايم. وي سپس درباره كتاب سال گفت: كتاب سال به هيچ شخصي اختصاص ندارد و هر سال بخش‌هاي مختلفي در برگزاري‌اش نقش دارند. ما بايد متوجه باشيم كه وقتي داريم به اين پديده مي‌پردازيم، اگر پرداختن ما به سست شدن در باورهاي مردم بيانجامد، ما چه كرده‌ايم؟ يعني اينطور باشد كه يك جريان فرهنگي را در جامعه سست كنيم، اين به نفع يا به ضرر كيست؟ او با اشاره به برگزاري بيست و دومين دوره كتاب سال متذكر شد: كتاب سال يكي از دو جريان عمده فرهنگي كشور است كه علاوه بر برگزاري نمايشگاه كتاب، تداوم يافته است و در طول اين مدت، طيف‌هاي مختلف براي قوت گرفتنش تلاش كرده‌اند و به اينجا رسيده است كه ما به افتخار بگوييم براي كتاب آن‌قدر ارزش قايليم كه در طول 22 دوره آمده‌ايم تمام كتاب‌هايي را كه در طول يك‌سال در كشور منتشر شده است، به دست داوران متعدد بسپاريم؛ تا آنها را بررسي كنند و با توجه به ضوابطي كه هست نتايج را اعلام مي‌كنيم. در جامعه‌اي كه تا حدي سياست‌زده و اقتصادزده است، پرداختن اين شكلي به كتاب، في‌نفسه يك حسن است و حتما بايد تقويت شود و اگر به دنبال كمال فرهنگي هستيم، بايد اين جريان را تقويت كنيم. چون به نفع تك‌تك آحاد ملت است. دبير اجرايي كتاب سال گفت: نقد و انتقاد هم سر جاي خودش؛ اما با رويكرد اصلاح طلبانه؛ يعني اگر نقدي در كار نباشد فايده‌اي ندارد؛ به شرط اينكه شما بخواهيد نكات منفي را برطرف كنيد. اما اگر در جهت مثبت نباشد و شما فقط نكات منفي را ببينيد و آنها را بزرگ نمايي كنيد، نتيجه اين خواهد شد كه در افكار عمومي مي‌گويند پس به يك جريان فرهنگي هم كه 22 سال است جاري و ساري است خيلي نمي‌شود اعتماد كرد. پس چه باقي خواهد ماند؟ با اين اقدامات ما اين‌ها را سست و بي‌اعتبار كرده‌ايم. در نقد كتاب سال خوب است نقاط ضعف را پيدا كنيم و آنها را برطرف نماييم. مرادي‌نيا با اشاره به مساله داوري در كتاب سال يادآور شد: شما مساله داوري را مطرح كرديد، آيا داوري مساله اصلي كتاب سال بوده است؟ در طول سال‌هاي گذشته گيرم كه اسامي داورها هم اعلام مي‌شد، يا اينكه ما اسم 700 فرد را در كتابچه‌اي منتشر مي‌كرديم، آيا مشكل كتاب سال حل مي‌شد؟ كما اينكه شما با تعدادي از‌ آنها مصاحبه گرفته‌ايد، آيا مشكل كتاب سال حل شد؟ من في‌نفسه بحثم اين نيست كه بگويم با اعلام اسامي داوران موافقم يا مخالف؛ چون مساله را اين نمي‌بينم. برخي‌ها دلايلي براي اعلام كردن اسامي دارند و برخي نيز براي اعلام نكردن، كه جاي بحث نيست. مرادي‌نيا خاطرنشان كرد: آنچه در بحث كتاب سال و فرهنگ مكتوب اولويت دارد، اين است كه ما بياييم بررسي كنيم كه اگر سقف كتابهاي منتشرشده در ايران همين كتابهايي است كه تا به حال اعلام شده‌اند، آيا به اين معناست كه جامعه‌ي ما توان و ظرفيت توليد فكر و انديشه بيش از اين نداشته است؟ و بررسي كنيم كه چرا جريان فكر و انديشه در كشور ما در حد مطلوب نيست؟ مديركل مراكز و روابط فرهنگي و رييس اداره كتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در ادامه به خبرنگار ايسنا گفت: اگر در ادبيات داستاني كتاب برگزيده نداشته‌ايم، آيا اصلا به ادبيات داستاني توجه نشده است و آن‌را كنار گذاشته‌اند و بررسي و داوري نكرده‌اند؟ يا اينكه در داوري به كتابي كه امتيازات لازم را داشته باشد، نرسيده‌اند؟ فرض اول كه خيلي بد است و نه سال‌هاي قبل و نه امسال بر اين مبنا نيست كه كتابي كنار گذاشته شود. طبق رده‌بندي ديويي كتابها دسته بندي مي‌شوند و تمام كتابها مورد داوري قرار مي‌گيرند. هيچ كتابي از فرآيند داوري كتاب سال كنار گذاشته نشده است. نه امسال و نه سال‌هاي قبل. مرادي‌نيا افزود: پس فرض اول منتفي است. حالا بياييم بررسي كنيم كه چرا ما در حوزه ادبيات داستاني و شعر كتابي در اين قد و قواره نداشته‌ايم كه انتخاب شود. مسائل و عواملي كه باعث ضعيف شدن كتابهاي اين حوزه شده است را بررسي كنيم تا ببينيم چه شده كه نويسندگان ما ديگر قدرت توليد آثار قوي را در اين حوزه ندارند. وي يادآور شد: به نظرم اين اولويت اول است؛ وقتي كه ما از اين منظر نگاه كنيم، ديگر به مجريان و داوران خرده‌اي نيست. چون خودمان كه نمي‌توانيم كتاب توليد و عرضه كنيم، ما صرفا داوريم و با واقعيتهاي موجود داوري مي‌كنيم و به نظر من از اين منظر بر برگزاركنندگان و داوران خرده‌اي نمي‌شود گرفت. او عنوان كرد: سال 76 يا 77 كه كتاب سال برگزار شد قرار شد اسامي داوران اعلام شود و از خود داوران در اين باره سؤال شد؛ اما بسياري از داوران با اعلام اسامي‌شان مخالفت كردند و چون اكثريت مخالف بودند، اعلام نشد و البته بعد از برگزاري كتاب سال اسامي مي‌تواند اعلام شود. هر سال اين آثار داوري و بررسي شده‌اند. وي در پاسخ به اينكه با توجه به اين شرايط به‌نوعي به نظر مي‌رسد سياست سكوت در كتاب سال در حوزه ادبيات و شعر وجود دارد كه به از بين رفتن انگيزهاي خلاق ادبي منجر مي‌شود و آيا بهتر نيست اسامي آثار مورد داوري اعلام شود، توضيح داد: نه، سياست سكوت در كتاب سال وجود ندارد و شما هم كه سكوت را با مصاحبه‌هايتان درباره كتاب سال شكستيد. اين طور نيست. اين پيشنهاد شما كه بياييم كتاب‌ها را در مرحله به مرحله داوري پيش از اعلام نتايج نهايي اعلام كنيم، قابل بررسي و در خور تامل است. ولي بدانيد كه در اين مجموعه كسي با ادبيات ضديتي ندارد. ما اينجا يك نهاد اجرايي هستيم كه وظايفي را قانونگذار بر عهده ما گذاشته است؛ قانوني كه در اين مملكت ساري و جاري است. كارشناسان ما هم افراد باسواد و خبره‌اي هستند. اينطور نيست كه هر كسي از در وارد مي‌شود كتابها را بدهيم بررسي كنند. محمدجواد مرادي‌نيا همچنين در بخش ديگري از گفت‌وگو با ايسنا در پاسخ به اين پرسش كه داوري كتاب سال در زمينه ادبيات هم‌اكنون در چه مرحله‌اي است و احتمال اعلام آثار راه‌يافته به مرحله نهايي در روزهاي آينده گفت: چون داوري‌ها هنوز تمام نشده است، در حال حاضر نمي‌توانم اظهارنظري كنم. مطلب دوم را هم كه گفتم، قابل بررسي است. وي درباره انجام پژوهشي در مرور 21 دوره برگزاري كتاب سال و اينكه نتايج آن كي اعلام خواهد شد، اظهار داشت: اين بررسي آماري است كه درباره دوره‌هاي گذشته انجام شده است؛ شامل اينكه چه كتابهايي در حوزه‌هاي مختلف انتخاب شده‌اند و در چه حوزه‌هايي برگزيده داشته يا نداشته‌ايم و ميزان رشد يا ضعف آنها چگونه بوده است، در حقيقت بررسي فراز و فرود كتاب سال كه بيشتر براي برنامه‌ريزي استفاده داخلي خواهد داشت. او در ادامه در پاسخ به اينكه سال گذشته مسؤولان وزارت ارشاد انتخاب نشدن كتاب در حوزه ادبيات معاصر را با بروز همين وضعيت در جايزه‌هاي ادبي بخش غيردولتي مقايسه كردند، امسال كه اين جايزه‌ها همگي برگزيده داشته‌اند، اگر كتاب سال انتخابي نداشته باشد، استدلال چه خواهد بود، گفت: اين استدلال چندان محكمي نيست. اگر جايزه‌ها را با هم مقايسه نكنيم بهتر است. ما در حوزه ادبيات چهار زيرگروه بررسي داريم؛ و در حال حاضر بيش از يكهزار عنوان در اين حوزه‌ها بررسي شده است و تعداد قابل توجهي هم به مرحله دوم رسيده‌اند. انتهاي پيام